'Không hút thuốc lá tại nơi công cộng': Một lời nhắc nhỏ, một thay đổi lớn

4 giờ trướcBài gốc

Khói thuốc lá – chuyện không còn của riêng ai

Hút thuốc nơi công cộng như quán cà phê, nhà hàng hay bệnh viện không chỉ gây hại cho người hút mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe những người xung quanh. Khói thuốc thụ động xâm nhập vào phổi trẻ em, phụ nữ mang thai và người già, biến họ thành nạn nhân bất đắc dĩ của các bệnh lý tim mạch và ung thư.

Theo Tổ chức Y tế thế giới, mỗi năm tại Việt Nam có hơn 84.500 ca tử vong hút thuốc chủ động và 18.800 ca tử vong do các bệnh gây ra bởi phơi nhiễm với khói thuốc thụ động.

Chỉ riêng số ca tử vong do phơi nhiễm với khói thuốc lá thụ động đã cao gấp khoảng 2 lần số ca tử vong do tai nạn giao thông mỗi năm tại Việt Nam.

Như vậy, hút thuốc nơi công cộng không còn là chuyện cá nhân, mà là hành động xâm phạm đến quyền cơ bản của người khác: quyền được hít thở không khí trong lành. Dù Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá đã có hiệu lực từ 2013, việc thực thi vẫn chưa nghiêm.

Theo PGS. Trần Thị Tuyết Hạnh, các nghiên cứu của Trường Đại học Y tế công cộng và các đối tác cho thấy thực trạng phơi nhiễm với khói thuốc lá thụ động tại Việt Nam từ 2010 đến 2024 tại quán cà phê, quán ăn, nhà hàng vẫn đang rất cao.

Thống kê thực trạng phơi nhiễm khói thuốc lá thụ động tại Việt Nam.

Nhắc nhở không hút thuốc trong nhà – một hành động văn minh

Khi ai đó dám nói "Anh ơi, làm ơn đừng hút thuốc ở đây", đó không chỉ là lời nhắc lịch sự. Đó là hành động công dân có trách nhiệm, góp phần hình thành chuẩn mực xã hội mới: thuốc lá không được chấp nhận trong không gian chung.

Thực tế, các nghiên cứu quốc tế cho thấy, phần lớn người hút thuốc sẵn sàng hợp tác khi được nhắc nhở nhẹ nhàng – họ sẽ dập điếu thuốc hoặc di chuyển sang chỗ khác.

Ở Hà Lan, một khảo sát cho thấy 75% người hút đã tuân thủ khi có người góp ý. Nghĩa là chỉ cần đủ nhiều người cùng lên tiếng, xã hội sẽ dần thay đổi theo hướng văn minh hơn.

Vì sao nhiều người vẫn chọn im lặng?

Người Việt Nam chúng ta thường ngại va chạm. Nhiều người lo sợ bị phản ứng gay gắt, sợ "mất hòa khí" hoặc nghĩ rằng đó là việc của cơ quan chức năng. Văn hóa Á Đông vốn đề cao sự nhường nhịn càng khiến việc nhắc nhở trở thành điều khó khăn.

Thế nhưng, thực tế lại khác. Nhiều nghiên cứu cho thấy đa số người hút phản ứng tích cực hoặc trung tính, chỉ một số ít tỏ ra khó chịu.

Vụ việc thư ký "tổng tài" bạo lực với nhân viên thu ngân ở quán cà phê tại Hà Nội mới đây khi bị nhắc nhở không hút thuốc trong nhà là sự việc đáng tiếc. Cần khẳng định rằng việc chủ và nhân viên quán nhắc nhở khách không hút thuốc trong nhà là hành động đúng đắn, đáng được bảo vệ và khuyến khích.

Làm sao để lời nhắc trở nên bình thường?

Trước hết, truyền thông phải giúp người dân có "kịch bản ứng xử" đơn giản, văn minh. Một câu nói nhẹ nhàng nhưng rõ ràng, ví dụ: "Chú/anh thông cảm, ở đây không được hút thuốc lá", có thể vừa giữ sự tôn trọng vừa đạt hiệu quả.

Tiếp theo, xã hội cần khẳng định rằng ai cũng có quyền và trách nhiệm bảo vệ không gian chung khỏi khói thuốc. Không thể chỉ dựa vào lực lượng chức năng.

Cuối cùng, cần xây dựng văn hóa coi lời nhắc nhở như một hành động tự nhiên, đáng trân trọng – chứ không phải sự "xía chuyện". Khi mọi người quen với việc này, hiệu ứng tích cực sẽ lan tỏa, tạo thành chuẩn mực xã hội mới.

Theo các chuyên gia, cuộc chiến phòng chống tác hại thuốc lá, đặc biệt là thực thi môi trường không khói thuốc tại nơi công cộng không chỉ nằm trong các văn bản pháp luật. Nó bắt đầu từ những hành động nhỏ bé: một lời nhắc, một cử chỉ quan tâm đến cộng đồng. Sự việc đáng tiếc vừa qua càng nhắc chúng ta rằng: đừng để người nhắc nhở trở thành nạn nhân, mà hãy để họ được coi là những "người hùng thầm lặng" vì sức khỏe của cả cộng đồng.

Tiếp tục phát huy nỗ lực phòng chống tác hại thuốc lá, trường Đại học Y tế công cộng phối hợp với nhóm nghiên cứu của Đại học York- UK, đại học Melbourne – Úc và nhóm nghiên cứu địa phương tại Hà Nội và Vĩnh Yên triển khai nghiên cứu "Thành phố không khói thuốc: Nghiên cứu triển khai với chính quyền các thành phố ở Pakistan, Bangladesh và Việt Nam".

Cùng chung tay giảm thiểu phơi nhiễm với khói thuốc lá thụ động tại nơi công cộng bắt đầu từ một lời nhắc nhỏ, nhưng nếu đủ nhiều người cùng thực hiện, sẽ trở thành một thay đổi lớn, góp phần tạo dựng môi trường sống khỏe mạnh, nâng cao sức khỏe cộng đồng.

GS Sumit Kane - ThS Lê Tự Hoàng

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/khong-hut-thuoc-la-tai-noi-cong-cong-mot-loi-nhac-nho-mot-thay-doi-lon-169251002130425296.htm