Khi người trẻ tìm về nguồn cội

10 giờ trướcBài gốc

Đối thoại với di sản

Ca sĩ Đức Phúc đăng quang tại Cuộc thi Âm nhạc Quốc tế Intervision 2025 với ca khúc Phù Đổng Thiên Vương, đó không chỉ là chiến thắng cá nhân mà còn tuyên ngôn mạnh mẽ về vị thế mới của âm nhạc Việt Nam trên trường quốc tế. Lấy cảm hứng từ huyền thoại Thánh Gióng và những vần thơ Tre Việt Nam (1972) của nhà thơ Nguyễn Duy, sáng tác của nhạc sĩ Hồ Hoài Anh kết hợp tinh tế giữa âm hưởng sử thi, dân ca Việt và bản phối hiện đại. Với giọng ca đầy nội lực và phần trình diễn mãn nhãn, Đức Phúc đã chinh phục khán giả toàn cầu bằng bản sắc Việt mang hơi thở đương đại.

Phần trình diễn ca khúc "Phù Đổng Thiên Vương" vừa đậm bản sắc Việt vừa mang hơi thở đương đại đã giúp ca sĩ Đức Phúc đăng quang tại Cuộc thi Âm nhạc Quốc tế Intervision 2025. Nguồn: CP

Thành công này là đỉnh cao của một làn sóng sáng tạo đang định hình lại toàn bộ diện mạo V-pop, trong đó không thể không kể đến Hoàng Thùy Linh. Từ Bánh trôi nước (2016) đến album Hoàng (2019) và LINK (2022), cô đã xây dựng một bản sắc âm nhạc nhất quán, nơi các yếu tố từ văn học dân gian, tín ngưỡng Tứ Phủ, tranh Đông Hồ đến ca dao, tục ngữ được tái hiện một cách hiện đại, bắt mắt.

Ca sĩ Phương Mỹ Chi cùng nhóm sản xuất DTAP cũng tạo nên cú đột phá với album Vũ trụ cò bay (2023). Đây là dự án có ý tưởng chủ đạo biến những tác phẩm văn học quen thuộc trong sách giáo khoa thành 10 ca khúc lay động thế hệ trẻ. Gối gấm mượn ý thơ Tự tình II của Hồ Xuân Hương, Chiếc lược ngà đồng cảm với truyện ngắn của Nguyễn Quang Sáng… tất cả hòa quyện trên nền nhạc folktronica (thể loại nhạc kết hợp nhiều yếu tố của nhạc dân gian và nhạc điện tử). Khi tham gia chương trình Sing! Asia 2025, các tiết mục của Phương Mỹ Chi cũng kết hợp bài hát dân ca, văn học dân gian, thể hiện nét đẹp văn hóa Việt qua âm nhạc hiện đại…

Hay năm 2023 chứng kiến hiện tượng mang tên Double2 - người miền núi chất (tên thật là Bùi Xuân Trường), Quán quân Rap Việt mùa 3. Là người dân tộc Tày, anh mang chính cuộc sống, ngôn ngữ, âm thanh của quê hương mình vào rap. Câu cảm thán À Lôi một thời trở thành từ khóa thịnh hành, còn tiếng đàn tính, điệu hát Then được lồng ghép khéo léo vào những bản rap hiện đại, chứng minh sức mạnh của văn hóa bản địa...

Có thể thấy, thế hệ nghệ sĩ Gen Z tài năng ngày càng chủ động biến những giá trị truyền thống trở thành chất liệu sống động cho các bản hit thời thượng. Họ tìm về kho tàng di sản văn hóa dân tộc, từ văn học, lịch sử, tín ngưỡng dân gian, không phải sao chép mà đối thoại, diễn giải và tái sinh chúng trong hình hài mới.

Cần am hiểu sâu sắc văn hóa Việt Nam

Trên thực tế, việc khai thác chất liệu văn học, văn hóa dân gian không hoàn toàn mới. Theo nhà nghiên cứu, lý luận âm nhạc Nguyễn Quang Long, nó đã tồn tại từ lâu trong dòng chảy âm nhạc Việt. Các nhạc sĩ tiền bối như Đỗ Nhuận, Văn Cao đã đưa âm hưởng chèo, dân ca vào các ca khúc cách mạng. Tuy nhiên, điểm khác biệt của thế hệ trẻ hiện nay là cách tiếp cận và phương tiện biểu đạt. Từ đây cần phân định rạch ròi giữa sáng tạo từ truyền thống và nghệ thuật truyền thống. Sự phân định này giúp nghệ sĩ tự do sáng tạo mà không bị nhầm lẫn với vai trò của nghệ nhân.

Nghệ sĩ Việt Nam đang tìm về kho tàng di sản văn hóa dân tộc, đối thoại, diễn giải và tái sinh chúng trong hình hài mới. Ảnh: TH

Từ thực tiễn trải nghiệm, quan sát, nhà nghiên cứu, lý luận âm nhạc Nguyễn Quang Long cho rằng, đề cập tới khía cạnh sáng tạo giá trị trên nền tảng di sản văn hóa nghệ thuật truyền thống, vai trò của người trẻ rất quan trọng. Để gặt hái thành công, họ cần được thúc đẩy bởi môi trường xã hội hài hòa.

Một xã hội cởi mở và đa dạng sẽ tạo thuận lợi cho sáng tạo, thông qua các yếu tố như khuyến khích tự do biểu đạt, tôn trọng khác biệt, hỗ trợ thử nghiệm, tiếp cận nguồn tài nguyên phong phú và mở rộng khả năng hợp tác. Nhận định như vậy, nhà lý luận phê bình, nhạc sĩ Trần Lệ Chiến cho rằng, sáng tạo luôn đi kèm trách nhiệm. Bất kỳ xu hướng nào khi trở nên thịnh hành đều tiềm ẩn nguy cơ khi chất liệu dân gian chỉ được dùng như một thứ gia vị trang trí hời hợt. Bài học từ hiện tượng sân khấu hóa hầu đồng làm mất đi tính thiêng là lời cảnh báo đắt giá việc làm sai lệch yếu tố gốc của di sản.

"Nghệ thuật có sức mạnh tác động to lớn đến cộng đồng, vì vậy, nghệ sĩ trẻ cần được định hướng để tạo ra những tác phẩm không chỉ thỏa mãn cái tôi mà cần có trách nhiệm với xã hội. Trước thực trạng và các yếu tố tác động đến sáng tạo của giới trẻ trong nghệ thuật, chúng ta cần cấp thiết đưa ra những giải pháp kịp thời, lâu dài như: định hướng tư tưởng thẩm mỹ; tổ chức các cuộc thi, các cuộc vận động sáng tác nhằm khuyến khích sự sáng tạo; đồng thời bảo đảm quyền tác giả để thúc đẩy sáng tạo…”, nhạc sĩ Trần Lệ Chiến nhìn nhận.

Rõ ràng, hành trình người trẻ tìm về di sản làm chất liệu sáng tạo không chỉ làm phong phú đời sống nghệ thuật trong nước mà còn mở ra cánh cửa để V-pop tự tin bước ra thế giới. Thành công sẽ không chỉ phụ thuộc vào tài năng của từng nghệ sĩ mà còn vào sự trưởng thành của một hệ sinh thái, bao gồm những nhà sản xuất có tầm, các tổ chức pháp lý vững mạnh, đội ngũ phê bình có khả năng định hướng thẩm mỹ công chúng… Trên hết, làn sóng mới của âm nhạc cần sự am hiểu sâu sắc về văn hóa Việt Nam. Như PGS. TS. Đinh Hồng Hải, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội nhấn mạnh: “Mọi sáng tạo chỉ có giá trị nếu được hình thành trên nền tảng của sự hiểu biết sâu sắc vốn văn hóa dân tộc”.

Khôi Nguyên

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/khi-nguoi-tre-tim-ve-nguon-coi-10388141.html