Tại hội thảo "Lấy ý kiến về định hướng xây dựng chính sách của Luật Quản lý thuế (thay thế)" do Cục Thuế (Bộ Tài chính) và nhiều đơn vị phối hợp tổ chức sáng 1-8 tại TP.HCM, các góp ý từ chuyên gia và cộng đồng doanh nghiệp đều hướng đến mục tiêu cốt lõi là tạo thuận lợi tối đa cho người nộp thuế.
Nhiều đề xuất tâm huyết đã tập trung vào việc cải cách các thủ tục thiết thực, ảnh hưởng trực tiếp đến người dân, hộ kinh doanh và doanh nghiệp. Trọng tâm của các thảo luận này là đơn giản hóa quy trình kê khai thuế và minh bạch hóa các thủ tục về hoàn thuế.
Hỗ trợ hộ kinh doanh
Một trong những chủ đề nóng nhất chính là tương lai của hơn 5 triệu hộ kinh doanh trên cả nước. Việc xóa bỏ thuế khoán và chuyển sang áp dụng hóa đơn điện tử (HĐĐT) là chủ trương đúng đắn, nhưng cách làm đang gây ra nhiều lo ngại.
Góp ý dự thảo Luật Quản lý thuế (thay thế), đại diện Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã đưa ra những "con số biết nói". Theo quy định có hiệu lực từ tháng 6-2025, các hộ có doanh thu khoán từ 1 tỉ đồng/năm trở lên phải sử dụng HĐĐT kết nối với cơ quan thuế. VCCI chỉ ra rằng dù nhóm này chỉ chiếm chưa tới 1% tổng số hộ kinh doanh được quản lý, nhưng họ chịu tác động mạnh nhất.
Nhiều hộ trong ngành bán lẻ, ăn uống có lợi nhuận rất mỏng, việc áp dụng quy định này có thể đẩy họ vào tình thế khó khăn, thậm chí thua lỗ. Một khảo sát cho thấy có tới 64% hộ dự báo lợi nhuận sẽ giảm, và 23% có thể phải tạm ngừng kinh doanh. Do đó, VCCI kiến nghị nâng ngưỡng doanh thu này lên 2-3 tỉ đồng/năm và có lộ trình chuyển tiếp ít nhất 1 năm.
Bà Nguyễn Vân Chi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế tài chính Quốc hội góp ý tại Hội thảo. Ảnh: QH
Nhìn từ góc độ vĩ mô, bà Nguyễn Vân Chi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế tài chính Quốc hội, cho rằng quản lý thuế đối với hộ kinh doanh là một bài toán vô cùng phức tạp. Bà gợi lại nguyên tắc quản lý 80/20, khi một số lượng rất lớn người nộp thuế nhưng chỉ đóng góp một phần nhỏ vào tổng số thu.
"Chi phí để quản lý nhóm đối tượng đông đảo này là rất lớn. Vì vậy, trước khi chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai, chúng ta cần một đánh giá tác động định lượng rất rõ ràng" - bà Chi đề nghị.
Đi sâu vào những vướng mắc thực tế, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA), cũng chỉ ra hàng loạt vấn đề. Bà cho rằng ngưỡng doanh thu không chịu thuế 100 triệu đồng/năm đã quá lạc hậu và mạnh dạn đề nghị nâng ngưỡng lên mức 400-500 triệu đồng/năm. Tuy nhiên, việc này lại làm nảy sinh một vướng mắc khác liên quan đến hóa đơn điện tử là khi một hộ kinh doanh được miễn thuế, họ sẽ không xuất hóa đơn, gây khó khăn cho các doanh nghiệp mua hàng.
Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn Thuế Việt Nam (VTCA) đề nghị nâng ngưỡng doanh thu không chịu thuế của hộ kinh doanh lên mức 400-500 triệu đồng/năm. Ảnh: QH
Để giải quyết, bà Cúc đề xuất cơ chế cho phép các hộ này được mua hóa đơn điện tử của cơ quan thuế theo từng lần phát sinh khi người mua có yêu cầu. Mỗi một hộ kinh doanh đều cần một cơ chế rõ ràng, khả thi để tuân thủ.
Minh bạch hóa thủ tục là cấp thiết
Bên cạnh câu chuyện của hộ kinh doanh, các quy trình về kê khai, kiểm tra, xử phạt và hoàn thuế cũng được các chuyên gia từ Deloitte, EY, VCCI và các đại biểu phân tích, góp ý.
Về thủ tục khai bổ sung hồ sơ thuế, đại diện Công ty TNHH Deloitte Việt Nam chỉ ra một điểm bất hợp lý lớn. Dự thảo Luật Quản lý thuế hiện đã bãi bỏ quy định cho phép người nộp thuế được khai bổ sung làm giảm số thuế phải nộp đối với các hồ sơ thuộc kỳ đã có kết luận thanh tra, kiểm tra. Deloitte kiến nghị cần cho phép doanh nghiệp được kê khai điều chỉnh giảm trong trường hợp này, và việc điều chỉnh sẽ được thực hiện theo quy trình kiểm tra lại.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến khác cho rằng việc cho phép sửa đổi quá thoải mái có thể làm giảm trách nhiệm của người nộp thuế với tờ khai ban đầu của mình và đề nghị cần tham khảo kinh nghiệm quốc tế.
Về công tác thanh tra, kiểm tra thuế được các doanh nghiệp kiến nghị giảm tần suất và tránh chồng chéo. Ảnh: QH
Đối với việc hoàn thuế giá trị gia tăng tự động, các ý kiến đều ủng hộ chủ trương nhưng đặc biệt nhấn mạnh về sự cần thiết phải làm rõ trách nhiệm pháp lý. Cụ thể, luật cần quy định rõ trách nhiệm của người nộp thuế và cơ quan thuế trong trường hợp hệ thống tự động xử lý sai sót. Đồng thời, cần bãi bỏ quy định yêu cầu doanh nghiệp phải chứng minh bên bán đã nộp thuế, vì đây là trách nhiệm của cơ quan thuế phải xác minh qua cơ sở dữ liệu của mình. Ngoài ra, khái niệm "hoàn thuế lần đầu" tại cơ quan hải quan cũng cần được làm rõ để tránh gây vướng mắc cho doanh nghiệp.
Về công tác thanh tra, kiểm tra, kiến nghị chung là phải giảm tần suất và tránh chồng chéo. Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đề xuất nguyên tắc thanh tra "một năm một lần" đối với các doanh nghiệp tuân thủ tốt.
Công ty TNHH Deloitte Việt Nam cũng kiến nghị cần tách bạch giữa kiểm tra thông thường và kiểm tra chuyên đề về giao dịch liên kết để tránh trùng lắp, đồng thời làm rõ thời hiệu kiểm tra lại. Công ty Ernst & Young Việt Nam đề xuất cần có quy định "cứng" về thời gian ban hành quyết định thanh tra để tránh kéo dài, gây ảnh hưởng đến doanh nghiệp.
Ngành thuế chuyển từ tư duy 'quản lý' sang 'phục vụ'
Ngành thuế sẽ trình Chính phủ, Quốc hội sửa đổi toàn diện Luật Quản lý thuế 2019 theo hướng lấy người nộp thuế làm trung tâm, quản lý chặt các mô hình kinh tế mới như thương mại điện tử và tăng cường chống thất thu, chuyển giá. Đó là khẳng định của ông Mai Xuân Thành, Cục trưởng Cục Thuế, tại hội thảo lấy ý kiến về định hướng xây dựng Luật Quản lý thuế (thay thế).
Theo ông Thành, dù Luật Quản lý thuế 2019 là khung pháp lý quan trọng, nhưng sự bùng nổ của kinh tế số, các mô hình kinh doanh mới và yêu cầu chuyển đổi số quốc gia đã đặt ra đòi hỏi cấp thiết phải sửa đổi luật một cách toàn diện.
"Định hướng sửa đổi lần này sẽ tập trung cải cách triệt để tư duy, chuyển từ 'quản lý' sang 'phục vụ', lấy người nộp thuế làm trung tâm để thúc đẩy sản xuất kinh doanh" - ông Thành nhấn mạnh.
Ông Mai Xuân Thành, Cục trưởng Cục Thuế.
Để hiện thực hóa mục tiêu này, Luật Quản lý thuế mới sẽ đẩy mạnh chuyển đổi số và hiện đại hóa toàn diện công tác quản lý. Đây sẽ là nền tảng để tăng cường quản lý thuế hiệu quả hơn đối với các mô hình kinh tế mới, đặc biệt là thương mại điện tử và các dịch vụ số xuyên biên giới. Song song đó, các quy định sẽ được xây dựng để áp dụng phương thức quản lý rủi ro dựa trên mức độ tuân thủ của người nộp thuế, đồng thời tăng cường các biện pháp chống thất thu, gian lận thuế và chuyển giá.
Về lộ trình, Bộ Tài chính đã đề xuất Chính phủ bổ sung dự án luật vào chương trình xây dựng pháp luật năm 2025. Dự kiến, dự án Luật Quản lý thuế (thay thế) sẽ được trình Quốc hội cho ý kiến và thông qua tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV.
Cục Thuế cho biết sẽ lấy ý kiến rộng rãi từ các chuyên gia, hiệp hội và cộng đồng doanh nghiệp để đảm bảo luật khi ban hành sẽ tháo gỡ được các vướng mắc, phù hợp với thực tiễn và thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế.
Kiến nghị miễn trừ tiền phạt chậm nộp
Dù dự thảo Luật Quản lý thuế (thay thế) dự kiến kế thừa các nguyên tắc hiện hành về cách tính tiền chậm nộp, nhiều kiến nghị từ các chuyên gia đang thúc đẩy những thay đổi quan trọng nhằm tăng tính công bằng và khuyến khích doanh nghiệp tuân thủ.
Theo kiến nghị từ Công ty TNHH Deloitte Việt Nam, cần có quy định không tính tiền chậm nộp trong thời gian doanh nghiệp chờ kết quả xét duyệt miễn, giảm thuế theo Hiệp định quốc tế để tránh gây thiệt hại không đáng có. Đơn vị này cũng đề xuất miễn tiền phạt đối với các vi phạm được phát hiện ở lần kiểm tra thứ hai nếu đã được chấp nhận trong lần kiểm tra trước đó, nhằm đảm bảo sự nhất quán.
Đặc biệt, Công ty Ernst & Young Việt Nam (EY) đưa ra một đề xuất đột phá về chương trình "ân xá thuế" (Amnesty). Theo đó, sẽ miễn trừ toàn bộ tiền phạt và chậm nộp nếu người nộp thuế tự nguyện rà soát và nộp đủ nghĩa vụ thuế cho một giai đoạn dài như 5 năm.
QUANG HUY