Làng nghề đóng tàu gỗ Cống Mương trước nguy cơ mai một

3 ngày trướcBài gốc

Làng nghề đóng tàu thuyền vỏ gỗ Cống Mương.

Vang bóng một thời

Theo bia ký và gia phả của các dòng họ Tiên Công lập nên xã Phong Lưu ghi lại, làng nghề đóng thuyền gỗ ở làng Phong Lưu xưa, nay là Cống Mương, phường Phong Hải, thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh đã được hình thành gắn liền với việc khai hoang lập ấp của 17 vị Tiên Công vào năm 1434 thời vua Lê Thái Tông.

Tại đây, nhiều loại tàu, thuyền vươn khơi bám biển đã ra đời. Nhưng nổi tiếng nhất là loại thuyền ba vát chạy buồm cánh dơi có khả năng chạy ngược nước, ngược gió.

Làng nghề truyền thống Cống Mương nổi tiếng bởi kinh nghiệm đóng những con tàu ngược sóng, gió.

Nhờ những đóng góp to lớn, làng nghề Cống Mương đã được nhiều triều đại phong kiến ghi nhận và ban sắc phong. Tiêu biểu là vào năm thứ 28 triều vua Tự Đức, làng vinh dự được phong danh hiệu "Làng nghề ích nước, lợi nhà, dân lợi, khí dụng". Đến năm Thành Thái thứ 8, Nhà vua tiếp tục ban sắc khen ngợi tay nghề tài hoa của thợ thuyền nơi đây. Đặc biệt, trong những năm kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, những con tàu do làng nghề đóng không chỉ gắn bó với ngư dân, mà còn trở thành phương tiện vận chuyển vũ khí, lương thực, góp phần quan trọng vào chiến thắng của dân tộc.

Nghề đóng thuyền đã mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho người dân ở vùng đảo Hà Nam. Vào thời kì phát triển, có những lúc làng nghề đã có hơn 30 lán thợ với khoảng 500 thợ. Làng nghề được công nhận là làng nghề truyền thống từ năm 2014. Quảng Ninh cũng xác định bảo tồn giá trị làng nghề Cống Mương gắn với phát triển du lịch bền vững trong hiện tại và tương lai.

Nốt trầm của làng nghề trăm tuổi

Có truyền thống lâu đời và đáng tự hào là thế, tuy nhiên vài năm trở lại đây, làng nghề Cống Mương đứng trước nguy cơ mai một, bởi thưa thớt đơn đặt hàng. Mười năm trước, cả làng có gần 30 xưởng đóng tàu vỏ gỗ với khoảng 500 thợ, đóng mới 30 chiếc/năm, thì nay chỉ còn khoảng 8 xưởng với vài chục thợ vẫn cố gắng duy trì nghề, nhưng công việc rất ít, chủ yếu là bảo dưỡng, sửa chữa tàu chứ không có đóng mới.

Gia đình ông Nguyễn Nhật Thắng, một trong những gia đình vẫn còn duy trì được xưởng sửa chữa, tàu thuyền ở Cống Mương chia sẻ, với những quy định về hạn ngạch cấp phép khai thác thủy sản, cùng yêu cầu tàu đánh bắt vùng lộng phải có chiều dài từ 15m trở lên, đã khiến chi phí đóng tàu tăng cao. Việc tìm kiếm nguồn gỗ có kích thước lớn để đóng tàu cũng ngày càng khó khăn. Trong khi đó, nhu cầu đóng tàu sắt, tàu composite ngày một lớn, khiến tàu vỏ gỗ dần bị lãng quên.

"Trước đây, xưởng của gia đình lúc nào cũng đông thợ, đơn hàng đặt không làm xuể. Thế mà giờ đây, trong xưởng chỉ còn vài người, làm theo kiểu công nhật và cũng chỉ đủ tiền mua gạo. Chúng tôi đã già cả rồi, chỉ còn biết mong đợi vào thế hệ trẻ tâm huyết, trách nhiệm với nghề của cha, ông”, ông Thắng trăn trở.

Ông Nguyễn Nhật Thắng và gia đình vẫn cố gắng duy trì nghề truyền thống.

Anh Lê Đức Sơn, con trai thứ tư của nghệ nhân nhân dân Lê Đức Chắn chia sẻ, trong gia đình chỉ còn anh là người duy nhất nối nghiệp cha ông. Các anh chị em khác đã rẽ hướng sang đóng bè nuôi thủy sản hoặc kinh doanh dịch vụ từ nhiều năm nay. Hiện tại, công việc ở một số xưởng trong làng nghề Cống Mương chủ yếu là sửa chữa tàu vỏ gỗ, lượng việc ít ỏi.

"Đây là nghề truyền thống, hưng thịnh qua nhiều thế kỷ. Chính vì vậy, tôi quyết theo nghiệp tổ truyền. Tuy nhiên, cái khó là hiện nay với các chủ xưởng là vốn, mặt bằng sản xuất và đầu ra của sản phẩm", anh Sơn trải lòng.

Cũng theo nhiều vị cao niên, không phải đến lúc này, những người tâm huyết với làng nghề mới trăn trở tìm hướng đi mới. Từ gần chục năm trước, nhiều người trong làng đã chuyển hướng sang đóng tàu vỏ sắt, tàu composite. Nhiều hộ đã chủ động liên doanh, liên kết, cử con em đi học tập, lĩnh hội những kỹ thuật mới. Cùng với đó, Ủy ban nhân dân thị xã Quảng Yên cũng kết nối các doanh nghiệp về Cống Mương để khai thác du lịch trải nghiệm.

Ngoài ra, Ủy ban nhân dân thị xã Quảng Yên cũng tích cực kết nối doanh nghiệp về Cống Mương, mở ra cơ hội khai thác du lịch trải nghiệm, góp phần tạo sinh kế cho người dân. Thế nhưng, dịch Covid-19 bất ngờ ập đến, kéo theo sự “đóng băng” của công cuộc chuyển đổi. Không có vốn để duy trì, nhiều xưởng buộc phải đóng cửa, người thợ đành ngậm ngùi rẽ sang nghề khác.

Những năm gần đây, khi thực hiện chuyển đổi tàu vỏ gỗ sang vỏ thép, những con tàu ba vát cánh dơi nổi tiếng khi xưa chỉ còn được tái hiện lại qua những mô hình. Địa phương đã khuyến khích các hộ gia đình biến mẫu thuyền này thành những sản phẩm lưu niệm.

Nghệ nhân nhân dân Lê Đức Chắn giới thiệu mô hình tàu ba vát buồm cánh dơi để bán cho du khách.

Thực tế để sống được với nghề này còn muôn vàn điều khó, sản phẩm mất nhiều công sức để làm ra nên giá thành còn cao, lượng tiêu thụ chưa nhiều, thu nhập tính trên ngày công không đáng là bao.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Vũ Văn Viện, Trưởng khoa Du lịch Trường Đại học Hạ Long, cho rằng: Sản phẩm thuyền ba vát rất độc và lạ, trên cả nước không nơi đâu có. Tuy nhiên, khi biến thuyền ba vát buồm cánh dơi thành sản phẩm lưu niệm thì không hiệu quả bởi giá thành cao, không tiện lợi để vận chuyển, khó trở nên phổ biến rộng rãi.

Trao đổi về thực trạng này, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân thị xã Quảng Yên Dương Văn Hào cho biết, làng nghề Cống Mương đang đối mặt với nhiều khó khăn, trong khi chính quyền địa phương vẫn chưa có cơ chế hỗ trợ thực sự phù hợp. Thời gian tới, thị xã và các cơ quan chức năng sẽ nghiên cứu, tìm giải pháp để bảo tồn và phát triển làng nghề, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến đất đai, nhà xưởng và khai thác tiềm năng du lịch trải nghiệm.

Để bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống Cống Mương, rất cần một cơ chế hỗ trợ phù hợp từ chính quyền và sự chung tay của các doanh nghiệp, nhà nghiên cứu, người dân.

VŨ KHÔI

Nguồn Nhân Dân : https://nhandan.vn/lang-nghe-dong-tau-go-cong-muong-truoc-nguy-co-mai-mot-post867753.html