Mỗi độ gió mùa đông bắc tràn về, trên các chợ hải sản ven biển miền Trung và miền Bắc lại xuất hiện một loại cá có hình dáng mảnh mai, thân mềm, màu trắng đục pha hồng nhạt.
Đó là cá khoai - loài cá biển quen thuộc với người dân vùng duyên hải nhưng lại khiến không ít thực khách thành phố tò mò bởi độ “mong manh” hiếm thấy.
Ảnh minh họa từ Internet.
Cá khoai còn được gọi bằng nhiều tên dân gian như cá cháo, cá bống khoai hay cá khoai biển. Điểm dễ nhận biết nhất của loài cá này là thân dài, gần như không vảy, khi cầm lên có cảm giác trơn, mềm, dễ nát.
Cá khoai thường sống gần bờ, ở tầng đáy nơi có bùn cát pha, nên ngư dân chỉ cần ra khơi bằng thuyền nhỏ, dùng lưới kéo hoặc lưới giăng là có thể đánh bắt.
Cá khoai không xuất hiện quanh năm mà mang tính thời vụ rõ rệt. Mùa cá rộ nhất thường bắt đầu từ khoảng tháng 10 âm lịch và kéo dài đến sau Tết.
Ngoài thời điểm này, cá khoai gần như “biến mất” khỏi chợ, khiến nhiều người muốn ăn phải chờ đúng mùa. Cũng bởi vậy, cá khoai được xem là một thứ đặc sản theo mùa, gắn liền với ký ức ẩm thực của những ngày mưa gió, biển động.
Dù kích thước khá khiêm tốn, mỗi con chỉ dài khoảng 15-25 cm, cá khoai lại có hương vị rất riêng. Thịt cá mềm, ngọt thanh, ít tanh, khi nấu gần như hòa tan vào nước, tạo độ sánh tự nhiên. Đây chính là lý do cá khoai đặc biệt được ưa chuộng trong các món canh, cháo hay lẩu.
Cá khoai còn được làm khô, được nhiều người ưa thích. (Ảnh minh họa từ Internet)
Món quen thuộc nhất phải kể đến canh cá khoai nấu chua. Cá được làm sạch nhẹ tay, cho vào nồi nước dùng đang sôi lăn tăn cùng cà chua, dứa, me hoặc lá giang.
Chỉ cần nấu vừa chín tới, thịt cá mềm ra, quyện vào nước canh, tạo vị ngọt dịu, thanh mát. Bát canh cá khoai nóng hổi thường được dùng trong những ngày se lạnh, ăn cùng cơm trắng rất đưa miệng.
Canh chua cá khoai. (Ảnh minh họa từ Internet)
Với người dân vùng biển, cháo cá khoai là món ăn không thể thiếu vào những ngày mưa gió. Cá khoai được nấu trực tiếp cùng gạo, trong quá trình ninh, thịt cá tan đều, làm nồi cháo sánh mịn, thơm nhẹ. Cháo cá khoai thường không cần quá nhiều gia vị, chỉ thêm hành, tiêu, gừng là đủ tròn vị.
Ngoài ra, lẩu cá khoai chua cay cũng là món ăn được nhiều thực khách yêu thích, đặc biệt tại Quảng Bình. Cá được cắt khúc, nhúng nhanh trong nồi lẩu đang sôi. Chỉ cần chín tới, miếng cá mềm, ngọt, không bị bở, kết hợp cùng nước lẩu chua cay tạo nên hương vị rất đặc trưng.
Món lẩu cá khoai. (Ảnh minh họa từ Internet)
Không chỉ nấu canh hay lẩu, cá khoai còn có thể chiên giòn hoặc kho tiêu. Khi chiên, cá được áo bột mỏng, thả vào dầu nóng cho lớp ngoài vàng ruộm, bên trong vẫn giữ độ mềm. Với món kho tiêu, cá được kho lửa nhỏ, thấm gia vị, mang hương vị đậm đà, rất hao cơm.
Mềm mại, tinh tế và mang đậm dấu ấn mùa biển, cá khoai không chỉ là nguyên liệu nấu ăn mà còn là một phần ký ức ẩm thực của nhiều vùng duyên hải, khiến ai đã thưởng thức một lần đều khó quên.
Minh Huy