'Kinh tế chống chịu' và cơ hội tái thiết bền vững từ cú sốc bão lũ

một giờ trướcBài gốc

Theo thống kê sơ bộ, cơn bão đã gây hư hỏng và tốc mái hơn 44.200 căn nhà. Con số này là một bằng chứng rõ nét nhất cho thấy tỷ lệ nhà ở có khả năng chống chịu bão cấp lớn hiện nay còn thấp, đặc biệt ở các vùng nông thôn và ven biển. Với hàng chục nghìn ngôi nhà bị phá hủy, tài sản tích lũy của nhiều hộ gia đình đã tan biến chỉ sau một đêm, đẩy họ vào tình trạng dễ bị tổn thương và tạo ra một áp lực lớn lên lưới an sinh xã hội.

Mở cửa thị trường "kinh tế chống chịu"

Bên cạnh nhà ở, bão số 10 còn làm lộ ra sự kém chống chịu của hạ tầng công cộng, vốn là "mạch máu" của hoạt động kinh tế. Hệ thống điện bị tê liệt khiến nhiều khu vực mất điện kéo dài, ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất và sinh hoạt. Giao thông cũng bị cản trở nghiêm trọng khi nhiều tuyến quốc lộ, tỉnh lộ bị sạt lở hoặc hư hỏng, gây chia cắt cục bộ, cản trở việc cứu trợ và vận chuyển hàng hóa.

Thêm vào đó, hơn 6.400m kè, bờ sông, bờ biển bị sạt lở, đe dọa trực tiếp đến đất đai và khu dân cư ven biển. Thiệt hại trên cho thấy, đầu tư vào hạ tầng và nhà ở chống chịu thiên tai không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc để đảm bảo an toàn, duy trì chuỗi cung ứng và ổn định kinh tế khu vực.

Theo một nghiên cứu của Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP), ước tính có khoảng hơn 110.000 hộ gia đình tại các tỉnh, thành phố ven biển tại Việt Nam vẫn đang sống trong tình trạng không có nhà ở an toàn để chống chịu thiên tai. Và có khoảng 30.000 hộ nghèo ở các tỉnh ven biển cần được hỗ trợ xây dựng nhà ở phòng, tránh bão, lụt theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021-2025.

Xây dựng nhà chống lũ ở những vùng hay bị bão lũ là rất cần thiết đối với người dân.

Mặc dù đã có hàng chục nghìn ngôi nhà được Nhà nước và các tổ chức hỗ trợ xây dựng theo các tiêu chuẩn chống chịu bão lũ, nhưng con số này vẫn còn rất khiêm tốn so với tổng nhu cầu của hơn 110.000 hộ gia đình đang phải đối mặt với rủi ro thiên tai ở khu vực ven biển.

Tuy nhiên, lỗ hổng về an sinh sau bão chính là cơ hội thị trường cho các nhà đầu tư và doanh nghiệp muốn tiên phong trong lĩnh vực "Kinh tế Chống Chịu" (Resilience Economy). Hàng chục nghìn ngôi nhà cần được sửa chữa hoặc xây mới tạo ra nhu cầu rất lớn đối với vật liệu và công nghệ xây dựng an toàn. Các đơn vị có thể đi đầu trong việc cung cấp các loại mái lợp, khung nhà có khả năng chịu gió giật cấp cao, vật liệu chống thấm, và các giải pháp xây nhà lắp ghép nhanh, an toàn. Đây cũng là thời điểm để các công ty tư vấn và xây dựng đẩy mạnh áp dụng các tiêu chuẩn thiết kế nhà ở chống bão, chống lũ giá thành hợp lý, phù hợp với từng vùng địa lý.

Bên cạnh xây dựng, dịch vụ tài chính vi mô cũng có vai trò then chốt. Hộ nghèo và cận nghèo thường không đủ khả năng tiếp cận vốn ngân hàng truyền thống để nâng cấp nhà ở chống chịu. Vì vậy, các tổ chức tài chính có thể thiết kế các sản phẩm tín dụng xanh/tín dụng an sinh ưu đãi, dài hạn. Đồng thời, việc kêu gọi vốn từ các quỹ đầu tư tác động xã hội để tài trợ cho các dự án phát triển nhà ở cộng đồng an toàn là một hướng đi đầy tiềm năng.

Vượt qua rào cản

Dù tiềm năng thị trường lớn, việc đầu tư vào nhà ở an toàn và có khả năng thích ứng với bão lũ vẫn đối mặt với nhiều rào cản, đặc biệt từ góc độ an sinh xã hội. Thách thức lớn nhất là chi phí và khả năng chi trả. Theo giới chuyên gia, xây dựng một ngôi nhà chống chịu bão lũ thường có chi phí cao hơn 15-30% so với xây dựng thông thường, đây là một rào cản gần như không thể vượt qua đối với người dân vùng khó khăn. Để giải quyết, cần có cơ chế trợ giá vật liệu hoặc hỗ trợ lãi suất vay vốn để giảm gánh nặng chi phí ban đầu cho các hộ gia đình yếu thế.

Mặt khác, việc thiếu tiêu chuẩn kỹ thuật đồng bộ và bắt buộc trên diện rộng cũng là một vấn đề. Tại Việt Nam, các chương trình nhà ở an toàn (như các dự án của UNDP) chủ yếu tập trung vào đối tượng hộ nghèo ở vùng ven biển. Điều này là thiết yếu về mặt an sinh, nhưng nó để lại một khoảng trống lớn là hàng triệu hộ gia đình trung lưu và cận trung lưu tự xây dựng nhà ở vẫn chưa tuân thủ một tiêu chuẩn chống bão lũ bắt buộc và nghiêm ngặt.

Ngược lại, các quốc gia như Nhật Bản hay thậm chí các nước Đông Nam Á thường xuyên chịu bão như Philippines, có xu hướng tích hợp các quy định về tải trọng gió, động đất vào Quy tắc Xây dựng Quốc gia áp dụng cho tất cả các loại công trình. Điều này tạo ra một "vành đai bảo vệ" rộng hơn, không chỉ cho người nghèo mà cho toàn bộ cộng đồng.

Cơn Bão số 10 là lời cảnh báo đắt giá rằng: chi phí phòng ngừa luôn thấp hơn chi phí khắc phục. Đối với các nhà đầu tư và chính sách kinh tế, việc thúc đẩy thị trường nhà ở và hạ tầng chống chịu với thời tiết khắc nghiệt, thiên tai chính là một chiến lược kinh doanh khôn ngoan và là một trụ cột an sinh bền vững. Bởi lẽ, đầu tư vào an toàn và bền vững chính là đầu tư vào sự ổn định và tăng trưởng dài hạn của nền kinh tế.

Tùng Lâm

Nguồn Vnbusiness : https://vnbusiness.vn/an-sinh/kinh-te-cho-ng-chi-u-va-co-hoi-tai-thiet-ben-vung-tu-cu-soc-bao-lu-1109904.html