Kinh tế tư nhân Thanh Hóa: Đi tìm 'lực bật' trong thách thức (Bài 2) - Thể chế đã mở đường, môi trường cần được 'khơi thông'

7 giờ trướcBài gốc

Sản phẩm cơ khí tại Công ty CP Cơ khí công nghệ cao Nghi Sơn đạt các chứng chỉ quốc tế để xuất khẩu đi các thị trường khó tính như châu Âu, châu Mỹ, Úc, Nhật Bản và Trung Đông.

“Lực cản” nhìn từ trải nghiệm doanh nghiệp

Từng có thời điểm vươn lên vị trí thứ 8 cả nước về Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI), song PCI Thanh Hóa vẫn liên tục trồi sụt qua các năm. Gần đây nhất, sau hai năm cải thiện liên tiếp, PCI của tỉnh vẫn dừng ở vị trí 21/63 tỉnh, thành phố (trước sáp nhập). Con số ấy phần nào phản ánh bức tranh: DN tư nhân vẫn đang phải đối mặt với không ít rào cản, từ nguồn lực đến tính ổn định và nhất quán trong thực thi chính sách ở cơ sở.

Kế hoạch hành động số 282-KH/TU của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Thanh Hóa triển khai Nghị quyết số 68-NQ/TW đặt mục tiêu đến năm 2030 nâng cao đóng góp của khu vực KTTN vào GRDP, hình thành một số DN lớn tham gia sâu vào các chuỗi giá trị trong nước, khu vực ASEAN và toàn cầu. Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu này, bài toán về nguồn lực đầu vào, đặc biệt là đất đai và hạ tầng sản xuất, đang đặt ra không ít thách thức, ngay cả khi đã có “sếu đầu đàn”.

Nhà máy Cơ khí công nghệ cao Nghi Sơn do Công ty CP Cơ khí công nghệ cao Nghi Sơn đầu tư đi vào vận hành đầu năm 2025, chỉ 8 tháng sau khi khởi công xây dựng. Với định hướng phát triển ngay từ đầu theo chuẩn công nghệ cao và sản xuất xanh, nhà máy được đầu tư đồng bộ hệ thống máy móc hiện đại, sử dụng năng lượng sạch, tiên phong ứng dụng công nghệ 4.0 và robot tự động, hình thành dây chuyền sản xuất khép kín, tối ưu hóa hiệu suất và chất lượng sản phẩm. Chưa đầy một năm sau khi vận hành, nhà máy đã được cấp 4 chứng chỉ quốc tế, đủ điều kiện tham gia chuỗi cung ứng và xuất khẩu sang các thị trường khó tính như châu Âu, châu Mỹ, Úc, Nhật Bản và Trung Đông.

Tuy nhiên, thực tế phát triển cũng sớm đặt ra những giới hạn mới, khi các đơn hàng chế tạo cấu kiện siêu trường, siêu trọng phục vụ các dự án lớn trong và ngoài nước như năng lượng tái tạo, sân bay, nhà máy điện, dầu khí - hóa dầu, công trình thể thao và các tổ hợp hạ tầng phức tạp yêu cầu quỹ mặt bằng sản xuất lớn hơn; trong khi nhà máy chưa đáp ứng được yêu cầu mở rộng quy mô. Đây không chỉ là khó khăn riêng của DN này, mà là một điểm nghẽn điển hình đối với nhiều DN công nghiệp quy mô lớn với yêu cầu mở rộng diện tích.

Theo Tổng Giám đốc Công ty CP Cơ khí công nghệ cao Nghi Sơn Võ Nguyên Giáp, để phát huy tối đa năng lực sản xuất, kinh doanh, DN mong muốn tỉnh tiếp tục đẩy mạnh đầu tư hạ tầng logistics tại Khu Kinh tế Nghi Sơn, đặc biệt là hệ thống cảng biển, giao thông kết nối và kho bãi chuyên dụng phục vụ vận chuyển hàng siêu trường, siêu trọng. Cùng với đó là chính sách phát triển nguồn nhân lực kỹ thuật cao thông qua cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa DN - nhà trường - địa phương; đồng thời duy trì môi trường chính sách ổn định, mở rộng các chương trình hỗ trợ đổi mới công nghệ, chuyển đổi xanh.

Với DN nhỏ và vừa, bài toán đất đai thậm chí còn nan giải hơn. Theo Chủ tịch Hội DN xã Hoằng Hóa, Giám đốc Công ty TNHH Tùng Dương Tạ Hữu Sơn, quỹ đất sản xuất ngày càng hạn chế, trong khi việc chờ đợi quy hoạch khu, cụm công nghiệp thường kéo dài nhiều năm. Giá thuê đất trong các khu công nghiệp hiện nay cũng khá cao so với khả năng của DN nhỏ và vừa. Do đó, với những DN chỉ có nhu cầu vài trăm đến vài nghìn mét vuông, việc tiếp cận đất đai phù hợp gần như là bài toán không dễ tìm lời giải.

“Chúng tôi kiến nghị các cấp chính quyền tiếp tục rà soát, bổ sung, quy hoạch tỷ lệ diện tích ưu tiên với đơn giá phù hợp tại các khu, cụm sản xuất một cách linh hoạt, phù hợp với quy mô DN nhỏ và vừa, đúng với tinh thần Trung ương nhiều lần nhấn mạnh về vai trò của khu vực KTTN”, ông Tạ Hữu Sơn nói.

Nguồn vốn để mở rộng sản xuất đang là một trong những thách thức lớn đối với khu vực DN tư nhân, đặc biệt là các DN nhỏ và siêu nhỏ. Do hạn chế về tài sản bảo đảm, năng lực tài chính và phương án kinh doanh, nhiều DN khó tiếp cận các nguồn vốn tín dụng trung và dài hạn từ ngân hàng, khiến việc mở rộng quy mô, đổi mới công nghệ và nâng cao chất lượng sản phẩm gặp nhiều trở ngại.

Thực tế cho thấy, dù tỉnh đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, ưu đãi về vốn và tín dụng, song hiệu quả lan tỏa chưa như kỳ vọng. Theo đại diện Hiệp hội DN tỉnh, không ít DN nhỏ và siêu nhỏ vẫn gặp khó trong việc “chạm” được tới các gói hỗ trợ do điều kiện tiếp cận còn cao hoặc thủ tục chưa thật sự phù hợp với năng lực hấp thụ của khu vực này. Việc thiếu hụt nguồn vốn vì thế trở thành điểm nghẽn dai dẳng, trực tiếp cản trở khả năng phục hồi và phát triển bền vững của KTTN.

"DN nhỏ như chúng tôi kỳ vọng Nhà nước và chính quyền địa phương tiếp tục có những giải pháp tháo gỡ thực chất hơn, nhất là về dòng tiền, thuế và tín dụng. Những chính sách được thiết kế linh hoạt, dễ tiếp cận và sát với thực tiễn sẽ giúp DN yên tâm đầu tư, duy trì sản xuất, kinh doanh đúng pháp luật, đóng góp nhiều hơn cho mục tiêu phát triển của địa phương và tạo thêm nhiều việc làm cho người lao động", Giám đốc Công ty TNHH TH Vinasun Việt Nam (xã Ba Đình) Vũ Thị Huế chia sẻ.

Cùng với những rào cản về nguồn lực, câu chuyện thanh tra, kiểm tra vẫn là vấn đề được cộng đồng DN nhiều lần nhắc tới. Thực tế cho thấy ở một số nơi, DN vẫn phản ánh tình trạng thanh tra, kiểm tra còn chồng chéo, chưa thật sự phù hợp với tinh thần cải cách.

Bởi vậy, điều cộng đồng DN kỳ vọng nhất lúc này không chỉ là những chính sách hỗ trợ cụ thể, mà là sự nhất quán trong thực thi, từ Trung ương đến địa phương. Như chia sẻ của nhiều doanh nhân mà chúng tôi từng ghi nhận: DN cần một môi trường kinh doanh thông thoáng, minh bạch và chính sách ổn định. Điều đó còn quan trọng hơn cả những hỗ trợ bằng tiền.

Bộ Tài chính đã trình Chính phủ Nghị định về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển KTTN, trong đó có nhiều chính sách quan trọng hỗ trợ DN nhỏ và vừa, DN đổi mới sáng tạo, công nghệ cao, công nghiệp hỗ trợ, tiếp cận mặt bằng sản xuất trong khu, cụm công nghiệp; chính sách đào tạo miễn phí cho hộ kinh doanh, DN nhỏ và siêu nhỏ; Dự thảo Nghị định về tổ chức và hoạt động của Quỹ phát triển DN nhỏ và vừa; Dự thảo Nghị định về cơ chế thử nghiệm kinh tế tuần hoàn; Chương trình đào tạo 10.000 CEO và phát triển 1.000 DN tiên phong... Nghị định số 320/2025/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp để tổ chức, hướng dẫn thi hành Luật Thuế thu nhập DN cũng đã được ban hành ngày 15/12/2025, có hiệu lực từ kỳ tính thuế thu nhập DN năm 2025; trong đó hướng dẫn chi tiết thực hiện các chính sách ưu đãi thuế cho DN.

Theo Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, Tổng Giám đốc Công ty CP Công Nông nghiệp Tiến Nông, để Nghị quyết số 68-NQ/TW thực sự đi vào cuộc sống, cần có sự vào cuộc đồng bộ của các bộ, ngành, nhất là trong việc cụ thể hóa chủ trương bằng các chương trình, kế hoạch hành động và hướng dẫn rõ ràng, kịp thời tháo gỡ những “nút thắt” về thể chế. Khi đó, niềm tin của DN mới được củng cố, chắp cánh cho những con đường đi mới.

Thiết kế chính sách phù hợp, dễ hấp thu

Đi cùng Nghị quyết số 68-NQ/TW, Chính phủ đã ban hành nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù. Tỉnh Thanh Hóa cũng chủ động cụ thể hóa bằng các chương trình hành động và tiến tới nhiều chính sách mới. Tuy nhiên, từ thực tiễn triển khai chính sách hỗ trợ DN thời gian qua cho thấy không phải chính sách nào cũng phát huy hiệu quả như kỳ vọng. Do vậy, khoảng cách giữa thiết kế chính sách và khả năng hấp thu của DN vẫn là vấn đề cần nhìn thẳng, nói rõ.

Một ví dụ điển hình về chính sách “đúng” và “trúng” như Nghị quyết số 248-NQ/HĐND của HĐND tỉnh về việc ban hành chính sách hỗ trợ các phương tiện vận tải biển quốc tế và nội địa; hỗ trợ DN vận chuyển hàng hóa bằng container qua Cảng Nghi Sơn. Phó Chủ tịch Hiệp hội Logistics Việt Nam Trần Tiến Dũng đánh giá: “Thanh Hóa là một trong những địa phương tiên phong nghiên cứu, ban hành chính sách hỗ trợ DN khai thác cảng, đồng thời tạo điều kiện để các hãng tàu container đưa tuyến dịch vụ về Nghi Sơn. Những chính sách này đã đóng vai trò quan trọng trong việc thuyết phục các hãng tàu, tiêu biểu như CMA-CGM - hãng tàu lớn thứ 3 thế giới duy trì tuyến container thường kỳ từ năm 2019 đến nay. Trong bối cảnh chi phí khai thác tàu biển toàn cầu tăng cao, đặc biệt với tàu cỡ lớn, việc Thanh Hóa có chính sách hỗ trợ kịp thời đã tạo động lực để các hãng tàu tiếp tục gắn bó, giữ nhịp kết nối hàng hóa của khu vực Nghi Sơn với các cảng trung chuyển lớn. Đây là minh chứng rõ nét cho hiệu quả của chính sách khi được thiết kế sát thực tiễn và đáp ứng đúng nhu cầu của DN".

Được biết, thực thi Nghị quyết số 248-NQ/HĐND của HĐND tỉnh, đến nay đã có 63 quyết định hỗ trợ, với 11.699 container hàng hóa được thụ hưởng, tổng số tiền hỗ trợ 43,47 tỷ đồng. Nguồn hỗ trợ này góp phần giảm chi phí logistics, tạo động lực cho DN mở rộng xuất khẩu qua Cảng Nghi Sơn, đồng thời nâng vị thế cảng biển trọng điểm của khu vực.

Chính sách “đúng” và “trúng” từ Nghị quyết số 248-NQ/HĐND của HĐND tỉnh về việc ban hành chính sách hỗ trợ các phương tiện vận tải biển quốc tế và nội địa; hỗ trợ DN vận chuyển hàng hóa bằng container qua Cảng Nghi Sơn đã thu hút những hãng tàu lớn khai thác dịch vụ cảng, góp phần nâng vị thế cảng biển Nghi Sơn.

Tuy nhiên, bên cạnh những điểm sáng, vẫn còn không ít chính sách chưa phát huy được hiệu quả như mong muốn. Điển hình là một số nội dung trong Nghị quyết số 214/2022/NQ-HĐND của HĐND tỉnh về chính sách hỗ trợ phát triển DN giai đoạn 2022-2026. Dù nghị quyết này bao gồm 7 nhóm chính sách khá toàn diện, từ hỗ trợ khởi sự, quản trị DN, chuyển đổi số đến mở rộng thị trường, nhưng qua nhiều năm triển khai, một số chính sách có tính khuyến khích trực tiếp lại hầu như không giải ngân được.

Theo đó, có những chính sách sau nhiều năm thực hiện vẫn không có DN đăng ký hoặc không đủ điều kiện thụ hưởng, như chính sách hỗ trợ tư vấn chuyên sâu cho DN xuất khẩu tiếp cận thị trường mới. Ngay cả khi các sở, ngành đã rà soát, đề xuất đơn giản hóa thủ tục, thì tình trạng “chính sách có đó nhưng DN không với tới” vẫn chưa được cải thiện.

"Để biến cơ hội thành hiện thực, điều cốt yếu là phải bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ giữa các nghị quyết, nghị định và văn bản dưới luật, đưa chính sách đi vào thực chất. Thực tế cho thấy, nhiều quy định vẫn dừng ở mức thủ tục, chưa tháo gỡ triệt để khó khăn; việc chậm ban hành chính sách cho vấn đề mới phát sinh cũng làm hạn chế động lực tăng trưởng. Thêm vào đó, việc vận hành chính quyền địa phương hai cấp ở một số nơi còn lúng túng, quy trình chưa rõ ràng, khiến DN gặp khó. Do vậy, rất cần cơ chế khuyến khích, bảo vệ cán bộ có năng lực, dám nghĩ, dám làm, để bộ máy thực sự bắt nhịp với yêu cầu phát triển và phục vụ cộng đồng DN hiệu quả hơn", Phó Chủ tịch, Tổng thư ký Hiệp hội DN tỉnh Đới Sỹ Nam chia sẻ.

Về phương diện thiết kế chính sách, Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Hoàng Quang Phòng bày tỏ quan điểm: "DN nhỏ và vừa là khu vực dễ bị tổn thương nhất trước biến động thị trường. Dù đã có Luật Hỗ trợ DN nhỏ và vừa, có các quỹ hỗ trợ, nhưng điều quan trọng là chính sách phải được thiết kế theo hướng phân loại rõ đối tượng, phù hợp với quy mô và năng lực của từng nhóm DN. Khi DN được tiếp cận bình đẳng, thuận lợi các nguồn lực như vốn, đất đai, nhân lực và thông tin, chính sách mới có thể “ngấm”, DN mới đủ sức hấp thu".

Bài và ảnh: Minh Hằng

Bài cuối: Cuộc chuyển mình từ nội lực

Nguồn Thanh Hóa : http://baothanhhoa.vn/kinh-te-tu-nhan-thanh-hoa-di-tim-luc-bat-trong-thach-thuc-bai-2-the-che-da-mo-duong-moi-truong-can-duoc-khoi-thong-273221.htm