KOL/KOC - Mặt trái của hào quang và khoảng trống pháp lý - Bài 3: Hiểu và tôn trọng pháp luật

4 giờ trướcBài gốc

Đầy... nhưng chưa đủ

Bà Nguyễn Thị Thanh Huyền, Phó Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ VH-TT-DL), nhận định, hiện chưa có các quy định cụ thể về quản lý KOL/KOC sao cho hiệu quả, trong khi nhiều cá nhân này đã có dấu hiệu vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức, đi ngược thuần phong mỹ tục. “Cần có quy tắc rõ ràng về việc người nổi tiếng được tự do sáng tạo nội dung như thế nào, cái gì được phép, cái gì không được. Bên cạnh đó, có thể áp dụng biện pháp hạn chế biểu diễn và hạn chế sự xuất hiện trên truyền thông đối với những người vi phạm, gây tác động xấu đến xã hội”, bà Nguyễn Thị Thanh Huyền đề xuất.

KOC Phương Oanh Daily trong một phiên livestream “Phiên chợ OCOP - đặc sản 3 miền”. Ảnh: FBNV

Hiện nay, hoạt động của KOL/KOC chịu sự điều chỉnh của một số văn bản pháp luật, gồm Luật Quảng cáo, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật An ninh mạng, cùng các văn bản dưới luật… Điều 15a Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo (có hiệu lực từ 1-1-2026) quy định người chuyển tải sản phẩm quảng cáo có quyền được người quảng cáo cung cấp thông tin trung thực, đầy đủ, chính xác về tổ chức, cá nhân, hàng hóa, dịch vụ.

Đồng thời, họ phải tuân thủ quy định pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và cung cấp thông tin trung thực về sản phẩm, dịch vụ; cung cấp tài liệu liên quan khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu; chịu trách nhiệm trước pháp luật nếu nội dung quảng cáo không đáp ứng yêu cầu tại Điều 19 của Luật Quảng cáo. Điều 23 của Luật Quảng cáo mới cũng quy định, người quảng cáo có trách nhiệm ngăn chặn, gỡ bỏ nội dung vi phạm, cung cấp thông tin về tổ chức, cá nhân liên quan khi có yêu cầu, đồng thời chấp hành mọi biện pháp xử phạt hoặc xử lý khác từ cơ quan có thẩm quyền.

Ngoài ra, còn có các điều luật khác như Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 cũng có các quy định bảo vệ trước các nội dung quảng cáo sai lệch, hay quyền khiếu nại, tố cáo, khởi kiện hoặc đề nghị tổ chức xã hội khởi kiện để bảo vệ quyền lợi của mình theo quy định… Hay Nghị định 38/2021/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo, cũng đề ra nhiều hình thức xử phạt từ cảnh cáo, phạt tiền, đình chỉ hoạt động có thời hạn, tịch thu tang vật phương tiện vi phạm... Hiện Bộ Công thương đang xây dựng dự thảo Luật Thương mại điện tử, trong đó có nhiều quy định mới về trách nhiệm của các chủ thể, bán hàng livestream, tiếp thị liên kết…, dự kiến trình Quốc hội thông qua vào tháng 10-2025.

Tuy nhiên, theo ông Lê Quang Tự Do, Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ VH-TT-DL), hiện chưa có quy định xử phạt riêng đối với nghệ sĩ quảng cáo sai sự thật, mà vẫn xử lý theo khung chung cho mọi công dân. Ông kỳ vọng trong tương lai, Luật Quảng cáo sẽ được bổ sung thêm các nội dung liên quan. Còn ở thời điểm hiện tại, việc các nền tảng chung tay loại bỏ các hành vi vi phạm của KOL/KOC sẽ là hình phạt hiệu quả nhất.

“Tôi mong các nền tảng sẽ đồng hành và hợp tác với cục, chẳng hạn với TikTok, nếu một KOL/KOC có dấu hiệu lừa dối người tiêu dùng và bị chúng tôi xử phạt, TikTok sẽ tạm ngừng hợp tác với người đó trong 3-6 tháng, tùy mức độ vi phạm. Khoảng thời gian này sẽ giúp họ có cơ hội nhìn nhận lại hành vi của mình”, ông Lê Quang Tự Do đề nghị. Ngoài ra, ông Lê Quang Tự Do cũng yêu cầu các nền tảng mạng xã hội như YouTube, Facebook, TikTok tăng cường bộ lọc và các giải pháp kỹ thuật để chủ động rà soát, chặn gỡ những nội dung vi phạm pháp luật Việt Nam. Quan trọng nhất là các nền tảng sẽ không hỗ trợ việc bật kiếm tiền hoặc chia sẻ doanh thu quảng cáo đối với những video, trang, kênh có nội dung vi phạm.

Nhấn mạnh đến trách nhiệm của sàn thương mại điện tử, ông Nguyễn Văn Dũng, Phó Trưởng Phòng An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (PA05 - Công an TPHCM), cho rằng, cần kiểm soát ngành hàng, đảm bảo việc bán hàng phải có giấy tờ hợp pháp, ngăn chặn việc gian lận; giám sát nội dung, nhanh chóng gỡ bỏ nhanh các quảng cáo sai sự thật, có dấu hiệu vi phạm pháp luật; hợp tác với cơ quan công an, cung cấp thông tin, dữ liệu kịp thời khi có yêu cầu; đào tạo, hướng dẫn, tổ chức các khóa huấn luyện, pháp luật, bảo mật dành riêng cho các KOL/KOC để đảm bảo đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ này.

Trung tá Nguyễn Tiến Cường, Trưởng Phòng 3, Cục An ninh mạng và Phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05 - Bộ Công an), cho biết, hiện Việt Nam chưa có quy định trực tiếp điều chỉnh hoạt động của KOL/KOC một cách rõ ràng và chưa có hành lang pháp lý đầy đủ. Nếu KOL/KOC hoạt động dưới sự quản lý của một pháp nhân thì có thể áp dụng các quy định hiện hành, nhưng với những người chỉ đưa ra ý kiến dưới dạng cá nhân thì rất khó xử lý. Việc thiếu cơ chế tự kiểm soát và giám sát nội bộ là một kẽ hở cần được lấp đầy nhằm hạn chế những hành vi tiêu cực.

Nỗi niềm KOL/KOC

Về phía các KOL/KOC cũng đang có không ít nỗi niềm. Nhiều KOL/KOC bày tỏ băn khoăn trước vấn đề pháp lý khi nhận các đơn hàng quảng cáo, bởi dù đối tác đã cung cấp văn bản, cam kết về chất lượng hàng hóa nhưng khi xảy ra vấn đề, chính các cơ quan chức năng cũng không đảm bảo những văn bản, cam kết này có giá trị.

Dù có 7 năm hoạt động, nhưng KOC Long Chun (tên thật là Trần Hoàng Long, có hơn 1 triệu người theo dõi trên Facebook, 7,2 triệu người theo dõi trên TikTok) vẫn luôn lo ngại về “khoảng trống pháp lý” khi ký kết hợp đồng với các nhãn hàng. “Khi ký kết, phía nhãn hàng cung cấp đầy đủ giấy tờ xác nhận của các cơ quan chức năng, đảm bảo thủ tục pháp lý. Nhưng lúc sự cố xảy ra như phát hiện hàng giả, hàng kém chất lượng, chúng tôi lại là người chịu trách nhiệm đầu tiên và gần như là cuối cùng, trong khi đúng ra đây phải là trách nhiệm của nhiều bên, nhất là những bên đã cấp giấy xác nhận chất lượng sản phẩm”, Long Chun giãi bày.

Còn KOC Phương Oanh Daily thì chia sẻ: “Bước vào nghề này, tôi tự đặt ra 3 tiêu chí: chân thật - làm đúng - chậm mà chắc. Làm ở lĩnh vực thực phẩm nên tiêu chí chân thật là quan trọng nhất vì ăn uống liên quan trực tiếp đến sức khỏe nhiều người. Tiền có thể kiếm lại được nhưng ở nghề này, uy tín mất đi rất khó lấy lại, do đó chúng tôi phải luôn cẩn trọng. Tính chân thực, minh bạch là yếu tố quan trọng để phát triển bền vững”, cô bày tỏ.

“Mỗi nhà sáng tạo nội dung muốn xây dựng được thương hiệu, muốn làm gì đó cho bản thân, cho đất nước thì đầu tiên phải tôn trọng pháp luật, mà muốn thế thì phải hiểu luật là gì. Từ cái hiểu đó, gắn với những vấn đề về thuần phong mỹ tục, luật pháp có liên quan để có thể tạo ra những nội dung có sức hút, có tính đặc thù, góp phần quảng bá những điều tốt đẹp, được mọi người hưởng ứng”, ông Tạ Quang Đông, Thứ trưởng Bộ VH-TT-DL, cho biết.

Theo bà Đào Thị Nương, Chi hội trưởng Chi hội Sáng tạo nội dung trên nền tảng số Việt Nam (KLIC): “KOL/KOC là nghề còn mới ở Việt Nam nên đâu đó các bạn còn thiếu hụt kiến thức về pháp lý, truyền thông, ngành hàng… Chất lượng KOL/KOC cũng không đồng đều. Tuy nhiên, theo thời gian, các các yếu tố: chính trực; trách nhiệm với bản thân và người tiêu dùng; ý thức về giá trị thật, bền vững; tính kết nối để xây dựng hệ sinh thái môi trường số bền vững, đang dần được các KOL/KOC học hỏi và xem là yếu tố cốt lõi để tồn tại”.

Trung tá Nguyễn Tiến Cường cũng nhấn mạnh việc các KOL/KOC cần tự kiểm soát và kiềm chế mình, đồng thời phải được giáo dục, định hướng rõ ràng về chuẩn mực và giới hạn của bản thân. Đây là trách nhiệm của nhiều bên liên quan. Chỉ khi có sự phối hợp đồng bộ giữa tự quản lý của KOL/KOC, sự giám sát và phản hồi từ cộng đồng, cùng cơ chế quản lý của nhà nước thì mới có thể giải quyết hiệu quả tình trạng “ngáo quyền lực” ở một số KOL/KOC.

MAI AN - VĂN TUẤN - TIỂU TÂN

Nguồn SGGP : https://sggp.org.vn/kolkoc-mat-trai-cua-hao-quang-va-khoang-trong-phap-ly-bai-3-hieu-va-ton-trong-phap-luat-post813172.html