Kiến nghị ưu đãi, giảm thuế, phí để doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh xử lý rác thải

6 giờ trướcBài gốc

Kinh tế hóa công tác bảo vệ môi trường

Thảo luận ở hội trường về Báo cáo của Đoàn Giám sát và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về kết quả giám sát chuyên đề về bảo vệ môi trường, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng) nói, kể từ khi Luật có hiệu lực, Chính phủ đã ban hành Quyết định 687/QĐ-TTg (07/6/2022) về phát triển kinh tế tuần hoàn và Quyết định 21/2025/QĐ-TTg (04/7/2025) xác định tiêu chí “xanh” cho các dự án đầu tư. Các công cụ này cụ thể hóa nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải chi trả” và “người hưởng lợi phải đóng góp tài chính”. Tuy nhiên, Báo cáo của Đoàn giám sát vẫn chưa làm nổi bật được kết quả cụ thể của việc thực hiện các công cụ kinh tế nêu trên.

Đại biểu Trịnh Tú Anh.

Theo đại biểu Tú Anh, thực tế hiện nay cho thấy nhiều doanh nghiệp vẫn xem thuế, phí như chi phí bắt buộc, không phải động lực đổi mới công nghệ sạch. Ngoài ra, việc thu hút khu vực tư nhân vào những lĩnh vực như xử lý nước thải, rác thải… chưa thực sự hiệu quả, có rất ít doanh nghiệp tư nhân đầu tư vào các lĩnh vực này vì nguyên nhân chính là lợi nhuận thấp, rủi ro cao và thiếu các ưu đãi đủ mạnh. Vì vậy đại biểu cho rằng, Báo cáo giám sát cần làm nổi bật những hạn chế này để thấy rõ khoảng cách giữa chính sách và thực tiễn.

Từ các phân tích nêu trên, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh đề nghị cơ chế chính sách cần tiếp tục hoàn thiện theo hướng kinh tế hóa công tác bảo vệ môi trường mạnh mẽ hơn nữa.

Thứ nhất, Chính phủ cần đồng bộ hóa việc định giá tài nguyên và dịch vụ hệ sinh thái, qua đó xác định đúng và đủ chi phí môi trường trong mọi hoạt động kinh tế.

Thứ hai, đẩy nhanh triển khai thị trường carbon nội địa, ban hành hạn ngạch và giao dịch tín chỉ carbon để giảm phát thải khí nhà kính.

Thứ ba, bên cạnh việc “phạt” các hành vi gây ô nhiễm bằng thuế, phí, nhà nước cần “thưởng” và khuyến khích nhiều hơn cho các hoạt động kinh tế xanh, tuần hoàn như hỗ trợ lãi suất tín dụng xanh, bảo lãnh vay vốn cho doanh nghiệp đầu tư công nghệ sạch, và mở rộng phát hành trái phiếu xanh để huy động vốn xã hội.

Thứ tư, lồng ghép tiêu chí xanh và kinh tế tuần hoàn vào phân bổ ngân sách, ưu tiên các dự án thân thiện môi trường; đồng thời, nâng cao nhận thức cộng đồng.

Thứ năm, áp dụng nghiêm nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải chi trả” và khuyến khích sáng kiến xanh bằng cách giảm thuế hoặc chi trả dịch vụ môi trường.

Thu phí thu gom rác theo khối lượng

Liên quan đến rác thải sinh hoạt, đại biểu Trần Nhật Minh (Nghệ An) cho biết, sau gần 1 năm triển khai, việc phân loại rác tại nguồn vẫn còn ì ạch, chậm trễ, chưa thực chất, khiến cho dư luận đặt ra nhiều câu hỏi về những nút thắt trong khâu thực thi.

Lý giải về nguyên nhân dẫn đến sự chậm trễ trong triển khai chính sách này, đại biểu Trần Nhật Minh cho rằng, ngoài khó khăn về cơ sở hạ tầng, thói quen của xã hội cũng là một nút thắt khó tháo gỡ. Nhiều thế hệ người dân đã quen với việc bỏ chung rác vào một túi nilon duy nhất rồi thải ra môi trường.

Đại biểu Trần Nhật Minh.

Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền cũng chưa đạt hiệu quả như mong đợi, chưa tạo ra động lực mạnh mẽ để người dân thay đổi hành vi. Ngoài 3 nút thắt này, một số khó khăn về cơ chế, chính sách cũng khiến quá trình triển khai bị chậm trễ. Hiện nay, nhiều địa phương chưa ban hành định mức kinh tế kỹ thuật, đơn giá thu gom vận chuyển, xử lý rác dẫn đến khó khăn trong việc ký kết hợp đồng dịch vụ với các đơn vị công ích.

Đề xuất các giải pháp tháo gỡ vấn đề này, theo đại biểu Trần Nhật Minh, cần sự đồng bộ trong hệ thống thu gom rác thải. Để chính sách khả thi cần đầu tư kinh phí để có hệ thống thu gom, vận chuyển xử lý riêng biệt cho từng loại rác thải. Tại các địa phương cần đầu tư vào cơ sở hạ tầng đồng bộ, có nhà máy tái chế xử lý rác hữu cơ, rác thải nguy hại tương ứng.

Song song với đó, cần nâng cao nhận thức và ý thức của người dân bằng các hình thức tuyên truyền thực chất, hiệu quả, tại các trường học, khu dân cư, để người dân thực hiện nghiêm túc hơn.

Đại biểu cũng nhấn mạnh, điểm mới của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 là áp dụng nguyên tắc người gây ô nhiễm phải trả tiền, một chính sách hiệu quả là thu phí thu gom rác theo khối lượng, thay vì thu đồng đều theo hộ gia đình. Điều này đồng nghĩa với việc, ai xả nhiều rác hơn sẽ phải trả nhiều tiền hơn. Đây sẽ là động lực để người dân thực hiện phân loại rác, giảm thiểu rác thải ngay từ hộ gia đình. Mặt khác, cũng khuyến khích người dân tái sử dụng, tái chế và tiêu dùng bền vững.

Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng cần có cơ chế giám sát và chế tài xử phạt nghiêm minh để tăng động lực tuân thủ của người dân.

Cần xây dựng lộ trình triển khai phù hợp theo từng địa phương, bởi không thể áp dụng mô hình chung cho tất cả các địa phương vì điều kiện kinh tế, hạ tầng xử lý rác thải ở từng vùng khác nhau, đặc biệt là giữa các vùng đô thị và nông thôn, giữa vùng tập trung đông dân cư và vùng ít dân cư.

Về trách nhiệm của nhà sản xuất (EPR), đại biểu cho hay, theo quy định mới nhất các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh bao bì, sản phẩm nhựa cần có trách nhiệm thu hồi và xử lý rác thải theo sản phẩm của họ tạo ra. Chính sách này đã được áp dụng tại nhiều nước, yêu cầu doanh nghiệp tài trợ cho hệ thống thu gom rác thải tái chế, doanh nghiệp có thể thiết lập điểm thu hồi bao bì tại các siêu thị, cửa hàng tiện lợi khuyến khích người dân mang đến để đổi lấy ưu đãi.

Trong khi đó, biểu Cầm Thị Mẫn (Thanh Hóa) đề nghị Chính phủ quan tâm chỉ đạo các Bộ, ngành chức năng hoàn thiện hệ thống quy chuẩn kỹ thuật, định mức và đơn giá thu gom xử lý chất thải rắn sinh hoạt để thúc đẩy xã hội hóa đầu tư trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. Cùng với đó, tăng tỉ trọng ngân sách nhà nước cho bảo vệ môi trường theo hướng phù hợp với tốc độ tăng trưởng kinh tế, ưu tiên cho các dự án xử lý nước thải đô thị, xử lý rác thải công nghiệp, cải tạo các bãi chôn lấp không hợp vệ sinh.

Có chính sách khuyến khích các hình thức đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, hỗ trợ tài chính, ưu đãi thuế, phí cho các doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xanh, công nghệ tái chế. Ngoài ra, cần đẩy mạnh xã hội hóa và phát triển ngành công nghiệp môi trường thông qua trái phiếu xanh, tín dụng xanh, trợ giá cho các mô hình tái chế, xử lý chất thải và hỗ trợ kỹ thuật cho các hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ trong lĩnh vực này…

Vũ Nam

Nguồn TCDN : https://taichinhdoanhnghiep.net.vn/kien-nghi-uu-dai-giam-thue-phi-de-doanh-nghiep-dau-tu-vao-cong-nghe-xanh-xu-ly-rac-thai-d62306.html