Kiến tạo 'lá chắn' bảo vệ người dân trước biến đổi khí hậu

một giờ trướcBài gốc

Biến đổi khí hậu trở thành trạng thái “bình thường mới” của nền kinh tế

10 tháng đầu năm 2025, kinh tế Việt Nam thiệt hại hơn 1,3 tỉ đô la Mỹ, do thiên tai và thời tiết khắc nghiệt… gây gián đoạn chuỗi cung ứng, hưởng tiêu cực đến giao thông và hạ tầng ở nhiều tỉnh, thành phố.

Thành phố Hồ Chí Minh mưa tầm tã, nhiều tuyến đường ngập sâu. Ảnh: Lê Vũ

Ở góc độ vi mô, mưa lớn và kéo dài, dẫn tới tình trạng ngập úng tại các đô thị lớn, đã gây thiệt hại tài sản, với giá trị lên tới hàng nghìn tỉ đồng, cho doanh nghiệp và người dân những năm gần đây. Bởi hàng chục nghìn lượt xe cơ giới bị thủy kích, hàng nghìn nhà xưởng, công trình, thiết bị kỹ thuật bị hư hỏng nặng.

Chẳng hạn, Tổng sông ty bảo hiểm Sài Gòn – Hà Nội (BSH) ghi nhận hơn 500 hồ sơ yêu cầu giải quyết quyền lợi bảo hiểm xe cơ giói chỉ sau hai cơn bão số 10 và 11. Trong đó, có trường một chiếc ô tô có giá trị khoảng 650 triệu đồng, nhưng báo giá sửa chữa lên tới 595 triệu đồng.

Với cơn bão số 12, đơn vị tiếp tục nhận hơn 120 vụ thông báo tổn thất, trong đó, có 82 vụ liên quan đến xe cơ giới, còn lại là thiệt hại về tài sản, với tổng giá trị ước tính gần 11 tỉ đồng. Thậm chí, khi quá trình giám định, bồi thường vẫn đang được triển khai, bão số 13 tiếp tục đổ bộ và đơn vị tiếp nhận thêm 21 vụ thiệt hại mới liên quan lĩnh vực tài sản kỹ thuật và hàng hải.

Tương tự, Công ty bảo hiểm VietinBank (VBI) ghi nhận 168 vụ tổn thất, trong đó, có 76 vụ liên quan đến tài sản kỹ thuật, 92 vụ liên quan tới xe cơ giới tính tới đầu tháng 11, sau khi cơn bão số 12 gây nhiều thiệt hại tại miền Trung. Tới thời điểm sau bão số 13, VBI tiếp tục ghi nhận 133 vụ, trong đó, có 96 vụ liên quan tới tài sản kỹ thuật và 37 vụ liên quan tới xe cơ giới, tập trung chủ yếu ở Gia Lai, Đắk Lắk.

Đáng lưu tâm, ngập úng cục bộ xuất hiện tại các đô thị với tần suất thường xuyên hơn và được nhận định là trạng thái “bình thường mới” của Việt Nam. Bởi hệ thống thoát nước tại nhiều địa phương đã quá tải, trong khi các giải pháp công trình truyền thống, như: đê bao, cống ngăn triều cường… dần phản ứng kém hiệu quả trước những biến đổi khó lường của khí hậu, theo đánh giá của TS Vũ Thị Hồng Nhung - Đại học RMIT Việt Nam.

Tương tự, ông Nguyễn Minh Khôi, Trưởng phòng quản lý nghiệp vụ của BSH tại Đà Nẵng, cho biết tình trạng nước “lên nhanh, rút chậm” tại địa phương, khiến nhiều tài sản bị hư hỏng. Chẳng hạn, ô tô bị ngâm nhiều ngày, dẫn tới hệ thống điện - điện tử hư hỏng nặng, có trường hợp phát hiện nước đã tràn vào tận khoang động cơ khi đưa xe tới xưởng sửa chữa.

“Với những dòng xe đời mới có cấu trúc điều khiển phức tạp, chỉ cần nước xâm nhập là hàng loạt bộ phận, như bo mạch trung tâm, cảm biến, hộp điện, camera 360, hệ thống rada cảnh báo có thể bị chập, nổ mạch hoặc ô xy hóa. Các chi tiết này gần như không thể phục hồi, buộc phải thay mới toàn bộ”, ông nói và cho biết đây là nguyên nhân chính, khiến chi phí sửa chữa tăng vọt trong hầu hết các hồ sơ.

Cùng nhau học cách thích ứng

Sau những tổn thất về người và tài sản do bão, câu hỏi: “Làm gì để thích ứng và giảm thiểu thiệt hại do biến đổi khí hậu gây ra?” tiếp tục được đặt ra. Theo các chuyên gia, lời giải cho câu hỏi này không thể xuất phát từ nỗ lực đơn lẻ của một bên, mà cần nỗ lực đồng bộ của tất cả các bên liên quan, gồm: chính quyền, doanh nghiệp và người dân.

Ngập tại Cần Thơ. Ảnh: Trung Chánh

Theo TS Vũ Thị Hồng Nhung, chính quyền các địa phương có thể tham khảo mô hình công viên - quảng trường trữ nước, từng được áp dụng tại các thành phố, như: Rotterdam, Copenhagen, Singapore, Tokyo, Seoul và nhiều đô thị tại Trung Quốc… nhằm tận dụng không gian đô thị hiện có – công viên, quảng trường, bãi đỗ xe – làm nơi trữ nước tạm thời trong các đợt mưa lớn hoặc triều cường.

Chẳng hạn, tại Singapore, chương trình “Nước chủ động - đẹp - sạch” (Active, Beautiful, Clean Waters – ABC Waters Programme) đã chuyển kênh bê tông Bishan - Ang Mo Kio thành công viên sinh thái, với sông uốn lượn và bãi ngập, kết hợp chức năng chống ngập và không gian cộng đồng. Còn tại Copenhagen (Đan Mạch), chính quyền triển khai kế hoạch quản lý mưa cực đoan, biến đường phố và công viên thành hệ thống thoát nước mặt có kiểm soát, kết hợp bể ngầm ở những vị trí cần thiết, giúp thành phố ứng phó hiệu quả với mưa lớn.

Với Việt Nam, chuyên gia này đánh giá TPHCM là nơi chịu tác động kép của triều cường và mưa lớn. Do đó, có thể triển khai các công viên trữ nước quy mô nhỏ và vừa, tại các khu vực dễ bị ngập như Thủ Thiêm, Thủ Đức hay dọc kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè.

Chẳng hạn, tại Thủ Thiêm, có thể xây dựng quảng trường ven sông với các bậc trũng có khả năng chứa khoảng 5.000–10.000 m3 nước, với vai trò là sân chơi và không gian sự kiện khi khô và hồ chứa tạm thời khi mưa lớn. Đồng thời, thiết kế hệ thống van một chiều nhằm ngăn triều cường, đảm bảo an toàn cho khu vực xung quanh.

Với Hà Nội, KTS Trần Huy Ánh khuyến nghị mở rộng môi trường sinh thái theo hướng lấy sông Hồng là xương sống.

Đồng thời, thực hiện một số giải pháp, gồm: bảo vệ chặt chẽ không gian hành lang thoát lũ, vốn được giới hạn bởi hai con đê hiện trạng; loại bỏ tất cả đề xuất đầu tư bất động sản trá hình dưới dạng “trục cảnh quan”, “đường di sản”, “giao thông đường bộ - đường sắt kết nối”, “quận nghệ thuật”, “trung tâm giải trí chất lượng cao”… nhằm duy trì kết nối giữa đô thị với một số vùng trũng thấp - là lưu vực của các con sông, gồm: Đáy, Tích, Nhuệ, Cà Lồ, Tô Lịch, kênh Bắc Hưng Hải, Ngũ Huyện Khê…

Việc này, theo ông Ánh, nhằm đảm bảo dẫn nước tới các vùng bán ngập, vốn là các khu vực sản xuất nông - ngư nghiệp hiện nay, đặc biệt trong bối cảnh Hà Nội thừa nhà ở thương mại, nhưng thiếu không gian công cộng và hạ tầng đô thị thiết yếu.

Với người dân và doanh nghiệp, ông Vũ Minh Khôi khuyến nghị việc đầu tư vào các sản phẩm bảo hiểm vật chất phù hợp là điểm tựa, giúp họ đứng vững sau rủi ro thiên tai.

Thực tế, tại công văn số 1802/QLBH-PNT gửi các doanh nghiệp bảo hiểm và Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam (IAV), Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính) đã yêu cầu các đơn vị “khẩn trương thực hiện ngay việc tạm ứng bồi thường cho khách hàng theo thỏa thuận tại hợp đồng bảo hiểm đã giao kết”. Đồng thời, tổ chức bồi thường nhân đạo theo quy chế nội bộ và quy định pháp luật, nhằm giúp người dân và doanh nghiệp sớm khôi phục sản xuất - kinh doanh, ổn định đời sống.

Theo đại diện BSH tại Đà Nẵng, việc tạm ứng và chi trả bồi thường là thông tin được khách hàng quan tâm đặc biệt, bởi đó là nguồn tài chính, giúp họ phục hồi sau các đợt bão chồng bão. “Thông thường, mức tạm ứng dao động trong khoảng 30-50%, tùy theo mức độ tổn thất và hồ sơ mà giám định viên đã thu thập,” ông Khôi lưu ý.

Trong bối cảnh tất cả các chủ thể trong nền kinh tế đều phải học cách thích ứng với thiên tai và biến đổi khí hậu, đại diện một số doanh nghiệp bảo hiểm dự báo sẽ phải đối mặt với viễn cảm giảm lợi nhuận trong quí 4-2025, do phải trích lập dự phòng rủi ro cao hơn. Đồng thời, phải cân bằng giữa phí bảo hiểm và chi phí bồi thường.

Điều này buộc các đơn vị phải rà soát lại quy trình thẩm định, đánh giá rủi ro, hướng tới mô hình kinh doanh, quản trị dựa trên dữ liệu và công nghệ.

Vân Phong

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/kien-tao-la-chan-bao-ve-nguoi-dan-truoc-bien-doi-khi-hau/