Khát vọng 'xa lộ số' đưa Việt Nam bước vào kỷ nguyên số hóa mạnh mẽ

4 giờ trướcBài gốc

Môi trường số thông suốt là điều kiện quan trọng để đất nước phát triển.

Đó là nơi dữ liệu, công nghệ và quản trị số là con đường dẫn tới tăng trưởng, thực thi hiệu quả và cạnh tranh quốc tế. Khát vọng này không đơn thuần là “trang bị nhanh mạng 5G” hay “một phần mềm online” mà là biến hạ tầng số thành nền tảng chiến lược, xuyên suốt, tạo thành lực đẩy cho khoa học – công nghệ – đổi mới sáng tạo – chuyển đổi số.

Chủ trương lớn trong Nghị quyết 57

Nghị quyết 57 xác định rõ: Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là “đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại…, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới”.

Nội dung của Nghị quyết 57 thể hiện quyết tâm mạnh mẽ của Đảng trong việc đưa chuyển đổi số và khoa học – công nghệ thành chiến lược quốc gia, không chỉ là một chương trình hay dự án. Nghị quyết đặt ra mục tiêu rất cụ thể: đến năm 2030, nhiều lĩnh vực đạt trình độ tiên tiến; một số lĩnh vực đạt trình độ quốc tế; kinh tế số chiếm ít nhất 30% GDP; đến năm 2045, Việt Nam trở thành phát triển, thu nhập cao, kinh tế số chiếm tối thiểu 50% GDP.

Nghị quyết cũng xác định rõ “thể chế, nhân lực, hạ tầng, dữ liệu và công nghệ chiến lược” là “những nội dung trọng tâm, cốt lõi, trong đó thể chế là điều kiện tiên quyết, cần hoàn thiện và đi trước một bước”.

Khái niệm “xa lộ số” ở đây có thể hiểu là con đường số hóa quốc gia được trải thẳng – không nhiều khúc cua, không nhiều đoạn chật hẹp – bởi nếu hạ tầng số, dữ liệu, công nghệ và thể chế đều được đồng bộ thì nền kinh tế – xã hội sẽ vận hành mượt hơn, nhanh hơn và mạnh hơn. Như Nghị quyết đã chỉ ra, nếu không làm chủ được công nghệ chiến lược, nếu hạ tầng số chưa đồng bộ, nếu nhân lực thiếu và thể chế chậm, thì nguy cơ tụt hậu rất cao.

Vậy nên, Nghị quyết 57 chính là “tuyên ngôn” về khát vọng công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số – đặt mục tiêu rõ, xác lập vai trò dẫn dắt của Đảng và Nhà nước, và đặt trọng tâm vào hạ tầng, dữ liệu, con người và thể chế. Trong bối cảnh đó, “xa lộ số” không còn là ước mơ mà trở thành con đường bắt buộc.

Quyết tâm của Chính phủ

Trong phiên khai mạc kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV (sáng 20.10.2025), Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh: Hạ tầng là một trong ba đột phá chiến lược trong giai đoạn tới, và sẽ được Chính phủ tập trung đầu tư đồng bộ vào các công trình giao thông, năng lượng, hạ tầng số và hạ tầng xã hội, đảm bảo kết nối vùng, liên kết quốc tế và thích ứng biến đổi khí hậu.

Thủ tướng Chính phủ rất quan tâm đến chuyển đổi số.

Điểm đặc biệt: Thủ tướng không chỉ nói về hạ tầng vật lý (đường sắt tốc độ cao Bắc–Nam, sân bay, cảng) mà đồng thời nhấn mạnh phát triển hạ tầng số và công nghệ cao – mạng 5G, Internet vệ tinh, trung tâm dữ liệu quốc gia, nhà máy sản xuất chip bán dẫn. Đây là lời khẳng định rằng “xa lộ số” gắn liền với nền tảng hạ tầng số chiến lược.

Cụ thể, Chính phủ sẽ tạo cơ chế, chính sách đột phá để khai thác không gian biển, không gian ngầm và không gian vũ trụ – “vươn ra biển lớn, tiến sâu vào lòng đất, bay cao lên vũ trụ”. Chính sách này cho thấy tầm nhìn rất rộng – số hóa không chỉ trong đất liền mà mở rộng đến không gian mới.

Thủ tướng cũng nhấn tới việc phát triển hạ tầng xã hội (giáo dục, y tế, văn hóa, thể thao) song hành với hạ tầng số và công nghệ cao, nhằm nâng cao chất lượng sống, phát triển con người – thừa nhận một chân lý: công nghệ nếu không vì con người thì sẽ thiếu chiều sâu.

Trong lĩnh vực nhân lực và công nghệ, Chính phủ đặt mục tiêu đào tạo 100.000 kỹ sư về chip bán dẫn và trí tuệ nhân tạo; tiếng Anh sẽ trở thành ngôn ngữ thứ hai; AI sẽ được đưa vào chương trình phổ thông; phát triển đại học quốc gia và cơ sở đào tạo nghề chất lượng cao; triển khai 11 nhóm công nghệ chiến lược.

Tất cả những nội dung nêu trên thể hiện rằng chính quyền đang “chạy” không chỉ cho hôm nay mà cho kỷ nguyên tiếp theo – đang đặt nền móng để “xa lộ số” được trải thẳng, khả thi, đồng bộ và đủ mạnh để đưa Việt Nam tới thu nhập trung bình cao (2030) và thu nhập cao (2045).

Dấu hỏi lớn nằm ở việc “đồng bộ” – hạ tầng số cần kết nối với hạ tầng vật lý, cần dữ liệu, cần nguồn nhân lực, cần thể chế ổn định – nếu yếu một khâu sẽ là đoạn hẹp trên xa lộ. Chính phủ đã thể hiện rõ quyết tâm và cung cấp bản đồ, nhưng việc hiện thực hóa là thách thức.

Định hướng cụ thể từ Bộ Khoa học và Công nghệ

Ở cấp triển khai chuyên ngành, Bộ KH&CN thông qua Cục Chuyển đổi số quốc gia đã đưa ra định hướng cụ thể cho năm 2025 khi trao đổi tại lễ phát động giải thưởng Vietnam Digital Awards 2025. Đại diện bộ trưởng cho biết: tập trung đầu tư phát triển các công nghệ nền tảng, công nghệ của tương lai có khả năng tạo đột phá và lợi thế cạnh tranh quốc gia – đặc biệt là AI, công nghiệp bán dẫn, sản xuất thông minh, an ninh mạng.

Bộ cũng nhấn mạnh hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật mang tính đột phá, hiện đại, phù hợp với kinh tế số và đổi mới sáng tạo; tháo gỡ triệt để các rào cản về cơ chế, chính sách, tạo lập môi trường pháp lý thông thoáng, minh bạch.

Về hạ tầng số, định hướng ưu tiên các thành phần thiết yếu như mạng 5G phủ rộng, trung tâm dữ liệu đạt chuẩn quốc tế, nền tảng điện toán đám mây, cáp quang biển, vệ tinh viễn thông. Bộ cũng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương chuyển hoạt động lên môi trường số, chỉ đạo – điều hành trực tuyến và dựa trên dữ liệu; triển khai nền tảng số quốc gia, nền tảng số chuyên ngành dùng chung, cơ sở dữ liệu quốc gia và dữ liệu chuyên ngành.

Chuyển đổi số là mục tiêu quốc gia.

Một chỉ tiêu đáng chú ý: Bộ KH&CN đặt mục tiêu nâng tỷ trọng kinh tế số trên GDP vượt 20% trong năm 2025. Đồng thời, phát triển nguồn nhân lực khoa học, công nghệ và chuyển đổi số chất lượng cao; có chính sách đột phá thu hút, trọng dụng nhân tài trong và ngoài nước. Bộ cũng nhấn mạnh xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, thúc đẩy liên kết giữa viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp; khuyến khích doanh nghiệp đầu tư R&D, sản phẩm “Make in Vietnam”.

Những định hướng này thể hiện rõ việc từ “chính sách vĩ mô” (Đảng, Chính phủ) chuyển sang “hành động chuyên ngành” (Bộ KH&CN) – bước từ chủ trương đến triển khai cụ thể trong công nghệ, nhân lực và hạ tầng số. “Xa lộ số” vì vậy không chỉ là con đường, mà là tuyến đường được thiết kế chi tiết: từng thành phần hạ tầng, từng công nghệ, từng nhân lực, từng doanh nghiệp được đặt vào bản đồ.

Theo chia sẻ của Thứ trưởng thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ Vũ Hải Quân hôm 21/10, hạ tầng số của Việt Nam phát triển mạnh mẽ, mạng viễn thông băng rộng đã phủ tới 99,3% thôn bản; tốc độ Internet di động đạt trung bình 146,64 Mb/giây, xếp thứ 20 thế giới; mạng 5G đã bắt đầu được triển khai, phủ sóng tại 26% khu vực dân cư. Những con số này cho thấy nền tảng hạ tầng của Việt Nam đã sẵn sàng cho giai đoạn bùng nổ dịch vụ số.

Chính phủ số có bước tiến rõ rệt, tỷ lệ hồ sơ giải quyết trực tuyến toàn trình đạt gần 40%, tăng gấp 9 lần so với năm 2019. Xếp hạng Chính phủ điện tử của Việt Nam theo Liên Hợp Quốc cũng đã tăng 15 bậc so với kỳ công bố năm 2022 – minh chứng cho hiệu quả thực tiễn của các nỗ lực cải cách, số hóa hoạt động công vụ.

Kinh tế số tiếp tục đóng góp ngày càng lớn. Năm 2024, doanh thu ngành công nghiệp CNTT đạt khoảng 2,772 triệu tỷ đồng (tương đương 118 tỷ USD), tăng 24% so với năm trước. Xuất khẩu phần cứng – điện tử tăng 29%. Khu vực số đã và đang trở thành động lực tăng trưởng chủ đạo của nền kinh tế.

Nhiều nền tảng số quốc gia đã đi vào vận hành, từ Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cổng Dịch vụ công quốc gia đến hạ tầng định danh và xác thực điện tử, tạo nền tảng cho người dân và doanh nghiệp tham gia giao dịch điện tử an toàn, thuận tiện.

Sự ủng hộ từ các chuyên gia, trí thức

Tại Diễn đàn Phát triển Hạ tầng số Việt Nam 2025 (DigiInfra 2025) với chủ đề “Hạ tầng số vững mạnh – nền tảng làm chủ các công nghệ chiến lược” hồi cuối tháng 9, nhiều chuyên gia, doanh nghiệp và học giả đã góp ý bổ sung cho phát triển hạ tầng số quốc gia.

Ông Vũ Hoàng Liên (Chủ tịch Hiệp hội Internet Việt Nam) nhấn mạnh: trong bối cảnh thế giới bước vào kỷ nguyên bùng nổ AI, IoT, dữ liệu lớn, điện toán đám mây, chuỗi khối, bán dẫn, 5G và 6G, Việt Nam phải xác định “hạ tầng số vững mạnh là điều kiện tiên quyết để làm chủ và khai thác hiệu quả các công nghệ này”.

Ông Liên chỉ ra bốn trọng tâm của diễn đàn: (1) Khẳng định hạ tầng số là điều kiện tiên quyết để làm chủ công nghệ chiến lược; (2) Thảo luận chính sách và mô hình phát triển; (3) Thúc đẩy hợp tác trong nước và quốc tế; (4) Khuyến khích hành động thực tiễn để biến hạ tầng số thành nền tảng kinh tế số và xã hội số.

Từ góc nhìn chuyên gia học thuật, GS. Hồ Tú Bảo (Viện Nghiên cứu Cao cấp về Toán) phân tích: Hạ tầng số cần được xây dựng đồng bộ trên ba trụ cột là kỹ thuật, dữ liệu và ứng dụng. Trong đó, kỹ thuật (mạng, trung tâm dữ liệu, nền tảng) hiện triển khai tốt nhất; dữ liệu đã có tiến triển nhưng kiến trúc chưa hoàn chỉnh; ứng dụng còn yếu, chưa gắn với công nghệ lõi và chưa có chiều sâu.

GS. Bảo nhấn mạnh: Cần hoàn thiện khung pháp lý minh bạch, quy định rõ kiến trúc dữ liệu, tiến tới kiến trúc tổng thể quốc gia số; đồng thời bảo đảm an ninh mạng và phát triển đội ngũ chuyên gia trình độ cao để làm chủ công nghệ.

Những nhận xét này bổ sung cho “xa lộ số” bằng cách cảnh báo rằng không chỉ có “lắp đặt hạ tầng” mà còn cần “kiến trúc dữ liệu”, “ứng dụng sâu” và “nhân lực giỏi” để tự lái xe trên xa lộ chứ không chỉ đi nhờ.

Bùi Tú

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/khat-vong-xa-lo-so-dua-viet-nam-buoc-vao-ky-nguyen-so-hoa-manh-me-240199.html