Dải đất cực Nam Tổ quốc không chỉ nổi tiếng với rừng đước bạt ngàn, những con kênh len lỏi giữa ruộng tôm - lúa, mà còn là “kho báu” sản vật của miền sông nước.
Giữa vô vàn đặc sản dân dã ấy, cá loi choi (hay còn gọi là cá đũa) vẫn chiếm vị trí riêng trong ký ức ẩm thực của người dân Cà Mau. Nhỏ bé nhưng giàu hương vị, loài cá này đã trở thành nguyên liệu gắn liền với những bữa cơm quê và góp phần làm nên bản sắc ẩm thực vùng đất mũi.
Cá loi choi, đặc sản của miền Tây sông nước. (Ảnh minh họa từ Internet)
Cá loi choi có dáng hình thon dài, tròn trịa như chiếc đũa tre, vì thế mới có tên dân gian độc đáo như vậy. Khi trưởng thành, cá dài chừng gang tay người lớn nhưng thân lại mảnh, ánh bạc dưới nắng sông.
Mùa cá đến vào khoảng tháng 7 đến tháng 10 âm lịch, trùng thời điểm nước lớn, khi đàn cá từ biển ngược theo dòng lợ vào cửa sông tìm nơi trú ngụ và sinh sản. Đây cũng là lúc ngư dân địa phương tất bật với nghề đánh bắt cá loi choi, chuẩn bị cho mùa làm khô bận rộn cuối năm.
Mùa cá đến vào khoảng tháng 7 đến tháng 10 âm lịch, trùng thời điểm nước lớn. (Ảnh minh họa từ Internet)
Trong gian bếp miền Tây, cá loi choi thường được chế biến theo nhiều cách tùy sở thích từng gia đình. Món chiên xả ớt là lựa chọn quen thuộc, khi cá được ướp đậm gia vị rồi chiên vàng giòn, ăn cùng cơm trắng nóng hổi vô cùng đưa đẩy.
Những ngày nắng nóng, người nội trợ lại chọn nấu canh chua cá loi choi với me và rau om, vừa giải nhiệt vừa giữ trọn vị ngọt tự nhiên. Một số vùng khác chuộng kho khế với vị chua thanh từ khế giúp cân bằng cái béo của cá, tạo nên món ăn đậm chất miền quê.
Dẫu vậy, khô cá loi choi mới là món khiến thực khách phương xa tìm đến Cà Mau để thưởng thức cho bằng được. Cá tươi sau khi làm sạch được trộn cùng sả băm, ớt, chút muối và phơi dưới nắng đúng độ.
Qua vài ngày, những con cá thu mình lại, lớp mỡ óng ánh bên trong giữ nguyên, tỏa mùi thơm thoang thoảng của sả ớt và gió biển. Chỉ cần đặt lên bếp than, nướng sơ cho lớp da vàng nhẹ là đủ.
Khi mỡ cá chảy ra lấp lánh, hơi khói quyện mùi gia vị lan tỏa, đó là lúc khô cá loi choi đạt độ ngon trọn vẹn. Cắn miếng cá nướng nóng hổi, thực khách sẽ cảm nhận được vị mặn mà, béo ngậy, dai nhẹ, tất cả hòa quyện thành trải nghiệm khó quên.
Khô cá loi choi còn là nguyên liệu tuyệt vời cho các món gỏi. Gỏi xoài xanh hoặc gỏi bông sung trộn khô loi choi là sự kết hợp tinh tế giữa vị chua giòn, cay nhẹ, thơm mùi rau răm và vị ngọt béo của cá. Món ăn này thường xuất hiện trong những dịp sum họp gia đình hay bàn nhậu cuối tuần, khiến ai đã thưởng thức khó lòng quên được.
Hiện nay, khô cá loi choi được bán với mức giá khoảng 360.000 đồng/kg. Do sản lượng phụ thuộc vào mùa nước nên giá có thể dao động theo từng thời điểm. Người tiêu dùng được khuyến nghị chọn mua sản phẩm từ các cơ sở uy tín để đảm bảo vệ sinh và đúng chất lượng.
Minh Huy