Không chủ quan với bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính khi trời lạnh

7 giờ trướcBài gốc

Thực tế này đòi hỏi việc tăng cường các biện pháp phòng ngừa, phát hiện sớm và quản lý hiệu quả COPD trong mùa lạnh.

Tầm soát bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính cho người dân tại Bệnh viện Bạch Mai. Ảnh: Thế Anh

Không khí lạnh - “chất xúc tác” nguy hiểm

Thời tiết lạnh được xem là yếu tố nguy cơ rõ rệt khiến COPD dễ bùng phát các đợt cấp. Do phổi là cơ quan tiếp xúc trực tiếp với môi trường bên ngoài, nên mọi biến đổi của không khí đều tác động tức thì đến đường thở. Khi không khí lạnh tràn vào, khả năng làm ấm, làm ẩm và bảo vệ của niêm mạc hô hấp bị suy giảm, đồng thời sức đề kháng tại chỗ cũng yếu đi, đặc biệt ở người cao tuổi và những người có bệnh nền, làm tăng nguy cơ bệnh trở nặng.

Ngồi lặng lẽ ngoài hành lang Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai, bà Nguyễn Thị Hòa (70 tuổi, người nhà bệnh nhân ở tỉnh Hưng Yên) không giấu được vẻ mệt mỏi. Chồng bà mắc COPD đã nhiều năm, và cứ mỗi khi trời trở lạnh, bệnh lại nặng lên rõ rệt. “Ông nhà tôi bị phổi tắc nghẽn mạn tính. Mỗi lần thời tiết chuyển lạnh là ho nhiều hơn, khó thở, người mệt lả. Có đợt nặng phải nằm viện cả tháng trời” - bà Hòa chia sẻ.

Theo PGS.TS Vũ Văn Giáp, Phó Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, Phó Giám đốc Trung tâm Hô hấp, COPD là bệnh tiến triển âm thầm trong nhiều năm, với các triệu chứng ban đầu dễ bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với viêm phế quản hay ho do thay đổi thời tiết. Thống kê cho thấy, tại Việt Nam, tỉ lệ mắc COPD ở người trên 40 tuổi là 7,1% ở nam giới và 1,9% ở nữ giới; con số này còn có xu hướng gia tăng do ô nhiễm môi trường, hút thuốc lá và quá trình già hóa dân số.

Các chuyên gia nhận định, thời tiết lạnh được coi là “chất xúc tác” khiến bệnh COPD trở nên trầm trọng hơn. Không khí lạnh và hanh khô khiến cơ chế sưởi ấm, làm ẩm của mũi - họng bị quá tải, khiến niêm mạc đường thở dễ bị kích thích, co thắt và viêm. Đồng thời, sức đề kháng tại chỗ suy giảm tạo điều kiện cho vi khuẩn, vi rút xâm nhập. Đặc biệt, ở người cao tuổi, trẻ nhỏ, người có bệnh hô hấp mạn tính hoặc suy giảm miễn dịch, nguy cơ tổn thương càng lớn. Không ít bệnh nhân nhập viện trong tình trạng nặng chỉ vì chủ quan, cho rằng mình chỉ “ho theo mùa” hay “viêm phế quản thông thường”.

Bác sĩ chuyên khoa I Đỗ Đức Sơn, Trưởng khoa Hồi sức tích cực - Chống độc, Bệnh viện Đa khoa Sóc Sơn (Hà Nội) cho biết, bệnh viện từng tiếp nhận nhiều bệnh nhân COPD nhập viện muộn, khi tình trạng suy hô hấp đã ở mức nguy kịch. Có trường hợp phải mở khí quản, phụ thuộc máy thở dài ngày chỉ vì không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. “Nếu được phát hiện sớm và tuân thủ phác đồ điều trị ngay từ đầu, nhiều bệnh nhân đã không rơi vào tình trạng nguy hiểm như vậy” - bác sĩ Sơn nhấn mạnh.

Đáng lo ngại hơn, theo các chuyên gia, có tới 80 - 90% trường hợp COPD liên quan trực tiếp đến hút thuốc lá, bao gồm cả hút thuốc thụ động. Bên cạnh đó, việc tiếp xúc lâu dài với khói bụi nghề nghiệp, khí thải hóa chất, môi trường ô nhiễm, cũng như nhiễm trùng hô hấp tái diễn từ nhỏ đều làm tăng nguy cơ mắc bệnh. Tuy nhiên, phần lớn người bệnh chỉ được chẩn đoán khi chức năng phổi đã suy giảm đáng kể, bỏ lỡ “thời điểm vàng” để kiểm soát bệnh hiệu quả.

Chẩn đoán sớm để ngăn bệnh tiến triển nặng

Để chủ động phòng ngừa và hạn chế các đợt cấp nguy hiểm của bệnh, PGS.TS Phan Thu Phương, Giám đốc Trung tâm Hô hấp (Bệnh viện Bạch Mai) chia sẻ, mùa lạnh là giai đoạn bệnh nhân COPD dễ gặp các đợt cấp nhất, khiến bệnh diễn biến nhanh và nặng, chi phí điều trị tăng cao, chất lượng cuộc sống suy giảm nghiêm trọng. Vì vậy, COPD càng được chẩn đoán sớm thì việc quản lý càng thuận lợi, hiệu quả điều trị càng cao, đồng thời giảm gánh nặng cho gia đình và xã hội.

Một trong những thông điệp quan trọng nhất được các chuyên gia nhấn mạnh là cần nói không hoàn toàn với thuốc lá. Hút thuốc là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây COPD, gây tổn thương không hồi phục đường thở và nhu mô phổi. Ngay cả khi đã bỏ thuốc, các tổn thương trước đó vẫn tồn tại, song việc ngừng hút thuốc giúp làm chậm tiến triển bệnh và giảm nguy cơ các cơn bùng phát. Tránh hút thuốc thụ động cũng đặc biệt quan trọng, nhất là trong không gian kín vào mùa đông. Ngoài ra, người bệnh cần hạn chế tối đa việc tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, khói bụi, phấn hoa, khói nhiên liệu hay lông thú - những tác nhân dễ kích hoạt cơn khó thở. Giữ không gian sống thông thoáng, sạch sẽ, hạn chế đốt than, củi trong nhà là những biện pháp thiết thực nhưng thường bị xem nhẹ. Trong mùa lạnh, việc giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng cổ, ngực, mũi và miệng khi ra ngoài, có ý nghĩa rất quan trọng. Không khí lạnh, khô hoặc thay đổi đột ngột đều có thể khiến triệu chứng COPD bùng phát. Che chắn cẩn thận giúp làm ấm không khí trước khi đi vào phổi, giảm kích thích đường thở và hạn chế nguy cơ co thắt phế quản.

Bên cạnh đó, các chuyên gia khuyến cáo người bệnh COPD cần duy trì lối sống lành mạnh. Tập luyện thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, đạp xe với cường độ phù hợp từ 30 - 60 phút mỗi ngày giúp cải thiện sức bền và chức năng hô hấp. Với bệnh nhân nặng, các bài tập thở sâu, thở chúm môi có thể hỗ trợ đáng kể trong việc giảm cảm giác khó thở. Chế độ dinh dưỡng cũng đóng vai trò không nhỏ. Người bệnh nên ăn thức ăn mềm, ấm, dễ tiêu hóa, đảm bảo đủ năng lượng và chất dinh dưỡng, bổ sung rau xanh, hoa quả và đủ nước để làm loãng đờm. Khi xuất hiện các dấu hiệu bệnh nặng lên như khó thở tăng, ho nhiều, khạc đờm đổi màu hoặc mệt mỏi kéo dài, người bệnh cần đi khám ngay, không tự ý điều trị tại nhà.

PGS.TS Vũ Văn Giáp nhấn mạnh đến vai trò của sàng lọc và đo chức năng hô hấp định kỳ, đặc biệt với những người trên 40 tuổi có tiền sử hút thuốc hoặc tiếp xúc với môi trường độc hại. Chẩn đoán sớm không chỉ giúp điều trị kịp thời mà còn mang lại cơ hội sống khỏe mạnh hơn cho người bệnh, giảm nguy cơ nhập viện và tử vong.

Gia Phong

Nguồn Hà Nội Mới : https://hanoimoi.vn/khong-chu-quan-voi-benh-phoi-tac-nghen-man-tinh-khi-troi-lanh-727797.html