Lấp đầy khoảng trống văn hóa đọc

10 giờ trướcBài gốc

Thực trạng ấy cho thấy, văn hóa đọc của người Việt đang dừng lại ở mức phong trào, thiếu chiều sâu và nền tảng bền vững - một thách thức lớn trên hành trình xây dựng xã hội học tập và phát triển tri thức.

Thực trạng báo động

Năm 2024, theo số liệu của ngành xuất bản, sách đạt 597, 2 triệu bản trên 101, 11 triệu dân, con số trên giảm xuống còn 5, 91 bản sách/người. Đáng chú ý, sách giáo khoa chiếm đến 77, 35% về số bản, tức chỉ có 22, 65% còn lại là những loại sách khác. 461, 93 triệu bản sách giáo khoa thực chất là công cụ, tư liệu học tập. 135, 27 triệu bản sách còn lại gắn với văn hóa đọc, tương đương 1, 3 bản/người, là con số phản ánh đúng trình độ và thói quen đọc sách của người Việt.

Nên xây dựng tiết học đọc sách như môn học chính trong nhà trường. Ảnh: P. Sỹ

Từ số liệu trên, ông Lê Hoàng – nguyên Phó Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam cho rằng, những con số là minh chứng sinh động nền văn hóa đọc của người Việt Nam chúng ta là rất thấp so với sức đọc của một số nước trong khu vực Đông Nam Á nói riêng và Châu Á cũng như các nước phát triển nói chung, họ đã đạt trình độ đọc trên cá 10 đầu sách/ người/ năm. Sở dĩ văn hóa đọc của chúng ta có sự yếu kém về văn hóa đọc như vậy là bởi vì người dân chúng ta không có thói quen đọc sách. Một thói quen mà phải được hình thành trong môi trường gia đình và trường học ngay từ tuổi trẻ thơ.

Ở trường học, văn hóa đọc chưa được xem là hoạt động giáo dục thường xuyên. Thư viện nhiều nơi còn nghèo nàn, ít cập nhật, trong khi học sinh chủ yếu tiếp cận sách giáo khoa và tài liệu ôn thi. Tại không ít gia đình, tủ sách dần biến mất, nhường chỗ cho thiết bị điện tử. Nguyên nhân một phần do sự bùng nổ của công nghệ số khiến con người dễ bị cuốn vào dòng chảy thông tin nhanh, ngắn và nhiều hình ảnh hơn chữ viết. Một phần khác đến từ chính công tác giáo dục khi việc đọc chưa được hướng dẫn, khơi gợi hứng thú, mà thường bị coi là nhiệm vụ bắt buộc.

TS Phạm Việt Long - Chủ tịch Hội đồng quản lý NXB Dân trí cho rằng, yếu tố văn hóa đọc chưa được phát triển mạnh mẽ và thấm nhuần vào đời sống hàng ngày của người dân. Cùng với đó, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ và các phương tiện giải trí hiện đại tạo ra sự cạnh tranh, làm giảm đi thời gian và sự quan tâm dành cho việc đọc sách. Bên cạnh đó, việc tiếp cận sách, đặc biệt là ở khu vực nông thôn còn nhiều hạn chế do thiếu thốn về cơ sở vật chất. Điều này có thể phản ánh một thách thức lớn trong việc hình thành và duy trì văn hóa đọc.

Để văn hóa đọc trở thành thói quen

Trong bối cảnh xã hội tri thức, đọc không chỉ là hoạt động văn hóa mà còn là năng lực nền tảng giúp mỗi người học tập suốt đời. Đọc giúp con người tư duy độc lập, nâng cao khả năng phản biện và làm giàu vốn sống. Một dân tộc có văn hóa đọc mạnh là một dân tộc có nền tảng tri thức vững chắc. Chính vì vậy, việc khơi dậy tinh thần đọc sách, đặc biệt trong giới trẻ, cần được xem là nhiệm vụ lâu dài.

Nhiều chuyên gia đề xuất, cần đưa văn hóa đọc vào trường học bằng hình thức linh hoạt – qua giờ đọc tự do, dự án đọc hiểu, hay các cuộc thi viết cảm nhận sách. Song song đó, các nhà xuất bản, tác giả cũng cần đổi mới nội dung, hình thức để tạo ra những đầu sách hấp dẫn, gần gũi với tâm lý người đọc hiện đại. Trong thời đại số, việc ứng dụng công nghệ như sách điện tử, audiobook, hay không gian đọc trực tuyến… cũng là hướng đi cần thiết, miễn sao vẫn giữ được giá trị cốt lõi của việc đọc: chiêm nghiệm và kết nối con người với tri thức.

Về vấn đề này, theo ông Lê Hoàng, cần hình thành tiết học đọc sách trong chương trình chính khóa. Bởi trong môi trường gia đình hiện nay, không phải phụ huynh nào cũng có thời gian hoặc đủ nhận thức để đồng hành cùng con trong việc đọc sách. Chính vì vậy, trường học cần là nơi khơi gợi và duy trì tình yêu đó một cách có hệ thống và bền vững. Nếu trong thời khóa biểu chính khóa, học sinh có đọc sách định kỳ thì trải nghiệm đọc không cong bị bó hẹp bởi chương trình giáo khoa hoặc các bài tập nặng tính thi cử. Đây là cách giúp trẻ thấy rằng đọc không chỉ để học mà còn để sống, để hiểu mình và hiểu người khác.

Cùng với đó, ông Hoàng cho rằng, cần đầu tư cơ sở vật chất và kinh phí để cung cấp đủ cho nguồn tư liệu thông tin, nguồn sách trong các thư viện khoa học tổng hợp, đặc biệt hệ thống thư viện các trường học các cấp và các trường Đại học. Và cần bổ sung điều khoản mới về phát triển văn hóa đọc trong Luật Xuất bản bổ sung trong thời gian tới.

Còn Ths Nguyễn Hữu Giới - Chủ tịch Hội Thư viện Việt Nam cho rằng, cần có chiến lược nghiên cứu thị trường để có kế hoạch xuất bản những cuốn sách hay, sách tốt, đáp ứng nhu cầu và thị hiếu của người đọc. Chất lượng nội dung của xuất bản phẩm cần đặc biệt được chú ý. Cũng như cần nghiên cứu để có nhiều ấn phẩm sách điện tử, sách nói, phục vụ nhân dân trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Tăng cường bổ sung sách, báo, tài nguyên thông tin, xây dựng kho tư liệu ngày càng phong phú với phương châm bám sát nhu cầu bạn đọc, bổ sung kịp thời các loại tài liệu, bộ sưu tập số có giá trị, có tác dụng tốt trong phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, xóa đói, giảm nghèo ở địa phương.

Phạm Sỹ

Nguồn Đại Đoàn Kết : https://daidoanket.vn/lap-day-khoang-trong-van-hoa-doc.html