Lập pháp cần chuyển từ tư duy 'an toàn tuyệt đối' sang chấp nhận rủi ro có kiểm soát

2 giờ trướcBài gốc

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng trình bày Báo cáo tổng quan đề dẫn Diễn đàn. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Với quan điểm nhìn thẳng vào thực tiễn, nhận diện đúng thách thức, trên cơ sở 20 tham luận của các cơ quan của Quốc hội, ban, bộ, ngành trung ương và địa phương, viện nghiên cứu, trường đại học và các chuyên gia gửi đến Diễn đàn, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp gợi mở một số nhóm vấn đề trọng tâm để các đại biểu thảo luận, nhằm tạo sự đồng thuận và lan tỏa tư duy đổi mới, thống nhất các giải pháp để tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác lập pháp của Quốc hội trong thời gian tới.

Theo đó, đổi mới tư duy lập pháp theo hướng chủ động, kiến tạo và dẫn dắt sự phát triển là một bước chuyển mang tính nền tảng. Lập pháp cần chuyển từ tư duy “tiền kiểm”, “an toàn tuyệt đối” sang chủ động chấp nhận rủi ro có kiểm soát, mở rộng không gian cho đổi mới sáng tạo. Cần mạnh mẽ luật hóa cơ chế sandbox; nâng cao chất lượng công tác dự báo chính sách; xây dựng đội ngũ “kiến trúc sư thể chế” có tư duy toàn diện, xuyên ngành, đủ khả năng nắm bắt xu thế toàn cầu và kiến tạo các mô hình mới.

Bên cạnh đó, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường hiện đại trong bối cảnh chuyển đổi số, kinh tế xanh và sự xuất hiện của các mô hình kinh tế mới là yêu cầu cấp thiết. Khung pháp lý điều chỉnh nội dung này cần được xây dựng và hoàn thiện để đi trước một bước, thay vì chỉ chạy theo thực tiễn; thể chế, pháp luật về kinh tế phải trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng nhanh và bền vững; đến năm 2028 hoàn thiện hệ thống pháp luật về đầu tư, kinh doanh, góp phần đưa môi trường đầu tư của Việt Nam nằm trong nhóm 3 nước dẫn đầu ASEAN theo yêu cầu của Nghị quyết 66-NQ/TW. Các vấn đề mới then chốt như dữ liệu và tài sản số, trí tuệ nhân tạo, thị trường carbon, đổi mới sáng tạo cần được luật hóa và tiếp tục hoàn thiện qua thực tiễn phát triển.

Cùng với đó là vấn đề vận hành đồng bộ, hiệu quả mô hình chính quyền địa phương 2 cấp và đẩy mạnh phân cấp, phân quyền phù hợp với phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”. Điều này không chỉ đòi hỏi phải rà soát, hoàn thành việc sửa đổi số lượng lớn các luật có liên quan phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp vào năm 2027 như mục tiêu Nghị quyết 66-NQ/TW đề ra, mà còn phải bảo đảm các quy định pháp luật mới ban hành, phát huy tối đa năng lực của chính quyền địa phương 2 cấp và phù hợp với thực tiễn yêu cầu quản lý; chú trọng để chính quyền cấp xã - cấp cơ sở trực tiếp phục vụ người dân được đáp ứng đầy đủ nguồn lực cả về con người, tài chính, trang thiết bị vận hành.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp nhấn mạnh, hoàn thiện pháp luật về quyền con người, quyền công dân trong kỷ nguyên số; hoàn thiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng, lãng phí và kiểm soát quyền lực vẫn là yêu cầu cấp bách để củng cố liêm chính và niềm tin của xã hội; hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật; tiếp tục hoàn thiện quy trình xây dựng, ban hành luật; đổi mới phương thức làm việc của các chủ thể tham gia quy trình xây dựng, ban hành luật.

Đổi mới mạnh mẽ tư duy xây dựng pháp luật

Phát biểu tham luận tại Diễn đàn, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi khẳng định, hệ thống pháp luật đã có bước phát triển mạnh mẽ, ngày càng đồng bộ, minh bạch, dễ tiếp cận, bao quát khá toàn diện các lĩnh vực từ sở hữu, đầu tư, kinh doanh đến khoa học công nghệ và an sinh xã hội. Việc thể chế hóa các chủ trương của Đảng trong nhiệm kỳ qua được thực hiện nhanh, đồng bộ, góp phần tháo gỡ nhiều điểm nghẽn và tạo thuận lợi cho phát triển.

Tuy nhiên, từ góc độ của Ủy ban Kinh tế và Tài chính, Chủ nhiệm Phan Văn Mãi cũng chỉ rõ những hạn chế. Cụ thể, nhiều quy định pháp luật còn chồng chéo, mâu thuẫn, chưa theo kịp thực tiễn; tư duy xây dựng pháp luật ở một số lĩnh vực còn nặng về quản lý; phân cấp, phân quyền chưa đủ mạnh; thủ tục hành chính còn rườm rà; chi phí tuân thủ pháp luật cao; công tác tổ chức thi hành pháp luật vẫn là khâu yếu và phản ứng chính sách còn chậm; khung pháp lý cho các lĩnh vực mới còn thiếu, nguy cơ tụt hậu trong cạnh tranh quốc tế.

“Đây là một thách thức rất lớn. Nếu chúng ta không kịp đổi mới và không đổi mới mạnh mẽ, đồng bộ thì thể chế có thể sẽ trở thành điểm nghẽn thay vì là động lực phát triển trong giai đoạn mới”, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính nêu rõ.

Để tiếp tục hoàn thiện pháp luật kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong thời gian tới, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhấn mạnh 3 kiến nghị.

Thứ nhất, đổi mới mạnh mẽ tư duy xây dựng pháp luật. Xây dựng khuôn khổ pháp luật minh bạch, hiện đại, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm. Chuyển mạnh từ quản lý sang kiến tạo, tạo không gian áp dụng pháp luật cho người dân, doanh nghiệp và cả cơ quan thực thi. Thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương của Đảng; bảo đảm thống nhất và liên thông giữa luật, nghị định, thông tư, không để độ trễ thể chế cản trở sự phát triển.

Thứ hai, khẩn trương rà soát hệ thống pháp luật; hoàn thiện hệ thống pháp luật cho các lĩnh vực mới của nền kinh tế. Hoàn thành mục tiêu đến năm 2028 hoàn thiện hệ thống pháp luật về đầu tư kinh doanh, đưa môi trường đầu tư của Việt Nam nằm top 3 của ASEAN. Thể chế kinh tế - tài chính phải “đi trước mở đường”, nhất là ở các lĩnh vực mới như: khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, kinh tế số, kinh tế xanh...; tạo khung khổ pháp lý linh hoạt cho phát triển mạnh mẽ về kinh tế tư nhân; thúc đẩy các lĩnh vực kinh doanh mới như: kinh tế đô thị thông minh, kinh tế tầm thấp, kinh tế không gian, kinh doanh xuyên biên giới...

Trong hoàn thiện hệ thống pháp luật về kinh tế - tài chính, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi đề nghị, ưu tiên hoàn thiện pháp luật ở 5 lĩnh vực quan trọng: đất đai, quy hoạch, bất động sản; tài chính ngân hàng, thị trường vốn; doanh nghiệp, đầu tư, cạnh tranh; kinh tế số, dữ liệu, đổi mới sáng tạo; năng lượng, lao động, môi trường và phát triển bền vững.

Thứ ba, đổi mới và nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác thực thi pháp luật. Chuyển từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, xóa bỏ cơ chế xin - cho; tăng cường phối hợp giữa cơ quan lập pháp - hành pháp - tư pháp. Thiết lập cơ chế phản ứng chính sách nhanh, hiệu quả; cần nhấn mạnh về không gian áp dụng pháp luật của người dân, doanh nghiệp và cơ quan thực thi cũng như sự đánh giá tuân thủ hay đánh giá chấp hành của các cơ quan chức năng.

Cùng với đó, cần thiết kế pháp luật và tổ chức thực thi pháp luật bảo đảm an toàn pháp lý cho các chủ thể liên quan, khuyến khích và bảo vệ người dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung, khai phóng nguồn lực cho sự phát triển.

5 định hướng hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú trình bày tham luận tại Diễn đàn. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN

Trình bày tham luận “Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới gắn với việc xây dựng Định hướng lập pháp nhiệm kỳ của Quốc hội khóa XVI”, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú đưa ra dự kiến 5 định hướng hoàn thiện. Cụ thể, xây dựng cấu trúc hệ thống pháp luật bao quát đầy đủ, cân đối, hài hòa một cách hợp lý giữa các lĩnh vực; thúc đẩy hình thành lĩnh vực pháp luật mới bên cạnh các lĩnh vực pháp luật hiện có để đáp ứng yêu cầu kiến tạo, dẫn dắt của pháp luật trước những phát triển mới của khoa học, công nghệ và các vấn đề mới khác của đời sống kinh tế - xã hội.

Các định hướng tiếp theo là: Lấy Hiến pháp và một số bộ luật, luật có tính chất nền tảng, rường cột làm trung tâm của cả hệ thống pháp luật, các luật khác được thiết kế theo chức năng phải bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất với Hiến pháp và các văn bản luật nền tảng, rường cột; nghiên cứu giảm bớt tầng nấc của hệ thống văn bản quy phạm pháp luật; tiếp tục hoàn thiện kỹ thuật lập pháp, hợp nhất và pháp điển, các công cụ và phương pháp theo dõi, đánh giá thi hành pháp luật sau ban hành.

Nêu 5 giải pháp chính, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú nhấn mạnh việc đổi mới và vận dụng hợp lý tư duy phân loại luật công/luật tư; luật chung/luật chuyên ngành ngay trong khi thiết kế các quy phạm pháp luật thuộc từng lĩnh vực pháp luật, từng văn bản quy phạm pháp luật cụ thể, đảm bảo sự phù hợp, thống nhất với các nguyên tắc chung thiết kế và vận hành cấu trúc hệ thống pháp luật. Ưu tiên đưa vào chương trình lập pháp năm 2026 những văn bản luật bảo đảm cơ sở pháp lý đồng bộ cho hoạt động của bộ máy nhà nước theo mô hình chính quyền 3 cấp.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp nêu rõ rà soát, giảm bớt hình thức văn bản quy phạm pháp luật theo hướng mỗi cơ quan ban hành một loại văn bản quy phạm pháp luật, phù hợp với việc phân quyền, phân cấp trong tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước ở trung ương và địa phương; hoàn thiện cơ chế đẩy nhanh việc thể chế hóa chủ trương, định hướng của Đảng thành pháp luật, làm rõ vai trò và trách nhiệm của các cơ quan liên quan đối với những vấn đề lập pháp có tính chất chiến lược quốc gia.

Đồng thời, tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạọ toàn diện từ khâu xây dựng cho đến khâu thi hành pháp luật; đánh giá văn bản luật sau ban hành phải trở thành nhiệm vụ bắt buộc đối với cơ quan được giao chủ trì soạn thảo và tổ chức thi hành...

Phan Phương (TTXVN)

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/thoi-su/lap-phap-can-chuyen-tu-tu-duy-an-toan-tuyet-doi-sang-chap-nhan-rui-ro-co-kiem-soat-20251122112327524.htm