Khởi động mùa Giải Nobel 2025

13 giờ trướcBài gốc

Mùa giải Nobel danh giá năm nay bắt đầu từ ngày 6-10, khởi đầu với Giải Nobel Y sinh do Hội đồng Nobel tại Viện Karolinska (Thụy Điển) công bố. Các giải thưởng tiếp theo là Giải Nobel Vật lý (7-10), Nobel Hóa học (8-10), Nobel Văn chương (9-10), Nobel Hòa bình (10-10) và Nobel Kinh tế (13-10).

Theo AP, mỗi giải thưởng trị giá 11 triệu krona Thụy Điển (gần 1,2 triệu USD). Lễ trao giải diễn ra vào ngày 10-12, kỷ niệm ngày mất của nhà sáng lập Giải Alfred Nobel. Trong số này, Giải Nobel Hòa bình được trao tại Na Uy trong khi các giải khác được trao ở Thụy Điển.

Trước thềm sự kiện này, đài CNN đã đề cập một số thành tựu khoa học nổi bật xứng đáng nhận Giải Nobel. Trước hết là sự ra đời của loại thuốc điều trị đái tháo đường type 2 và giảm cân, mô phỏng hoạt động của một loại hormone gọi tắt là GLP-1.

Ba nhà khoa học Svetlana Mojsov, Joel Habener và Lotte Bjerre Knudsen đã tham gia phát triển loại thuốc này, với tên gọi semaglutide. Họ đã giành Giải thưởng Nghiên cứu Y học lâm sàng Lasker-DeBakey năm 2024, thường được xem là chỉ dấu cho thấy một đột phá hoặc nhà khoa học nào đó sẽ được trao Giải Nobel.

Trong đó, bà Mojsov, nhà hóa sinh tại ĐH Rockefeller (Mỹ) và ông Habener, giáo sư y học tại Trường Y Harvard (Mỹ), đã góp phần xác định, tổng hợp GLP-1. Còn ông Knudsen, cố vấn khoa học trưởng phụ trách nghiên cứu và phát triển giai đoạn đầu tại hãng Novo Nordisk (Đan Mạch), đóng vai trò then chốt trong việc chuyển đổi GLP-1 thành một loại thuốc giúp giảm cân hiệu quả.

Lĩnh vực điện toán lượng tử cũng được nhắc đến do có khả năng tác động sâu rộng tới các khám phá khoa học trong tương lai. Ông David Pendlebury, Trưởng Phòng Phân tích nghiên cứu - Viện Thông tin khoa học Clarivate (Mỹ), nêu tên 2 nhà vật lý David P. DiVincenzo tại Viện Thông tin Lượng tử thuộc ĐH RWTH Aachen (Đức) và Daniel Loss tại ĐH Basel (Thụy Sĩ). Công trình nghiên cứu của họ tập trung vào qubit (bit lượng tử), đơn vị thông tin cơ bản dùng để mã hóa dữ liệu trong điện toán lượng tử. Trong số những người tiên phong khác trong lĩnh vực này có ông David Deutsch, chuyên gia tại Trung tâm Tính toán lượng tử thuộc ĐH Oxford (Anh).

Khung cảnh lễ trao Giải Nobel tại thủ đô Stockholm - Thụy Điển ngày 10-12-2024. Ảnh: AP

Cũng như điện toán lượng tử, những thành tựu khác liên quan việc tìm hiểu hệ vi sinh đường ruột vẫn chưa được Giải Nobel công nhận. Hàng ngàn tỉ vi sinh vật, bao gồm vi khuẩn, virus và nấm sống trong cơ thể người, gọi chung là hệ vi sinh. Với nhiều thành tựu về giải trình tự gien trong 2 thập kỷ qua, các nhà khoa học có thể hiểu rõ hơn tác động của vi sinh vật, cách chúng giao tiếp và tương tác với tế bào của con người, đặc biệt ở ruột.

Là nhà tiên phong trong lĩnh vực này, chuyên gia Jeffrey Gordon tại ĐH Washington (Mỹ) đã nỗ lực tìm hiểu hệ vi sinh đường ruột ở người và cách nó ảnh hưởng đến sức khỏe. Các nghiên cứu do ông dẫn đầu giúp xác định hệ vi sinh đường ruột có vai trò trong những tác động sức khỏe do suy dinh dưỡng gây ra - một vấn đề ảnh hưởng tới gần 200 triệu trẻ em trên thế giới. Nhà khoa học này đang phát triển các giải pháp dinh dưỡng nhằm cải thiện sức khỏe đường ruột.

Ngoài ra, theo một số chuyên gia, Giải Nobel có thể vinh danh công trình của các nhà hóa học Shankar Balasubramanian, David Klenerman tại ĐH Cambridge (Anh) và nhà vật lý sinh học Pascal Mayer tại ĐH Strasbourg (Pháp). Họ đã có những nghiên cứu về công nghệ giải trình tự thế hệ mới, cho phép giải mã hàng triệu đoạn ADN cùng lúc. Công trình này đã làm thay đổi mạnh mẽ nhiều lĩnh vực, như y học, sinh học, pháp y…, cũng như giúp các bác sĩ hiểu rõ hơn nền tảng di truyền của bệnh tật, từ đó phát triển những phương pháp điều trị bệnh tiên tiến.

338 ứng viên đã được đề cử cho Giải Nobel Hòa bình năm nay, trong đó có 244 cá nhân và 94 tổ chức. Con số này tăng mạnh so với 286 đề cử vào năm ngoái.

Ủy ban Nobel Na Uy không công bố danh tính những người được đề cử, dù là với giới truyền thông hay với chính các ứng viên. Theo trang Nobelpeaceprize.org, đôi khi tên các ứng viên xuất hiện trên truyền thông hoặc do suy đoán thuần túy hay vì một số người tiết lộ về những ứng viên đã đề cử.

Giải thưởng năm nay càng thu hút sự chú ý sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump nhiều lần tuyên bố ông xứng đáng nhận Giải Nobel Hòa bình và khẳng định "đã chấm dứt 7 cuộc chiến". Từ năm 2018, theo AP, ông Donald Trump đã nhiều lần được đề cử cho giải này bởi các cá nhân ở nước Mỹ và một số chính trị gia nước ngoài.

Hoàng Phương

Nguồn NLĐ : https://nld.com.vn/khoi-dong-mua-giai-nobel-2025-196251005215715967.htm