Lấp lỗ hổng kiểm dịch, kiểm định thực phẩm

4 giờ trướcBài gốc

Mới đây, người tiêu dùng cả nước không khỏi bàng hoàng trước thông tin vụ việc Công ty cổ phần Chăn nuôi C.P. Việt Nam, một trong những "ông lớn" của ngành chăn nuôi, bị “tố” vì hành vi bán thịt lợn bệnh và liên quan tới việc đóng dấu kiểm dịch sai quy định.

Cán bộ Đội quản lý an toàn thực phẩm số 9 kiểm tra thịt nhập chợ. Ảnh: Hương Giang - TTXVN

Hay gần nhất là vụ việc đường dây sản xuất và tiêu thụ dầu ăn giả quy mô lớn của Công ty TNHH Sản xuất và Xuất nhập khẩu Nhật Minh Food bị Công an tỉnh Hưng Yên triệt phá. Điều đáng nói, đây không chỉ là những vi phạm đơn lẻ cho thấy có nhiều vấn đề trong quy trình kiểm soát an toàn thực phẩm tại Việt Nam, từ khâu kiểm dịch đầu nguồn đến khâu lưu thông trên thị trường, buộc chúng ta phải nhìn nhận về những yếu kém, tồn tại và tìm kiếm giải pháp toàn diện để khắc phục.

*Xói mòn niềm tin

Thực phẩm là nhu cầu thiết yếu hàng ngày và khi niềm tin vào sự an toàn của nguồn thực phẩm bị xói mòn, hậu quả sẽ lan rộng, ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe cộng đồng, gây thiệt hại về kinh tế và niềm tin của người tiêu dùng bị suy giảm nghiêm trọng.

Người tiêu dùng thường đặt niềm tin vào các sản phẩm từ những doanh nghiệp lớn, tin rằng họ có quy trình kiểm soát chất lượng chặt chẽ và chuyên nghiệp hơn. Do vậy, hành vi sai trái ở cấp độ này còn đặt ra câu hỏi lớn về hệ quả của cơ chế giám sát đối với cả những doanh nghiệp được kỳ vọng là đầu tàu của ngành.

Hiện Việt Nam đã xây dựng một hệ thống pháp lý tương đối đầy đủ và chi tiết về kiểm dịch động vật và an toàn thực phẩm. Các quy định này bao gồm việc kiểm tra sức khỏe động vật tại cơ sở chăn nuôi, quy trình kiểm dịch trong quá trình vận chuyển, kiểm định chặt chẽ tại các lò mổ và yêu cầu bắt buộc về việc đóng dấu kiểm dịch trước khi sản phẩm được phép đưa ra thị trường. Mục tiêu của những quy định này là nhằm đảm bảo rằng chỉ những sản phẩm đạt chuẩn vệ sinh an toàn mới đến tay người tiêu dùng. Tuy nhiên, vụ C.P. Việt Nam đã phơi bày một thực trạng đáng báo động là "kiểm dịch trên giấy". Mặc dù có các quy định chặt chẽ, thịt lợn bệnh vẫn được tuồn ra thị trường. Điều này chứng tỏ rằng quy trình kiểm dịch thực tế đã bị bỏ qua hoặc chỉ được thực hiện một cách hình thức, không đúng với tinh thần và mục đích bảo vệ sức khỏe cộng đồng của pháp luật. Theo báo cáo của Chi cục Chăn nuôi, Thú y - Thủy sản tỉnh Hậu Giang, nguyên nhân để xảy ra sự việc nhân viên thú y thực hiện sai quy định là do "công tác kiểm tra, giám sát hoạt động giết mổ chưa được thường xuyên do đơn vị thiếu nhân sự". Cụ thể, Chi cục chỉ có 13 biên chế bao gồm 3 lãnh đạo, phải phụ trách 3 lĩnh vực lớn là chăn nuôi, thú y, thủy sản, trong khi riêng lĩnh vực kiểm dịch động vật, kiểm soát giết mổ, kiểm tra vệ sinh thú y và an toàn thực phẩm chỉ có 1 công chức phụ trách. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cũng thừa nhận hiện còn tình trạng "một bộ phận cán bộ yếu chuyên môn, thiếu trách nhiệm, chưa kể có những tiêu cực khác" và "biên chế nhân lực kiểm soát chất lượng thực phẩm thiếu rất nhiều, đặc biệt là ở khu vực cửa khẩu biên giới". Theo ông Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam, hiện cả nước có hơn 24.000 cơ sở giết mổ nhỏ lẻ, chiếm hơn 80%, trong khi giết mổ công nghiệp tập trung mới chỉ chiếm khoảng 15%. Điều này cho thấy một thách thức lớn trong việc kiểm soát đồng bộ và hiệu quả.

Thịt lợn là mặt hàng lớn chiếm cơ cấu 60-70 thức ăn của người dân, do vậy nếu có tin xấu về thịt lợn sẽ ảnh hưởng đến thị trường cung - cầu, ảnh hưởng trực tiếp đến người chăn nuôi, đến nhà cung cấp và đặc biệt là ảnh hưởng đến người tiêu dùng.

Do vậy, chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm phải là trách nhiệm chung của cộng đồng; trong đó, hai đối tượng phải chịu trách nhiệm chính là người sản xuất và cơ quan quan quản lý, tiếp đó mới đến người tiêu dùng. Người sản xuất phải chấp hành pháp luật, còn cơ quan quản lý phải kiểm tra, giám sát chặt chẽ xem cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp có tuân thủ quy trình, thực thi quy định pháp luật trong quá trình kinh doanh, sản xuất, phân phối sản phẩm hay không. “Đã đến lúc cả cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng phải cùng nhìn nhận lại cách kiểm soát chất lượng đầu ra - để thịt lợn không chỉ là thực phẩm thiết yếu, mà còn là thực phẩm an toàn đúng nghĩa”, ông Dương nhấn mạnh. Mặt khác, hệ thống quản lý an toàn thực phẩm tại Việt Nam hiện cũng đang đối mặt với một thách thức lớn từ sự phân mảnh và chồng chéo trách nhiệm giữa nhiều bộ, ngành khác nhau. Điều này dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng, tạo ra những khoảng trống pháp lý và không có cơ quan nào chịu trách nhiệm rõ ràng.

Nhãn hiệu dầu ăn OFOOD. Ảnh chụp màn hình

*Hậu kiểm lỏng lẻo

Sau khi sản phẩm đã được kiểm dịch và đưa ra thị trường, cơ chế hậu kiểm, nghĩa là kiểm tra lại tại các điểm bán lẻ, chợ, siêu thị cũng còn yếu kém. Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam nhận định: "Trong tổ chức thực hiện đang yếu khâu hậu kiểm. Trong hậu kiểm, vai trò của chính quyền địa phương đóng vai trò quan trọng nhất, bởi không ai gần lò mổ, không ai gần các điểm bán thịt bằng cán bộ địa phương”. Sau vụ việc C.P. Việt Nam, các cơ quan chức năng đã nhanh chóng vào cuộc kiểm tra, kết quả cho thấy vẫn còn những tồn tại. Cục Chăn nuôi và Thú y đã chỉ đạo Chi cục Thú y vùng VII phối hợp với các chi cục địa phương các tỉnh Sóc Trăng, Hậu Giang, Cần Thơ để kiểm tra các cơ sở giết mổ và bán hàng của C.P. Việt Nam.

Qua kiểm tra, một số cơ sở của C.P. tại Sóc Trăng có giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm đã hết hiệu lực, đồng thời chưa xuất trình được bản gốc giấy chứng nhận đăng ký địa điểm kinh doanh và giấy xác nhận tập huấn kiến thức an toàn thực phẩm của chủ cơ sở và nhân viên.

Bà Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TP. Hồ Chí Minh cho biết, khi xuất hiện những vụ việc về mất an toàn thực phẩm, Sở tiến hành rà soát lại quy trình, nhưng không phải cứ khi có sự cố mới loay hoay kiểm tra, mà đó là một quy trình kiểm tra sự tuân thủ lâu nay rồi. Tuy nhiên, rủi ro về nguy cơ mất an toàn thực phẩm thịt lợn vẫn xảy ra, cho thấy những “lỗ hổng” trong công tác quản lý cũng như tính minh bạch, trách nhiệm của quy trình giám sát chuỗi cung ứng thịt lợn.

Đối với ngành Thú y TP. Hồ Chí Minh, khó khăn trong kiểm soát thịt lợn ra thị trường nằm ở các lò mổ tự phát, nhỏ lẻ trên địa bàn Thành phố hoặc các tỉnh lân cận, các đối tượng vận chuyển, giết mổ không đúng quy định thường xuyên thay đổi địa điểm, hình thức, trốn tránh cơ quan chức năng, lén lút đưa thịt không đủ điều kiện kiểm soát an toàn thực phẩm ra thị trường.

Ông Nguyễn Trí Công, Chủ tịch Hiệp hội chăn nuôi Đồng Nai cho rằng, dù việc kiểm soát chuỗi có tốt đến đâu, thì nguy cơ mất an toàn thực phẩm vẫn xảy ra nếu thiếu ý thức tự giác của tất cả các khâu trong chuỗi và trách nhiệm kiểm tra giám sát chặt chẽ, thường xuyên, liên tục của ngành chức năng. Với TP. Hồ Chí Minh, một địa bàn tiêu thụ rộng lớn, lực lượng liên ngành; trong đó có Sở An toàn thực phẩm nên có những biện pháp xử lý mạnh tay, quá trình kiểm soát nghiêm túc, gắt gao hơn nữa, thì sẽ chấn chỉnh mạnh mẽ hơn ý thức của các hộ kinh doanh và phân phối thịt lợn. Cũng phải nhìn nhận rằng, sự thiếu hụt nhân lực, trang thiết bị... đang làm suy yếu khả năng kiểm định tại nguồn. Khi kiểm định ban đầu đã yếu, các sản phẩm không an toàn dễ dàng lọt qua. Hậu kiểm lại lỏng lẻo và chế tài chưa đủ mạnh càng khiến các doanh nghiệp vi phạm ít bị phát hiện và xử lý. Tại cuộc họp Ban Chỉ đạo liên ngành Trung ương về an toàn thực phẩm hồi đầu năm nay, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long cũng đã chỉ rõ, số vụ vi phạm còn nhiều, xảy ra nhiều vụ ngộ độc thực phẩm quy mô lớn. Nhận thức và ý thức chấp hành quy định về an toàn thực phẩm của một bộ phận doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân liên quan chưa cao...

Đoàn kiểm tra đột xuất an toàn thực phẩm tại các cửa hàng của Công ty C.P trên địa bàn Bình Dương. Ảnh: TTXVN

*Thống nhất đầu mối quản lý và hoàn thiện khung pháp lý

Trong phiên họp vào giữa tháng 5 của Thường trực Chính phủ về một số nội dung quan trọng; trong đó có nội dung về đề nghị xây dựng Luật An toàn thực phẩm (sửa đổi), Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu "thiết kế các chính sách để xử lý được các vấn đề cấp bách hiện nay mà thực tế đang đặt ra, quy định rõ một cơ quan chịu trách nhiệm chính và xác định rõ thẩm quyền của các cơ quan, sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Y tế, Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các bộ, ngành liên quan trong quản lý an toàn thực phẩm, phân định trách nhiệm, chức năng, nhiệm vụ, không để chồng chéo, bỏ sót nhiệm vụ, không để khoảng trống trong quản lý nhà nước". Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng yêu cầu khẩn trương xây dựng dự án Luật An toàn thực phẩm (sửa đổi) và trình Quốc hội trong thời gian sớm nhất, đồng thời trình ban hành Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 15/2018/NĐ-CP ngày 2/2/2018 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn thực phẩm. Thủ tướng Chính phủ cũng đã giao các bộ ngành nghiên cứu tăng mức chế tài xử phạt đối với vi phạm an toàn thực phẩm. Trong khi đó, để nâng cao trách nhiệm của người sản xuất và doanh nghiệp, ông Nguyễn Xuân Dương, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam cho rằng, người sản xuất phải chấp hành pháp luật và cần tăng cường vai trò tự chịu trách nhiệm của người sản xuất kinh doanh trước cộng đồng, pháp luật về chất lượng, an toàn sản phẩm của mình, bằng các chế tài kiểm soát, xử phạt hành chính, thậm chí là hình sự, tùy mức độ vi phạm. Đồng thời, ông Dương cũng khẳng định: "Đã đến lúc cả cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng phải cùng nhìn nhận lại cách kiểm soát chất lượng đầu ra...; cần tăng cường hơn nữa khâu hậu kiểm, xem đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất để kiểm soát đầu ra chất lượng, an toàn thịt lợn".

Ông đề xuất Nhà nước cần tăng cường đầu tư, hỗ trợ về kinh phí, công cụ để địa phương làm tốt khâu hậu kiểm hơn nữa; cùng đó, áp dụng công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) để truy xuất nguồn gốc từ trang trại đến bàn ăn.

Mặt khác, ông Nguyễn Xuân Dương cũng khuyến nghị người tiêu dùng phải có ý thức lựa chọn thực phẩm có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, không nên tham rẻ. Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đề nghị các địa phương tổ chức tuyên truyền, vận động các tổ chức, cá nhân có hoạt động kinh doanh, buôn bán, giết mổ, sơ chế, chế biến nâng cao ý thức, trách nhiệm, đồng thời tuyên truyền nâng cao nhận thức của người tiêu dùng, không sử dụng các sản phẩm động vật không rõ nguồn gốc, không đảm bảo vệ sinh thú y, an toàn thực phẩm.

Hoàng Tùng - Hằng Trần/bnews/vnanet.vn

Nguồn Bnews : https://bnews.vn/lap-lo-hong-kiem-dich-kiem-dinh-thuc-pham/378653.html