Làm sáng tỏ quy mô, nền móng Chính điện Kính Thiên – Hoàng thành Thăng Long

3 giờ trướcBài gốc

Viện Khảo cổ học Việt Nam giới thiệu những phát hiện mới tại hố khai quật. Ảnh: H.L

Phát lộ địa tầng dày hiếm có

Thực hiện các khuyến nghị của UNESCO/ICOMOS và các Quyết định số 46 COM 7B.43, 47 COM 7B.92 của Ủy ban Di sản Thế giới, Việt Nam đang từng bước hiện thực hóa chiến lược nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị Di sản thế giới Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội. Trong lộ trình đó, cuộc khai quật khảo cổ học tại khu vực nền điện Kính Thiên năm 2025 được đánh giá là một dấu mốc quan trọng, đem lại nhiều phát hiện mới có giá trị khoa học đặc biệt.

Theo đó, Ủy ban Di sản Thế giới cho phép hạ giải 6 công trình kiến trúc thời cận hiện đại hiện đang án ngữ trên trục Ngự Đạo – trục chính tâm của Hoàng thành Thăng Long. Các công trình gồm tòa nhà Pháo binh (CT04), tòa nhà Cục Tác chiến (CT17) và bốn tòa nhà CT20, CT21, CT24, CT25. Việc hạ giải nhằm tạo mặt bằng phục vụ công tác khảo cổ học, hướng tới nghiên cứu toàn diện khu vực Chính điện Kính Thiên và không gian trung tâm Hoàng thành.

Trên cơ sở đó, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long – Hà Nội đã phối hợp với Viện Khảo cổ học triển khai khai quật khảo cổ tại khu vực nền điện Kính Thiên. Tổng diện tích khai quật là 580 m², nằm dưới nền tòa nhà Pháo binh (CT04) – công trình đã được hạ giải đúng quy trình, có kiểm soát, tuân thủ Hiến chương Venice năm 1964 và Luật Di sản văn hóa Việt Nam năm 2024, đồng thời báo cáo đầy đủ với UNESCO.

Kết quả sơ bộ cho thấy, địa tầng khu vực khai quật có độ dày lên tới 6 m, bao gồm 6 lớp văn hóa liên tục, kéo dài từ thời Tiền Thăng Long (thế kỷ VII - X) đến thời hiện đại (thế kỷ XIX - XX). Ảnh: H.L

Kết quả sơ bộ cho thấy, địa tầng khu vực khai quật có độ dày lên tới 6 m, bao gồm 6 lớp văn hóa liên tục, kéo dài từ thời Tiền Thăng Long (thế kỷ VII - X) đến thời hiện đại (thế kỷ XIX - XX). Trong đó, lớp văn hóa thời Lê là dày nhất, gần 3 m, gồm hai giai đoạn Lê sơ và Lê Trung hưng kế tiếp nhau.

Tương ứng với các lớp địa tầng là hệ thống dấu tích kiến trúc phong phú của nhiều thời kỳ lịch sử. Các nhà khảo cổ đã phát hiện một hàng gạch đỏ thời Trần (thế kỷ XIII - XIV), một hàng gạch xám thời Lê sơ (thế kỷ XV - XVI), nền đá lát Ngự Đạo cùng 14 móng kiến trúc của Chính điện Kính Thiên thời Lê Trung hưng (thế kỷ XVII - XVIII). Tính cả các đợt khai quật năm 2011 và 2023, tổng số móng cột Chính điện Kính Thiên đã được phát lộ là 30/36 móng, gồm hai loại móng đơn và móng kép.

Đáng chú ý, ở lớp văn hóa thời Nguyễn (thế kỷ XIX), cuộc khai quật đã làm rõ dấu tích của điện Long Thiên với 26/64 móng cột cùng hai cống thoát nước. Dấu tích điện Long Thiên hoàn toàn trùng khớp với giới hạn Đông – Tây của tòa nhà Pháo binh thời Pháp thuộc, cho phép khẳng định vua Gia Long đã cho xây dựng điện này theo kiến trúc “trùng thiềm điệp ốc” đặc trưng triều Nguyễn, gồm tiền điện và chính điện đặt chung trên một nền móng, kết nối bằng gian thừa lưu.

Theo PGS.TS Tống Trung Tín - Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam, cuộc khai quật đã góp phần làm sáng tỏ quy mô, cấu trúc nền móng của Chính điện Kính Thiên thời Lê - trung tâm quyền lực quan trọng bậc nhất của Hoàng thành Thăng Long. Các tư liệu khảo cổ học xác nhận, nền điện Kính Thiên được đắp hoàn toàn nhân tạo với kỹ thuật đầm nện công phu, sử dụng đất sét và vật liệu vỡ. Trên nền đó, hệ thống móng cột được quy hoạch rõ ràng, đặc biệt hoàn chỉnh ở giai đoạn Lê Trung hưng.

Phối cảnh phục dựng nền móng kiến trúc Chính điện Kính Thiên thời Lê.

Hệ thống móng cột thời kỳ này gồm móng đơn có kích thước từ 2,8 – 3,5 x 2,5 – 3,5 m và móng kép có kích thước lớn từ 5,4 – 6,1 x 2,7 – 3 m, được tạo bởi 81 lớp đầm, dày tới 4 m. Đây được xác định là loại móng cột có kích thước lớn nhất trong lịch sử kiến trúc Việt Nam từng được biết đến. Việc phân bố móng cho thấy các móng đơn nằm trong lòng kiến trúc, còn móng kép chủ yếu ở rìa ngoài. Dựa trên các móng đã phát lộ, các nhà khoa học có thể tạm xác định Chính điện Kính Thiên theo trục Đông - Tây gồm 9 gian; giới hạn theo trục Bắc - Nam sẽ tiếp tục được nghiên cứu trong các giai đoạn tiếp theo.

Minh chứng giá trị nổi bật toàn cầu của di sản

Theo sử sách, Chính điện Kính Thiên thời Lê được xây dựng trên nền điện Thiên An thời Lý và thời Trần. Tại vị trí hố thăm dò nhỏ đã ghi nhận sự xuất lộ các dấu tích văn hóa xác thực của ba thời kỳ nêu trên. Tuy nhiên, do yêu cầu bảo tồn của UNESCO đối với nền điện Kính Thiên thời Lê và thực tế mặt bằng hết sức phức tạp, cuộc khai quật không thể làm rõ chi tiết các dấu tích kiến trúc thời Lý – Trần, mà chỉ dừng ở mức độ thăm dò, xác định có 6 lớp nền kiến trúc của 6 thời kỳ khác nhau, từ thời Đại La (khoảng thế kỷ VII - IX) được sử dụng đến thế kỷ X qua các thời Lý - Trần - Lê sơ - Lê Trung hưng - Nguyễn - cận hiện đại, chồng xếp lên nhau tại nền điện Kính Thiên.

Theo Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long – Hà Nội Nguyễn Thanh Quang, cuộc khai quật khảo cổ học tại khu vực nền điện Kính Thiên năm 2025 đã đem lại nhiều nhận thức mới với việc phát hiện tầng văn hóa dày 6 m, tiến thêm một bước quan trọng trong việc khẳng định vị trí, cấu trúc của nền điện Kính Thiên (thế kỷ XV – XVIII) chồng xếp lên trên các lớp văn hóa thời Lý, thời Trần (thế kỷ XI – XIV), thời Tiền Thăng Long (thế kỷ VII – X), minh chứng tầm quan trọng và vị trí thiêng liêng bậc nhất của nền điện Kính Thiên đối với lịch sử – văn hóa Thăng Long nói riêng, Đại Việt nói chung trong tiến trình lịch sử văn hóa hàng nghìn năm của dân tộc.

Đây là cơ sở khoa học có tính xác thực cao, góp phần quyết định phục vụ chiến lược phục dựng Chính điện Kính Thiên và không gian Chính điện Kính Thiên thời Lê. Đồng thời, cuộc khai quật cũng đáp ứng nghiêm túc các khuyến nghị của UNESCO/ICOMOS, yêu cầu của Luật Di sản văn hóa, minh chứng rõ ràng hơn những thuộc tính cơ bản của giá trị nổi bật toàn cầu của Di sản thế giới Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội.

Hoàng Lân

Nguồn Hà Nội Mới : https://hanoimoi.vn/lam-sang-to-quy-mo-nen-mong-chinh-dien-kinh-thien-hoang-thanh-thang-long-728538.html