Tham gia góp ý về hạ tầng bảo vệ môi trường, ĐBQH Cầm Thị Mẫn cho rằng, từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành đến nay, công tác xây dựng và hoàn thiện hạ tầng bảo vệ môi trường đạt được kết quả đáng phấn khởi. Đến hết năm 2024, tỷ lệ thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt đạt 97,26% ở đô thị và 80,5% ở nông thôn.
Một số công nghệ tiên tiến như đốt rác có thu hồi năng lượng, đồng xử lý chất thải trong lò nung xi măng đã được áp dụng, góp phần giảm tỷ lệ chôn lấp và hướng đến nền kinh tế tuần hoàn.
Tỷ lệ khu, cụm công nghiệp đang hoạt động có hệ thống xử lý nước thải tập trung tăng so với giai đoạn trước, cho thấy sự chuyển biến trong đầu tư hạ tầng bảo vệ môi trường tại các khu công nghiệp.
Một số địa phương đã và đang xây dựng các hệ thống xử lý nước thải sinh hoạt, xử lý rác thải công nghiệp với công nghệ, tái chế, xử lý kết hợp thu hồi năng lượng.
Tuy nhiên, đại biểu cho rằng vẫn còn những hạn chế cần được nhìn nhận một cách thực tế và thấu đáo. Cụ thể đó là hạ tầng bảo vệ môi trường còn lạc hậu, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển. Theo báo cáo, mới chỉ khoảng 18% tổng lượng nước thải đô thị được thu gom và xử lý, trong khi tỷ lệ chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt còn chiếm tỷ lệ cao, gây ô nhiễm môi trường và nguy cơ về môi sinh, môi trường; tỷ lệ cụm công nghiệp, làng nghề có hệ thống xử lý nước thải đạt tiêu chuẩn môi trường còn thấp; xử lý nước thải đạt tiêu chuẩn môi trường thấp, chỉ mới đạt 31,5% cụm công nghiệp và 16,6% làng nghề. Công nghệ sản xuất trong các cơ sở còn lạc hậu, tiêu tốn nhiều năng lượng nước và chưa tận dụng hiệu quả tài nguyên...
Theo đại biểu nguyên nhân chủ quan cần được phân tích cụ thể, thấu đáo đó là: Một số chính quyền địa phương chưa thật sự quyết liệt trong việc triển khai và đầu tư cho hạ tầng bảo vệ môi trường, chưa có sự đồng bộ trong quy hoạch và tổ chức thực hiện. Cơ chế xã hội hóa cho bảo vệ môi trường chưa mạnh, chế tài xử lý vi phạm chưa đủ sức răn đe, các chính sách khuyến khích đầu tư xanh chưa được triển khai hiệu quả dẫn đến chậm hình thành ngành công nghiệp môi trường.
Cơ sở hạ tầng kỹ thuật bảo vệ môi trường, nhất là ở các đô thị lớn vẫn chưa được đầu tư đúng mức, trong khi nhu cầu xử lý nước thải, chất thải rắn ngày càng gia tăng. Định mức kinh tế kỹ thuật, đơn giá thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt chưa đủ sức thu hút đầu tư tư nhân.
Sự phối hợp giữa các cơ quan, địa phương chưa chặt chẽ dẫn đến tình trạng đẩy đi, đẩy lại trong việc xử lý các cơ sở gây ô nhiễm, các khu vực tồn lưu hóa chất bảo vệ môi trường.
Đại biểu Cầm Thị Mẫn đề nghị Quốc hội nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật Bảo vệ môi trường và các luật có liên quan cho phù hợp với thực tiễn đất nước hiện nay, đặc biệt khi chúng ta đang thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, trong đó quan tâm quy định các cơ chế, chính sách đầu tư hạ tầng kỹ thuật bảo vệ môi trường.
Chính phủ quan tâm chỉ đạo các bộ, ngành chức năng hoàn thiện hệ thống quy chuẩn, kỹ thuật, định mức và đơn giá thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt để thúc đẩy xã hội hóa đầu tư trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. Tăng tỷ trọng ngân sách nhà nước cho bảo vệ môi trường theo hướng phù hợp với tốc độ tăng trưởng kinh tế, ưu tiên cho các dự án xử lý nước thải đô thị, xử lý rác thải công nghiệp, cải tạo các bãi chôn lấp không hợp vệ sinh.
Khuyến khích các hình thức đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, hỗ trợ tài chính, ưu đãi thuế, phí cho các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh, công nghệ tái chế.
Đẩy mạnh xã hội hóa và phát triển ngành công nghiệp môi trường thông qua trái phiếu xanh, tín dụng xanh, trợ giá cho các mô hình tái chế, xử lý chất thải và hỗ trợ kỹ thuật cho các hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ trong lĩnh vực này.
Tăng cường phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương, nhất là việc lập kế hoạch đầu tư triển khai các dự án bảo vệ môi trường, bố trí nguồn lực và giám sát thực hiện.
Tăng cường năng lực đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực bảo vệ môi trường, đặc biệt là ở cấp địa phương để có đủ đội ngũ công chức, viên chức có đủ chuyên môn, nghiệp vụ đảm bảo hiệu quả trong công tác quản lý, giám sát và vận hành hạ tầng bảo vệ môi trường.
Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục để người dân hiểu và tự giác phân loại rác tại gia đình, giảm thiểu phát sinh rác thải và hỗ trợ các cơ sở xử lý rác thải.
Quốc Hương