Khi sự sáng tạo vượt lằn ranh

7 giờ trướcBài gốc

Nổi bật trong số các thiết kế gây tranh cãi là bộ Hương khói gia tiên với mô hình bàn thờ ngay trên sân khấu và bộ Cửu hoa nghinh Thánh lấy cảm hứng từ hình tượng Bà Chúa Xứ núi Sam, An Giang.

Hoa hậu Tiểu Vy trình diễn thiết kế “Cửu hoa nghinh Thánh”, tái hiện hình tượng Bà Chúa Xứ núi Sam trên sân khấu

Bên tán dương thì ca ngợi đây là sự táo bạo và khác biệt, còn phía đối diện thì chỉ trích những bộ trang phục này là sự đánh tráo sáng tạo với chiêu trò gây sốc. Nhưng phải công nhận rằng, ở góc độ thị giác, các thiết kế đã đạt được hiệu ứng tức thì...

Không gian thiêng không thể biến thành đạo cụ

Khán giả không khỏi ngạc nhiên và sửng sốt khi chứng kiến người mẫu bước ra sân khấu trong bộ trang phục đồ sộ, mang theo cả không gian thờ cúng quen thuộc của mỗi gia đình Việt. Cùng với đó, cô hoa hậu hóa thân thành vị nữ thần được tôn kính và thờ phụng rộng khắp Nam Bộ. Sự kịch tính và khác thường chắc chắn không thể không thu hút sự chú ý. Trong thời đại mà nghệ thuật trình diễn luôn tìm cách tạo ra những sự khác biệt, rõ ràng những tác phẩm này đã thành công ở việc gây tranh cãi và tạo hiệu ứng lan truyền.

Tuy nhiên, sáng tạo thực sự không chỉ dừng lại ở việc gây sốc, mà phải tạo nên sự cộng hưởng tích cực, để khán giả không chỉ trầm trồ trong giây lát mà còn cảm thấy thuyết phục và tự hào. Chính vì vậy, nhiều bộ trang phục trong đêm thi đã bộc lộ hạn chế rõ rệt của mình.

Với Hương khói gia tiên, tác giả cho biết ý tưởng được lấy cảm hứng từ đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, tôn vinh phong tục thờ cúng tổ tiên của người Việt. Mặc dù ý tưởng không có gì sai, nhưng việc đưa bàn thờ - không gian thiêng liêng, tĩnh tại - lên sân khấu đầy ánh đèn và âm nhạc, người mẫu vừa bước đi vừa cầm nhang vái lạy đã khiến hình ảnh trở nên khiên cưỡng, thậm chí phản cảm. Bàn thờ là nơi con cháu bày tỏ lòng kính trọng với các bậc tiền nhân, hoàn toàn không thích hợp để trở thành một “đạo cụ” trong cuộc thi sắc đẹp.

Tương tự, bộ trang phục Cửu hoa nghinh Thánh cũng gây không ít tranh cãi. Lấy cảm hứng từ hình tượng Bà Chúa Xứ núi Sam, tôn vinh tín ngưỡng thờ Mẫu miền Tây Nam Bộ và khát vọng về một vùng đất thanh bình, mùa màng bội thu, bộ trang phục được Hoa hậu Tiểu Vy trình diễn. Cô chia sẻ trên mạng xã hội là rất tự hào khi khoác lên mình thiết kế độc đáo này, đồng thời cho biết, ê kíp sáng tạo đã đến chùa Bà để xin phép trước khi thực hiện. Tuy nhiên, vấn đề không nằm ở sự thành tâm mà ở chính bối cảnh trình diễn. Trên thực tế, ngay cả trong các lễ hội rước Bà Chúa Xứ, không ai hóa thân thành Bà. Người ta chỉ rước áo mão chứ tuyệt nhiên không có ai “đóng vai” Bà. Việc một hoa hậu xuất hiện trên sân khấu với bộ mão, áo tượng trưng cho Bà Chúa Xứ đã vượt qua lằn ranh mỏng manh giữa việc tôn vinh và phàm tục hóa.

Tuy vậy, cuộc thi vẫn có những điểm sáng đáng ghi nhận. Nhiều bộ trang phục thể hiện sự nghiêm túc, tâm huyết và khả năng sáng tạo của các nhà thiết kế trẻ. Chất liệu cảm hứng được khai thác khá đa dạng, từ thiên nhiên, truyện cổ tích, trò chơi dân gian đến văn hóa ẩm thực..., mở ra hành trình gợi nhớ truyền thống và tạo nên luồng gió mới cho sân khấu. Khán giả cũng đón nhận sự táo bạo và đa dạng ấy, bởi nếu chỉ dừng lại ở sự an toàn, cuộc thi trang phục dân tộc khó có thể tạo dấu ấn riêng biệt.

Thiết kế “Hương khói gia tiên” trình diễn tại đêm thi

Sáng tạo cũng cần có giới hạn

Tuy nhiên, việc gây chú ý không quan trọng bằng việc gây chú ý bằng cách nào. Có thể nói, BTC đã thành công trong việc thu hút sự quan tâm của công chúng, nhưng đồng thời cũng vô tình tạo ra những “cú sốc văn hóa”. Tín ngưỡng, tâm linh là lĩnh vực nhạy cảm, đưa những điều thiêng liêng trong tâm thức dân gian lên sân khấu có thể xuất phát từ mong muốn tôn vinh, nhưng nếu thiếu hiểu biết thì dễ biến thành phản cảm. Cái ranh giới mong manh ấy, một khi bị vượt qua, sẽ dẫn đến những phản ứng khó lường.

Sáng tạo nghệ thuật vốn không có giới hạn, nhưng phá cách không có nghĩa là bất chấp. Với trang phục dân tộc, có ba nguyên tắc cơ bản cần được gìn giữ: Tính biểu tượng - Tính thẩm mỹ và Tinh thần văn hóa. Nếu chỉ chạy theo hiệu ứng để gây hiệu ứng truyền thông, trang phục sẽ mất đi tính biểu tượng. Nếu sa đà vào chi tiết phô trương, sẽ mất đi sự tinh tế thẩm mỹ. Và nếu chạm đến giá trị thiêng liêng một cách khiên cưỡng, sẽ đánh mất tinh thần văn hóa.

Một bộ trang phục dân tộc thành công không chỉ khiến khán giả “ồ” lên trong khoảnh khắc, mà còn để lại dư âm tự hào lâu dài. Nó vừa phải tạo ra hiệu ứng thị giác, vừa phải kể được câu chuyện văn hóa và khơi gợi sự đồng cảm. Khác biệt là cần thiết, nhưng khác biệt không đồng nghĩa với dị biệt hay gây sốc. Và khác biệt chỉ bền vững khi nó gắn liền với bản sắc văn hóa dân tộc.

Do đó, có thể khen ngợi sự táo bạo, dám nghĩ dám làm của các nhà thiết kế trẻ, nhưng cũng cần thẳng thắn chỉ ra những giới hạn không thể vượt qua. Một khi sự thiêng liêng bị phàm tục hóa, hậu quả sẽ không chỉ dừng lại ở những tranh cãi nhất thời, mà còn làm tổn thương niềm tin văn hóa của công chúng.

ANH HUY; ảnh: BTC

Nguồn Văn hóa : http://baovanhoa.vn/giai-tri/khi-su-sang-tao-vuot-lan-ranh-169102.html