'Lá chắn thép' của Nga có đủ sức chặn tên lửa tầm xa Mỹ cấp cho Ukraine?

2 giờ trướcBài gốc

Đây là lần đầu Ukraine sở hữu số lượng lớn vũ khí tấn công tầm xa với chi phí thấp, dễ sản xuất và có khả năng triển khai nhanh. Ngoài tên lửa, gói hỗ trợ còn đi kèm thiết bị lắp đặt, hệ thống điều khiển và huấn luyện phi công, phần lớn do các đồng minh châu Âu tài trợ.

Theo Wall Street Journal, lô vũ khí này sẽ đến Ukraine trong vòng 6 tuần, đúng vào thời điểm tiến trình đàm phán hòa bình giữa Nga và Ukraine có thể định hình rõ hơn.

Mô hình thử nghiệm của Powered Joint Direct Attack Munition (PJDAM), loại vũ khí có các đặc tính tương tự ERAM - Ảnh: TWZ

Đặc điểm kỹ thuật của ERAM

ERAM được thiết kế như “cầu nối” giữa bom thông minh và tên lửa hành trình giá rẻ, nặng khoảng 225kg. Với tầm bắn 240 - 460km, tốc độ tối thiểu Mach 0,6 (trên 700km/giờ) và đầu đạn nổ mảnh-kích xuyên, ERAM có thể đánh trúng mục tiêu kiên cố ở khoảng cách xa.

Hệ thống dẫn đường kết hợp GPS và quán tính, tối ưu để hoạt động trong môi trường gây nhiễu điện tử mạnh, duy trì độ chính xác trong vòng 10m (CEP). Kiến trúc mô đun mở còn cho phép tích hợp nhiều loại đầu đạn và hệ thống điều khiển khác nhau, giúp linh hoạt tùy biến theo nhu cầu chiến trường.

Ban đầu, ERAM được phát triển cho các máy bay chiến thuật của Ukraine như MiG-29, Su-24 và F-16. Tuy nhiên, nhờ cấu trúc mô đun, loại tên lửa này có thể được tích hợp trên UAV hạng lớn hoặc bệ phóng mặt đất, tương tự cách Ukraine từng hoán cải MiG-29, Su-27 để mang bom JDAM-ER. Điều này mở ra khả năng triển khai nhanh chóng và đa dạng, không phụ thuộc hoàn toàn vào phi đội F-16 mới nhận.

Một chiếc F-16 của không quân Ukraine - Ảnh: Getty

Khác với các tên lửa hành trình đắt đỏ như Tomahawk, ERAM được thiết kế để sản xuất hàng loạt với tốc độ 1.000 quả trong 2 năm, tương đương 42 quả/tháng. Các công ty tham gia như CoAspire và Zone 5 Technologies tận dụng kinh nghiệm từ các chương trình thử nghiệm vũ khí giá rẻ ETV và RAACM của Mỹ. Đây cũng là chiến lược dài hạn của Mỹ trong việc chuẩn bị cho xung đột cường độ cao, nơi nhu cầu về số lượng đạn dược rẻ và nhanh sản xuất là yếu tố then chốt.

Trước ERAM, không quân Ukraine chỉ có JDAM-ER, SDB và bom Hammer với tầm bắn tối đa 70km, đủ cho tấn công tuyến đầu nhưng không thể vươn tới các kho hậu cần Nga. Storm Shadow và SCALP-EG với tầm 300km hiệu quả hơn nhưng số lượng quá hạn chế. Trong khi đó, Neptune bản nâng cấp (Long Neptune) có thể đạt 600 - 1.000km nhưng còn ít và đang thử nghiệm. Với sự kết hợp giữa số lượng lớn, chi phí thấp và tầm bắn đủ xa, ERAM được xem là mảnh ghép còn thiếu trong kho vũ khí Ukraine.

Tên lửa Neptune - Ảnh: PRM

Với 3.350 quả ERAM trong tay, Ukraine có khả năng tấn công kho hậu cần, tuyến đường sắt và các trung tâm chỉ huy của Nga; phá hủy căn cứ phòng không, radar để mở đường cho UAV và máy bay; đồng thời triển khai chiến thuật “bầy đàn” bằng cách phóng số lượng lớn tên lửa nhằm bão hòa hệ thống phòng không đối phương. Đặc biệt, tính năng kháng nhiễu giúp ERAM vẫn duy trì độ chính xác và hiệu quả ngay cả trong môi trường chiến tranh điện tử, vốn được coi là lợi thế vượt trội của Nga với Ukraine.

Giới hạn chính trị

Một vấn đề then chốt là Mỹ có cho phép Ukraine dùng ERAM tấn công sâu trong lãnh thổ Nga hay không. Trước đây, Lầu Năm Góc từng cấm Ukraine sử dụng ATACMS vào lãnh thổ Nga nhằm tránh leo thang xung đột. Với ERAM, quy định này chưa rõ ràng, song một số quan chức Mỹ khẳng định việc khai hỏa có thể phải xin phép trước.

Tuy vậy, chỉ riêng việc bao phủ toàn bộ lãnh thổ Ukraine do Nga kiểm soát đã đủ để ERAM trở thành vũ khí thay đổi cán cân. Các căn cứ Nga ở Crimea, Donetsk hay Luhansk đều nằm trong tầm bắn.

Với Mỹ, ERAM không chỉ là vũ khí viện trợ mà còn là phép thử thực tế cho chiến lược “vũ khí số lượng lớn, giá rẻ” trong chiến tranh hiện đại. Kết quả tại Ukraine sẽ giúp Lầu Năm Góc đánh giá năng lực đối phó với các đối thủ ngang hàng như Trung Quốc.

Với Ukraine, ERAM có thể là “lá bài” giúp duy trì áp lực lâu dài lên hậu phương Nga, buộc Moscow phải phân tán nguồn lực phòng thủ và giảm khả năng tấn công. Trong bối cảnh lực lượng không quân Nga vẫn vượt trội, việc có thêm một loại vũ khí tầm xa, dễ sản xuất và được viện trợ hàng nghìn quả là lợi thế chiến lược quan trọng.

Nga có đủ sức đánh chặn?

Hệ thống phòng không Nga, bao gồm S-400, S-300, Pantsir-SM và Tor-M2, được thiết kế để đối phó với nhiều loại mối đe dọa trên không, trong đó có tên lửa tấn công tầm xa ERAM của Mỹ. Mỗi tổ hợp đóng vai trò trong một “lá chắn nhiều tầng”, tạo khả năng đánh chặn từ xa đến gần, dù vẫn còn nhiều thách thức do đặc tính của loại vũ khí này.

Ở tầng phòng thủ xa nhất, S-400 Triumph có tầm bắn lên tới 400km, sử dụng radar hiện đại 92N6E Gravestone có thể phát hiện mục tiêu nhỏ bay thấp như ERAM (diện tích phản xạ radar chỉ khoảng 0,1 - 0,5m²). Với tên lửa 48N6E3 tấn công tầm xa và 9M96 cho mục tiêu cơ động, S-400 có thể phát hiện ERAM từ khoảng cách hơn 200km, cho phép đánh chặn sớm, yếu tố then chốt khi đối phó một loại tên lửa có tầm bắn 450km và tốc độ hơn 700km/giờ.

Hệ thống S-400 của Nga - Ảnh: Reuters

Tầng phòng thủ tiếp theo là S-300, tuy cũ hơn nhưng vẫn hiệu quả trước các loại tên lửa hành trình. Phiên bản S-300PMU-2 có tầm bắn 200km, sử dụng tên lửa 5V55R hoặc 48N6 để đánh chặn mục tiêu bay thấp. Radar của S-300 có khả năng theo dõi nhiều mục tiêu cùng lúc, phù hợp để đối phó quỹ đạo bay thấp của ERAM, nhưng hạn chế về số lượng tên lửa khiến hệ thống này khó trụ vững trước các đợt tấn công ồ ạt.

Ở cự ly gần, Pantsir-SM được tối ưu hóa để bảo vệ các mục tiêu trọng yếu như trận địa S-400. Với tên lửa 57E6-E và pháo 30mm, hệ thống này đặc biệt hữu hiệu khi chống lại các mục tiêu nhỏ, nhanh như ERAM. Radar nâng cấp cùng cảm biến quang-điện giúp Pantsir-SM phát hiện mục tiêu có diện tích phản xạ thấp, tăng hiệu quả trong đánh chặn cự ly ngắn.

Tor-M2 là lớp phòng thủ cuối cùng với tầm bắn 16km, có tính cơ động cao. Tên lửa 9M338 của nó có thể đánh chặn mục tiêu bay ở độ cao chỉ 10m, phù hợp để chặn ERAM trong giai đoạn cuối. Thời gian phản ứng nhanh dưới 10 giây giúp Tor-M2 đối phó hiệu quả với các đòn tấn công bất ngờ.

Cách hệ thống S-400 hoạt động - Đồ họa: FT

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất nằm ở số lượng. Với hơn 3.350 quả ERAM đã được Mỹ phê duyệt cho Ukraine, các cuộc tấn công theo loạt hoặc kết hợp với UAV có thể khiến hệ thống phòng không Nga quá tải. Về mặt kỹ thuật, S-400, S-300, Pantsir-SM và Tor-M2 đều có khả năng đánh chặn, nhưng hiệu quả thực tế phụ thuộc vào khả năng phát hiện sớm, phối hợp tác chiến và nguồn dự trữ tên lửa phòng thủ. Nếu Ukraine triển khai ERAM theo hình thức ồ ạt, đa hướng, “lá chắn thép” của Nga chắc chắn sẽ chịu áp lực lớn.

Về phần mình, hãng thông tấn Nga TASS dẫn lời đại tá về hưu Nikolay Shulgin nhận định: “Quyết định này (Mỹ cung cấp tên lửa ERAM cho Ukraine) mang tính khiêu khích, có nguy cơ làm leo thang xung đột. Các nước NATO có thể coi số tên lửa này là một phần trong cam kết an ninh cho Ukraine, nhưng chúng khó thay đổi cục diện chiến trường”.

Ông Shulgin nhấn mạnh ERAM vẫn chưa được thử nghiệm thực chiến, trong khi hệ thống phòng không Nga hoàn toàn có khả năng đánh chặn. Ngoài ra, việc triển khai loại vũ khí này cần tới các sân bay cố định, những mục tiêu luôn nằm trong tầm hỏa lực của quân đội Nga. Do đó, theo ông Shulgin, 3.000 quả tên lửa có thể mang ý nghĩa thương mại nhiều hơn là một giải pháp quân sự thực sự.

Hoàng Vũ

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/la-chan-thep-cua-nga-co-du-suc-chan-ten-lua-tam-xa-my-cap-cho-ukraine-236723.html