Loại mưa axit mới đang gây lo ngại cho giới khoa học

4 giờ trướcBài gốc

TFA là gì?

Axit trifluoroacetic (TFA) – một loại “hóa chất vĩnh cửu” cực kỳ bền vững – hiện diện trong mọi trận mưa và tuyết rơi trên hành tinh, với nồng độ cao hơn nhiều so với vài thập kỷ trước.

Nước mưa chứa hàm lượng ngày càng tăng của một loại hóa chất nhân tạo gọi là axit trifluoroacetic (TFA). (Nguồn: Getty Images)

Theo các nghiên cứu gần đây, TFA được phát hiện trong mưa, tuyết, sông, hồ, nước ngầm và cả đại dương; đồng thời tồn tại trong lá cây, thực phẩm, máu và nước tiểu. Đáng lo ngại hơn, ngay cả những nguồn nước nguyên sơ như lõi băng Bắc Cực cũng ghi nhận dấu vết của TFA.

Một nghiên cứu tại Áo cho thấy 100% sản phẩm ngũ cốc như bánh mì, mì ống và ngũ cốc ăn sáng đều nhiễm TFA, trong đó các sản phẩm thông thường có mức nhiễm cao gấp ba lần so với sản phẩm hữu cơ. Điều này đặc biệt đáng chú ý vì trẻ em có thể vượt quá ngưỡng hấp thụ an toàn chỉ từ lượng ngũ cốc tiêu thụ hàng ngày.

Cấu trúc phân tử của TFA. (Ảnh: Nature, chuyển ngữ: VTC News)

Hiện vẫn chưa rõ TFA ảnh hưởng cụ thể thế nào đến sức khỏe con người và môi trường, nhưng một số nhà nghiên cứu cho rằng đây có thể là mối đe dọa nghiêm trọng.

Giáo sư Hans Peter Arp, nhà hóa học tại Đại học Khoa học và Công nghệ Na Uy, chia sẻ với BBC Science Focus: “Có bằng chứng mới cho thấy TFA có thể làm gián đoạn các quá trình quan trọng của hệ sinh thái Trái Đất, chẳng hạn như sự phát triển phôi thai ở động vật có vú và làm giảm khả năng hô hấp của đất.”

Trong nghiên cứu mới nhất, Arp đã xếp TFA vào nhóm các mối đe dọa toàn cầu, tương tự như biến đổi khí hậu hay suy giảm tầng ozone: “Một khi tác động đã xảy ra, thì đã quá muộn để hành động, vì TFA không thể phân hủy tự nhiên, còn các công nghệ loại bỏ TFA hiện nay đều rất tốn kém và chỉ xử lý được với quy mô nhỏ.”

Khó loại bỏ – Cần hành động sớm

TFA là một hóa chất không thể phân hủy tự nhiên, khiến việc loại bỏ nó khỏi môi trường trở thành một thách thức lớn. Hiện nay, các công nghệ xử lý TFA đều rất tốn kém và chỉ có thể áp dụng ở quy mô nhỏ.

Trước thực trạng đó, các nhà khoa học đang nghiên cứu một số giải pháp tiềm năng. Giáo sư Hans Peter Arp kêu gọi cần hành động ngay để ngăn chặn sự tích tụ nhanh chóng của TFA, trước khi nó trở thành một mối đe dọa cấp bách. “Trong lĩnh vực sưởi ấm và làm mát, điều này đồng nghĩa với việc không sử dụng các loại khí có thể tạo ra TFA” ông nói. “Một bước nữa là chuyển đổi khỏi các loại thuốc trừ sâu và dược phẩm có khả năng tạo ra TFA khi phân hủy.”

Một trong những hướng đi là trồng các loại cây có khả năng hấp thụ TFA, sau đó đem đốt ở nhiệt độ cực cao nhằm phá hủy hoàn toàn hóa chất này. Bên cạnh đó, việc chuyển đổi khỏi các nguồn phát thải TFA như khí làm lạnh, thuốc trừ sâu và một số loại dược phẩm cũng đang được thúc đẩy.

Đan Mạch trở thành quốc gia tiên phong trong nỗ lực kiểm soát ô nhiễm TFA khi ban hành lệnh cấm 23 loại thuốc trừ sâu có liên quan đến chất này, bắt đầu từ tháng 7/2025. Những động thái này cho thấy sự cấp thiết trong việc hành động sớm để ngăn chặn hậu quả lâu dài của TFA đối với môi trường và sức khỏe con người.

Mức độ gia tăng TFA ở một số nước châu Âu. (Ảnh: Nature, chuyển ngữ: VTC News)

Dẫu vậy, một số nhà khoa học cho rằng TFA có thể không quá nguy hiểm đối với con người, vì – khác với nhiều hóa chất vĩnh cửu khác – nó nhanh chóng được đào thải qua nước tiểu, thay vì tích tụ trong cơ thể.

Tuy nhiên, Arp cho biết các bằng chứng mới nhất cho thấy nồng độ TFA đang tăng lên trong cơ thể người, cũng như ở các loài động vật khác và trong môi trường.

“Chúng tôi nhận thấy TFA có thể xâm nhập vào tế bào và trở thành một phần cấu trúc của lipid, protein và màng tế bào – điều này có thể lý giải cho những thay đổi trong hoạt động của vi sinh vật trong đất,” ông nói.

Anh Quang

Nguồn VTC : https://vtcnews.vn/loai-mua-axit-moi-dang-gay-lo-ngai-cho-gioi-khoa-hoc-ar961270.html