Kỳ cuối: Cần những giải pháp mang tính hệ thống

6 giờ trướcBài gốc

Kiểm soát trào lưu chơi họ, hụi: những “lỗ hổng” pháp lý cần khắc phục

Luật sư Đinh Thị Nguyên, Giám đốc Công ty Luật TNHH Minh Nguyên Legalsun đưa ra các giải pháp pháp lý để ngăn ngừa những rủi ro khi chơi họ, hụi. Ảnh T.A

Khắc phục những khoảng trống pháp lý

Theo quy định tại Điều 471, Bộ luật Dân sự năm 2015, họ, hụi là hình thức giao dịch về tài sản theo tập quán, nhằm mục đích tương trợ lẫn nhau trong cộng đồng. Về bản chất, đây là hoạt động dân sự tự nguyện, không trái luật nếu tuân thủ quy định. Tuy nhiên, luật sư Đinh Thị Nguyên, Giám đốc Công ty Luật TNHH Minh Nguyên Legalsun, Đoàn Luật sư TP Hà Nội phân tích, nhiều trường hợp chủ hụi lợi dụng hình thức này để áp dụng mức lãi suất cao trái pháp luật nhằm huy động vốn.

Đây là biến tướng nguy hiểm, khiến hụi, họ từ chỗ tương trợ trở thành công cụ trục lợi bất chính. “Điều 21, Nghị định số 19/2019/NĐ-CP của Chính phủ quy định, lãi suất khi chơi họ không vượt quá 20%/năm (tương đương khoảng 1,6%/tháng). Thế nhưng, trong thực tế, nhiều dây họ áp dụng mức lãi gấp hàng chục, thậm chí hàng trăm lần. Hệ quả là khi chủ họ “ôm” tiền bỏ trốn, việc xử lý gặp vướng mắc, khó chứng minh hành vi phạm tội, khó thu hồi tài sản do thiếu chứng cứ giao dịch”, luật sư Đinh Thị Nguyên nói.

Giám đốc Công ty Luật TNHH Minh Nguyên Legalsun cho biết, người dân chơi họ, hụi là giao dịch dân sự tự nguyện, không khai báo với chính quyền địa phương. Khi xảy ra vỡ hụi, nếu chủ họ, hụi chối bỏ trách nhiệm, cơ quan chức năng cũng rất khó can thiệp. Điều này khiến việc bảo vệ quyền lợi người tham gia gần như bất khả thi khi rủi ro xảy ra.

Từ thực tiễn này, chuyên gia pháp lý đưa ra 3 hướng hành động. Thứ nhất , chuẩn hóa bộ chứng cứ họ, hụi ở cấp xã/phường. Khi xuất hiện dấu hiệu chậm trả hàng loạt, cơ quan chức năng ở địa phương nên tiếp nhận trình báo theo mẫu thống nhất và hướng dẫn niêm phong chứng cứ điện tử ngay tại thời điểm tiếp nhận. Hướng dẫn phải cụ thể bằng cách trích lục sao kê, cách tải và xác thực nội dung chuyển khoản (ghi đúng tên dây/kỳ, người nhận), cách xuất file chat có thông tin định danh tài khoản hay cách lưu file ghi âm hợp pháp. Cách làm này tạo hàng rào pháp lý bảo vệ cộng đồng tham gia góp hụi.

Thứ hai, cảnh báo sớm và phân luồng. Từng địa phương có thể phát đi khuyến nghị rủi ro (không công khai danh tính trái luật) khi ghi nhận nhiều phản ánh về một dây hụi. Đồng thời, mời chủ hụi làm việc, khuyến cáo ngừng nộp thêm.

Thứ ba, người góp họ, hụi nên chủ động lập hồ sơ ngay khi thấy trễ kỳ như trích lục sao kê đúng khoảng thời gian; chụp/lưu nội dung chuyển khoản, nêu rõ kỳ - dây - thứ tự - số tiền; trích xuất các nội dung trao đổi; lập biên bản làm việc có chữ ký; thông báo chính quyền khi có dấu hiệu bất thường. Không nên tụ tập, bao vây nhà riêng vì dễ phát sinh vi phạm pháp luật và làm xấu đi cơ hội hợp tác điều tra.

Qua nhiều vụ vỡ hụi đều nhận ra một điểm chung là luật không thiếu mà thiếu hồ sơ chứng cứ đủ mạnh để áp dụng luật đúng thời điểm. Khóa lại khoảng trống ấy không bằng thêm điều khoản mà bằng việc chuẩn hóa chứng cứ của mỗi bên tham gia, quy trình tiếp nhận chuẩn ở cấp cơ sở và sự phối hợp có trách nhiệm của nền tảng, tổ chức tín dụng và cơ quan tiến hành tố tụng. Khi chứng cứ đầy đủ, pháp luật sẽ bảo vệ đúng người, đúng quyền, đúng lúc. Thước đo cuối cùng không phải số điều khoản dẫn ra mà là số tiền thật sự được thu hồi và trật tự được giữ vững ngay tại nơi xảy ra vụ việc.

Hàng rào bảo vệ cộng đồng tham gia góp hụi

Để phòng ngừa vi phạm pháp luật xung quanh lĩnh vực này, theo luật sư Đinh Thị Nguyên, cần phải quy định về điều kiện hoạt động của các chủ họ, hụi, thẩm định năng lực tài chính của chủ họ, hụi trước khi cho phép tổ chức hoạt động; có cơ chế để kiểm soát việc tham gia làm nhiều chủ họ, hụi của một người, đảm bảo tính thanh khoản trong các giao dịch (yêu cầu chứng minh khả năng tài chính, điều kiện kinh tế, chấp hành sự giám sát của cơ quan chức năng và thành viên dây họ).

Bên cạnh việc tăng cường công tác quản lý, cần thêm chế tài mạnh đối với hành vi vi phạm để tạo sự răn đe và tính nghiêm minh của pháp luật. Hiện tại, tại khoản 2 Điều 16, Nghị định số 144/2021/NĐ-CP ngày 31/12/2021 của Chính phủ (quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng cháy, chữa cháy; cứu nạn, cứu hộ; phòng chống bạo lực gia đình) quy định chế tài xử phạt đối với hành vi không thông báo cho UBND cấp xã nơi cư trú về việc tổ chức từ 2 dây họ, hụi trở lên; tổ chức dây họ, hụi có giá trị các phần họ, hụi tại một kỳ mở họ, hụi từ 100.000.000 đồng trở lên, với khung tiền phạt từ 5 - 10 triệu đồng là quá thấp, chưa đủ sức răn đe. Do vậy, cần bổ sung quy định chế tài xử phạt đối với các hành vi thông báo cho UBND cấp xã nơi cư trú trong các trường hợp nêu trên nhưng không đầy đủ hoặc thông báo sai.

Chỉ khi có cơ chế quản lý chặt chẽ, minh bạch, hoạt động này mới thực sự phát huy được vai trò tương hỗ trong cộng đồng như bản chất vốn có của nó. Và, trước khi cơ chế quản lý được sửa đổi, chặt chẽ hơn, chính quyền địa phương và cơ quan quản lý phải phối hợp lập cơ sở dữ liệu tập trung, kiểm tra thường xuyên, lập đường dây nóng tố giác và truyền thông mạnh để cảnh báo người dân. “Chơi hụi, họ cần được coi là một dạng tín dụng phi ngân hàng có giám sát chặt chẽ, thay vì một “thỏa thuận dân sự” tự phát. Và chỉ khi được đặt trong khuôn khổ pháp lý chặt chẽ, hụi, họ mới trở về đúng ý nghĩa ban đầu, là cầu nối của tình làng nghĩa xóm, sự sẻ chia trong cộng đồng”, luật sư Đinh Thị Nguyên thông tin.

Người dân phải luôn cảnh giác khi được ai đó thông qua mạng xã hội lôi kéo chơi họ, hụi. Nếu có ý định chơi phải xác minh, kiểm tra rõ ràng nhân thân của chủ hụi, phải biết họ ở đâu, nhà cửa thế nào. Đồng thời, phải nắm chắc, nắm rõ số người tham gia trong dây họ, hụi, hình thức hoạt động thế nào... Khi đã tìm hiểu rõ về chủ hụi, muốn góp tiền nên góp trực tiếp, nếu chuyển khoản phải chuyển cho tài khoản có đầy đủ họ tên của chủ hụi, nội dung chuyển khoản ghi rõ ràng, minh bạch. Việc góp họ, hụi cũng phải tuân thủ các quy định của pháp luật về mức nhận lãi suất. Khi phát hiện chủ họ, hụi có vấn đề hoặc nguy cơ vỡ họ, hụi, cần báo ngay cho chính quyền, cơ quan chức năng để có hình thức giải quyết kịp thời.

Đại tá, PGS.TS Đỗ Cảnh Thìn, Phó Viện trưởng Viện An ninh phi truyền thống, Đại học Quốc gia Hà Nội

Thái An

Nguồn PL&XH : https://phapluatxahoi.kinhtedothi.vn/ky-cuoi-can-nhung-giai-phap-mang-tinh-he-thong-433177.html