Khi bác sĩ trở thành 'hot KOLs' để giáo dục y tế cộng đồng

4 giờ trướcBài gốc

Các bác sĩ rủ nhau “lên mạng”

Trong nghề y, chuyện bác sĩ làm việc liên tục 12 - 24 giờ, ăn vội, phải gác lại sở thích cá nhân, không dành nhiều thời gian chăm sóc gia đình là “chuyện thường”. Bởi vậy, việc nhiều bác sĩ vẫn lựa chọn “làm thêm” trên không gian mạng cho thấy một thực tế đáng mừng hiện nay: giáo dục y tế cộng đồng đang được chính các bác sĩ chủ động đảm nhận, trong bối cảnh thông tin sức khỏe trên mạng ngày càng phức tạp và khó kiểm soát.

Bác sĩ Trương Hữu Khanh là Bác sĩ chuyên khoa II, nguyên Trưởng khoa Nhiễm - Thần kinh, Bệnh viện Nhi Đồng 1 (TP HCM), hiện là Phó Chủ tịch Liên chi Hội Truyền nhiễm TP HCM. Ông là gương mặt quen thuộc với công chúng trong nhiều năm qua, đặc biệt mỗi khi dịch bệnh bùng phát hoặc xuất hiện những tranh luận liên quan đến tiêm chủng.

Trên mạng xã hội, bác sĩ Khanh không xây dựng hình ảnh cá nhân theo hướng “truyền thông hóa”. Ông viết và trả lời bình luận bằng đúng giọng điệu của một bác sĩ lâm sàng, rất ngắn gọn, trực diện, dựa trên y học chứng cứ. Điều khiến nhiều người nể phục ở bác sĩ Khanh là bởi sự kiên nhẫn khi trả lời những câu hỏi lặp đi lặp lại về sốt, ho, phát ban, tay - chân - miệng, sởi, sốt xuất huyết...

Trong nhiều đợt dịch bệnh, đặc biệt là thời điểm COVID-19 bùng phát, người ta thấy bác sĩ Khanh gần như “online” liên tục, trả lời hàng trăm câu hỏi mỗi ngày của phụ huynh lo lắng cho con. Với ông, mạng xã hội là một kênh mở rộng của phòng tư vấn, nơi ông cố gắng giúp người dân bớt hoang mang trước những thông tin nhiễu loạn.

Bác sĩ Khanh tự đặt cho mình “nick name” là “bác sĩ mê con nít”, và ông cũng được phụ huynh thân thiết gọi bằng cái tên ấy. Điều khiến bác sĩ Khanh được cộng đồng tin cậy và yêu quý chính là sự kiên trì lên tiếng về tiêm vắc xin, ngay cả khi làn sóng phản đối vắc xin lan rộng trên mạng xã hội. Không ít lần, ông trở thành mục tiêu công kích, xuyên tạc, thậm chí bị gán ghép động cơ. Bác sĩ Khanh chia sẻ rằng phần lớn những người hoài nghi vắc xin không phải vì ác ý, mà vì thiếu thông tin hoặc bị dẫn dắt bởi tin giả. Chính vì vậy, ông chọn cách nói chậm, nói lại, nói cho đến khi người đọc hiểu đúng, chứ không sa vào tranh luận.

Bác sĩ Trương Hữu Khanh cực kì kiên nhẫn với những câu hỏi liên quan đến bệnh nhi.

Cũng là một “bác sĩ cho trẻ em” nổi tiếng, bác sĩ Hoàng Quốc Tưởng, Giảng viên bộ môn Nhi, Trường Đại học Y Dược TP HCM, bác sĩ tại Bệnh viện Nhi đồng 2 TP HCM) - thường được biết đến với tên gọi Dr. Chuột - lại tiếp cận cộng đồng bằng một cách rất trẻ trung và “hợp trend”.

Là bác sĩ nhi khoa, “Dr. Chuột” xây dựng các kênh mạng xã hội để chia sẻ kiến thức về nuôi con, dinh dưỡng, chăm sóc trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ bằng hình thức video ngắn, minh họa sinh động, ngôn ngữ gần gũi. Nhiều video của anh thu hút hàng trăm nghìn lượt xem vì chạm đúng những băn khoăn rất thực tế của các bậc cha mẹ trẻ.

Bác sĩ Tưởng thường nói về các chủ đề xoay quanh việc nuôi, chăm sóc trẻ nhỏ bằng các tình huống cụ thể, rồi lý giải dựa trên cơ sở khoa học, để người xem tự cân nhắc và lựa chọn. Trong bối cảnh mạng xã hội tràn ngập những “chuyên gia nuôi con tự phong”, sự hiện diện của một bác sĩ nói chuyện giản dị nhưng chuẩn mực giúp nhiều phụ huynh có thêm điểm tựa thông tin đáng tin cậy, thay vì hoang mang giữa vô số lời khuyên trái ngược.

Không chỉ trong lĩnh vực nhi khoa, nhiều bác sĩ ở các chuyên ngành khác cũng sớm nhận ra khoảng trống lớn trong việc giáo dục sức khỏe cộng đồng.

Bác sĩ Hoàng Quốc Tưởng (Dr Chuột) trong một clip cung cấp kiến thức y khoa.

Bác sĩ Trần Quốc Khánh, từng công tác tại Khoa Phẫu thuật Cột sống, Bệnh viện Việt Đức (Hà Nội) là một trong những người tiên phong sử dụng livestream để tư vấn y khoa. Từ năm 2017, bác sĩ đã tổ chức các buổi tư vấn trực tuyến về bệnh lý cột sống, hướng tới những người bệnh ở xa, người cao tuổi hoặc không có điều kiện đến bệnh viện tuyến trung ương. Bác sĩ Khánh cho biết, anh bắt đầu sử dụng Facebook từ khoảng năm 2014, ban đầu chỉ để giải trí sau giờ làm việc. Tuy nhiên, trong quá trình công tác tại bệnh viện, anh gặp nhiều trường hợp bệnh nhân mắc các bệnh thông thường nhưng gia đình không nhận biết sớm, dẫn đến nhập viện khi bệnh đã chuyển nặng. Từ thực tế đó, anh nảy ra ý định chia sẻ kiến thức y học cơ bản trên mạng xã hội và nhanh chóng nhận được sự quan tâm và đồng tình của cộng đồng.

Với bác sĩ Trần Đức Cung, chuyên khoa Ung bướu - Phụ khoa, hiện đang làm việc tại Bệnh viện Ung bướu Hưng Việt, Hà Nội thì mạng xã hội là nơi để nói về những vấn đề mà ngoài đời, nhiều phụ nữ còn e ngại. Trên TikTok cá nhân, bác sĩ Cung thường xuyên chia sẻ kiến thức về bệnh lý phụ khoa, ung thư phụ khoa, dấu hiệu sớm và cách phòng tránh.

Trong phần bình luận dưới các video, không ít người chia sẻ rằng họ đã quyết định kiểm tra sức khỏe sớm hơn sau khi xem các nội dung này. Những phản hồi ấy cho thấy tác động thiết thực của việc truyền thông y tế đúng cách, đặc biệt với các vấn đề nhạy cảm thường bị trì hoãn vì tâm lý e dè.

Vượt trên trách nhiệm, nhưng không vượt quá giới hạn nghề nghiệp

Các kênh cá nhân của bác sĩ thường tạo được hiệu quả truyền thông sức khỏe rõ rệt bởi sự gần gũi và tính cá nhân hóa trong cách chia sẻ. Khi thông tin được truyền tải trực tiếp từ người đang làm nghề, bằng những câu chuyện, trải nghiệm lâm sàng cụ thể, người nghe dễ tiếp nhận và tin tưởng hơn. Sự tương tác thường xuyên giúp bác sĩ kịp thời giải thích những băn khoăn rất đời của người bệnh, từ đó góp phần điều chỉnh nhận thức và thói quen chăm sóc sức khỏe.

Dù có mức độ ảnh hưởng lớn trên mạng xã hội, các bác sĩ tham gia giáo dục y tế cộng đồng đều giữ nguyên tắc nghề nghiệp một cách rõ ràng. Nội dung chia sẻ chỉ dừng ở tư vấn, định hướng kiến thức và cảnh báo nguy cơ, không thay thế hoạt động khám, chữa bệnh trực tiếp. Các bác sĩ không đưa ra chẩn đoán hay phác đồ điều trị từ xa, luôn khuyến nghị người dân đến cơ sở y tế khi có dấu hiệu bất thường. Việc giữ vững ranh giới này giúp bảo đảm an toàn cho người bệnh và giữ gìn chuẩn mực hành nghề y trong môi trường số.

Ngoài những bác sĩ được nhắc đến, thực tế còn có hàng trăm bác sĩ ở nhiều chuyên khoa khác nhau đang âm thầm sử dụng mạng xã hội như một kênh hỗ trợ y tế cộng đồng. Họ chia sẻ kiến thức phòng bệnh, giải thích thông tin y khoa, cảnh báo nguy cơ và hướng dẫn người dân tiếp cận dịch vụ y tế đúng cách. Dù có người nổi tiếng, nhiều fan hâm mộ, có người thì lượt theo dõi không nhiều, nhưng những đóng góp bền bỉ ấy góp phần lan tỏa tri thức y khoa chuẩn xác, giảm nhiễu loạn thông tin và thể hiện tinh thần trách nhiệm đáng trân trọng của người làm nghề.

Bác sĩ Trần Quốc Khánh, Khoa Phẫu thuật Cột sống, Bệnh viện Việt Đức (Hà Nội) là một trong những người tiên phong sử dụng livestream để tư vấn y khoa. (Ảnh trong bài: FBNV)

Trong bối cảnh mạng xã hội phát triển mạnh, không gian thông tin về y tế đang trở nên ngày càng phức tạp. Bên cạnh những kênh chia sẻ kiến thức chính thống, xuất hiện ngày càng nhiều cá nhân tự nhận là “bác sĩ”, “chuyên gia y tế”, “nhà chữa lành”, “thầy thuốc tự nhiên” dù không có nền tảng đào tạo bài bản. Những người này thường đưa ra các phương pháp điều trị mang tính truyền miệng hoặc suy diễn cá nhân như chữa bệnh bằng thải độc cực đoan, hoặc thay thế hoàn toàn điều trị y khoa bằng chế độ ăn uống và luyện tập không có cơ sở khoa học.

Các nội dung này thường được trình bày hấp dẫn, đánh vào tâm lý sợ bệnh viện, sợ thuốc, sợ tác dụng phụ của người bệnh, từ đó dẫn dắt họ tin rằng có thể “tự chữa khỏi” nếu kiên trì áp dụng các phương pháp trên. Trên thực tế, không ít trường hợp bệnh nhân trì hoãn điều trị, bỏ dở phác đồ y khoa hoặc đến bệnh viện khi bệnh đã chuyển nặng, chỉ vì tin theo những lời khuyên sai lệch trên mạng.

Trong bối cảnh đó, sự xuất hiện thường xuyên và nhất quán của các bác sĩ được đào tạo bài bản trên mạng xã hội mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Việc các bác sĩ chủ động lên tiếng, giải thích, chỉnh sửa những thông tin sai lệch không chỉ giúp người dân tiếp cận kiến thức y khoa đúng đắn, mà còn góp phần định hướng lại nhận thức cộng đồng: chăm sóc sức khỏe cần dựa trên khoa học, không thể đặt cược sinh mạng vào những phương pháp thiếu kiểm chứng. Đây cũng chính là lý do khiến truyền thông y tế cộng đồng từ các bác sĩ chính thống trở thành một nhu cầu thiết yếu trong đời sống hiện nay.

Đông Phương

Nguồn Pháp Luật VN : https://baophapluat.vn/khi-bac-si-tro-thanh-hot-kols-de-giao-duc-y-te-cong-dong.html