Kỳ vọng phục hồi loài sâm quý

một ngày trướcBài gốc

Giá trị cả về lịch sử và dược liệu

Khác biệt lớn nhất của nghĩa sâm so với các loài sâm khác là có giá trị quý báu về mặt lịch sử. Theo các nhà nghiên cứu, trong các sách ghi chép về địa lý, lịch sử như Đại Nam nhất thống chí, Đại Nam thực lục,... có từ thời các chúa Nguyễn và các vua Triều Nguyễn, thì nghĩa sâm Quảng Nghĩa (tức Quảng Ngãi ngày nay) đã định danh và phát triển khá hưng thịnh. Trải qua các triều vua sau này mà tư liệu lịch sử còn lưu lại, như thời Gia Long thứ 18 năm 1819, Minh Mệnh thứ 2 năm 1821, triều đình còn ban hành các chiếu lệnh để tổ chức quản lý nghĩa sâm. Các đội thái sâm được lập ra và còn có cả việc người trồng, khai thác sâm phải nộp thuế. Mãi đến năm 1882, dưới triều vua Tự Đức, sản lượng sâm không còn được trồng nhiều như trước. Các hộ trồng, khai thác sâm không nộp đủ thuế sâm nên đội nghĩa sâm bị dừng hoạt động. Từ đó, nghề trồng nghĩa sâm dần dần bị mai một.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trịnh Đăng Mậu - Trưởng khoa Sinh - Nông nghiệp - Môi trường, Trường Đại học Sư phạm (Đại học Đà Nẵng) cho rằng, nghĩa sâm không chỉ có giá trị về mặt văn hóa, lịch sử quý giá, mà trong quá trình thực hiện đề tài khoa học “Nghiên cứu nguồn gốc, giá trị dược liệu của nghĩa sâm trên địa bàn huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi” của Trường Đại học Sư phạm (Đại học Đà Nẵng) còn cho thấy nhiều giá trị về mặt dược liệu.

Cán bộ Trường Đại học Sư phạm (Đại học Đà Nẵng) và UBND huyện Bình Sơn đang nghiên cứu nhân chủng giống gốc của nghĩa sâm.

“Nghĩa sâm ở Quảng Ngãi đã đặt tên để phân biệt với Quảng Sâm (tức sâm bố chính ở Quảng Bình). Bên cạnh giá trị lịch sử, thì chúng tôi cũng nghiên cứu về mặt dược liệu của nghĩa sâm. Nhóm nghiên cứu cũng đã khảo sát và phát hiện được những hoạt chất ban đầu của loài sâm này. Có một số hoạt chất trong nghĩa sâm có khả năng chống ô xy hóa mạnh, có khả năng hỗ trợ cho quá trình điều trị ung thư. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn tiếp tục nghiên cứu sâu hơn để làm rõ giá trị dược liệu một cách chuẩn xác các hoạt chất có trong nghĩa sâm”, PGS.TS Trịnh Đăng Mậu thông tin.

Phục hồi vùng trồng nghĩa sâm

Vùng đất Bình Sơn từng là “thủ phủ” của nghĩa sâm xưa nhưng dần dần giống sâm này đã bị thất truyền và gần như tuyệt chủng. Hiện nay, nghĩa sâm được phát hiện trong tự nhiên nhưng không còn nhiều. Phó Chủ tịch UBND huyện Bình Sơn Ung Đình Hiền cho biết, sau khi phát hiện nghĩa sâm còn tồn tại trong tự nhiên, địa phương đã chủ động làm việc, phối hợp với Trường Đại học Sư phạm (Đại học Đà Nẵng) để tìm cách phục hồi chủng giống gốc của nghĩa sâm để phục hồi lại vùng trồng nghĩa sâm, đồng thời xây dựng thương hiệu cho nghĩa sâm.

Củ nghĩa sâm được tìm thấy trong tự nhiên.

Phó Chủ tịch UBND xã Bình Tân Phú Nguyễn Văn Phúc thông tin, người dân ở địa phương đã tìm thấy một số nghĩa sâm mọc trong tự nhiên và bước đầu đưa về trồng để nhân giống. Nhóm nghiên cứu của Trường Đại học Sư phạm (Đại học Đà Nẵng) cũng đã trực tiếp về tận hộ ông Võ Minh Tánh, người đang lưu trồng gần 500 gốc nghĩa sâm, để nghiên cứu và chọn một số mẫu giống để tiến hành nhân giống bằng hình thức nuôi cấy mô.

Nhà nghiên cứu văn hóa Cao Văn Chư, nguyên Phó Giám đốc Sở VH-TT&DL Quảng Ngãi, là người đầu tiên tìm thấy những cứ liệu lịch sử quan trọng về cây nghĩa sâm trong sử sách và dày công nghiên cứu, công bố các thông tin giá trị về cây nghĩa sâm xưa. Ông khẳng định: “Muộn nhất là vào thời chúa Nguyễn thế kỷ XVIII, giống nghĩa sâm nổi tiếng đã được định danh. Nghĩa sâm là sâm sản sinh từ đất Quảng Nghĩa (Ngãi), định danh theo lối “truy xuất nguồn gốc”.

“Ứng dụng công nghệ sinh học hiện đại có thể phục hồi được giống nghĩa sâm. Theo đó, chúng tôi sẽ sử dụng công nghệ nuôi cấy mô để phát triển các cây giống từ trong phòng thí nghiệm”, PGS.TS Trịnh Đăng Mậu nói.

Sau khi nhân giống thành công, Trường Đại học Sư phạm (Đại học Đà Nẵng) và UBND huyện Bình Sơn sẽ chọn 2 hộ dân ở xã Bình Tân Phú để trồng thí điểm, sau đó sẽ mở rộng vùng trồng, từng bước xây dựng thương hiệu cho loài nghĩa sâm quý hiếm này trong tương lai.

Bài, ảnh: VÕ MINH HUY

Nguồn Quảng Ngãi : https://baoquangngai.vn/ky-vong-phuc-hoi-loai-sam-quy-53506.htm