Sữa mẹ là món quà quý giá nhất mà mẹ tặng cho con để nuôi dưỡng thể chất và tinh thần con trong suốt cuộc đời; là chất dinh dưỡng hoàn hảo, dễ hấp thu và sử dụng có hiệu quả cao.
Sữa mẹ có nhiều kháng thể giúp trẻ chống lại các bệnh nhiễm khuẩn. Trẻ bú mẹ sẽ lớn nhanh, ít mắc các bệnh tiêu chảy, viêm phổi và một số bệnh khác so với trẻ không được bú mẹ.
1. Các thành phần có trong sữa mẹ
- Protein: Sữa mẹ có số lượng protein (đạm) ít hơn sữa động vật nhưng có đủ các loại Acid amin cần thiết với tỷ lệ cân đối và dễ hấp thu vì vậy rất phù hợp với chức năng đào thải khi thận của trẻ chưa trưởng thành.
Bên cạnh đó, protein trong sữa mẹ chủ yếu là protein dạng lỏng hòa tan, còn gọi là protein sữa nên phù hợp với khả năng tiêu hóa và hấp thu của trẻ; còn protein trong sữa bò chủ yếu là casein (85%) nên khi vào dạ dày của trẻ nhỏ sẽ tạo thành các cục đông vón làm trẻ khó tiêu hóa và hấp thu, trẻ hay bị rối loạn tiêu hóa. Whey protein chứa các protein kháng khuẩn giúp trẻ có khả năng chống lại các bệnh nhiễm khuẩn.
Sữa mẹ có nhiều kháng thể giúp trẻ chống lại các bệnh nhiễm khuẩn.
- Lipid: Cấu trúc của lipid trong sữa mẹ có nhiều acid béo chuỗi dài không no dễ hấp thu và nhiều acid béo cần thiết như acid linoleic đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và phát triển hệ thần kinh, mắt và sự bền vững của mạch máu ở trẻ nhỏ. Hàm lượng lipid trong sữa mẹ cao, cung cấp khoảng một nửa năng lượng cho trẻ bú mẹ.
- Glucid: Trong sữa mẹ chủ yếu là đường lactose. Một số lactose trong sữa mẹ vào ruột chuyển thành acid lactic giúp cho sự hấp thu canxi và muối khoáng.
- Vitamin: Sữa mẹ có nhiều vitamin A hơn sữa công thức, vì vậy trẻ bú sữa mẹ sẽ đề phòng được bệnh khô mắt. Các vitamin khác trong sữa mẹ cũng đủ cung cấp cho trẻ trong 6 tháng đầu nếu bà mẹ được ăn uống và nghỉ ngơi đầy đủ, ngoại trừ vitamin D là loại vitamin cơ thể tự tổng hợp khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
- Muối khoáng: Nguồn canxi, sắt và kẽm trong sữa mẹ tuy ít hơn trong sữa công thức nhưng có hoạt tính cao, dễ hấp thu do vậy vẫn đáp ứng được nhu cầu của trẻ nên trẻ được nuôi bằng sữa mẹ đặc biệt là hoàn toàn trong 6 tháng đầu sẽ ít bị còi xương và thiếu máu do thiếu sắt hơn những trẻ được nuôi bằng sữa bò.
2. Những lợi ích của sữa mẹ
Lợi ích đối với trẻ
- Là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo, đáp ứng đầy đủ nhu cầu trẻ trong 6 tháng đầu;
- Thúc đẩy sự phát triển cơ thể trẻ;
- Kích thích sự phát triển của não;
- Phòng ngừa các bệnh nhiễm khuẩn, nhất là tiêu chảy và nhiễm khuẩn hô hấp, vì trong sữa mẹ có chứa nhiều kháng thể giúp cho trẻ có được một hệ miễn dịch tốt trong những tháng vừa chào đời;
- Dễ tiêu hóa, sử dụng hiệu quả;
- Cung cấp đầy đủ nước cho trẻ trong 6 tháng đầu;
- Đảm bảo đầy đủ chất dinh dưỡng;
- Sạch sẽ, luôn sẵn sàng và ở nhiệt độ phù hợp.
Lợi ích đối với mẹ
- Cho trẻ bú sớm ngay sau khi sinh giúp sổ nhau nhanh và tránh mất máu cho mẹ;
- Trẻ bú mẹ kích thích co hồi tử cung tốt;
- Cho trẻ bú ngay và thường xuyên kích thích tăng cường sản xuất sữa;
- Cho trẻ bú ngay và thường xuyên giúp phòng cương tức sữa cho mẹ;
- Trẻ bú mẹ sẽ tiết kiệm chi phí (không phải mua sữa ngoài);
- Giúp tăng cường tình cảm mẹ con;
- Tốt cho sức khỏe của mẹ (giảm thiếu máu, phòng ung thư vú, cổ tử cung);
- Chậm có kinh trở lại, hạn chế nguy cơ có thai sớm.
Lợi ích với xã hội
- Giảm nguy cơ bệnh tật;
- Giảm các chi phí y tế.
Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo, đáp ứng đầy đủ nhu cầu trẻ trong 6 tháng đầu.
3. Thực hành nuôi con bằng sữa mẹ đúng cách
Tổ chức y tế thế giới khuyến cáo:
- Trẻ bắt đầu bú mẹ ngay trong một giờ đầu sau sinh;
- Trẻ sơ sinh nên được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời để có được sức khỏe và sự tăng trưởng tối ưu;
- Sau 6 tháng, trẻ sơ sinh cần được ăn dặm để đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng ngày càng tăng của trẻ đồng thời với việc bú mẹ;
- Nuôi con bằng sữa mẹ nên được duy trì cho đến khi trẻ 2 tuổi hoặc lâu hơn;
- Việc nuôi con bằng sữa mẹ hiếm khi có chống chỉ định, trừ một số trường hợp trẻ bị rối loạn chuyển hóa Galactose, mẹ bị lao không điều trị;
- Trẻ phải được bú mẹ theo nhu cầu. Dung tích dạ dày trẻ sau sinh rất biến đổi:
+ Ngày thứ 1 khoảng 5-7 ml (như hòn bi)
+ Ngày thứ 3 khoảng 23 – 27 ml (như quả bóng bàn)
+ Ngày thứ 10 khoảng 60-81 mm (như quả trứng gà lớn).
- Tư thế cho bé bú cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình thực hành nuôi con bằng sữa mẹ. Tư thế cho bé bú đúng cần đảm bảo 4 nguyên tắc sau:
+ Cả mẹ và trẻ đều thoải mái.
+ Đầu và thân trẻ cùng nằm trên đường thẳng
+ Thân trẻ được nâng đỡ toàn bộ và nằm sát thân mẹ.
+ Mặt trẻ đối diện đầu vú, miệng trẻ đối diện núm vú.
- Dấu hiệu nhận biết bé bú đủ:
+ Bé bú đủ sẽ ngủ yên từ được từ 2-3 giờ.
+ Bé bú mẹ thường đi ngoài sau mỗi cữ bú, có thể 3-4 lần/ ngày, phân hơi sệt, có màu vàng.
+ Theo dõi cân nặng bé sau sinh mỗi tháng, trẻ sẽ tăng dao động từ 500g đến 1000 gram.
Trẻ ngậm bắt vú đúng (bên trái) và sai (bên phải).
Những điều cần tránh khi nuôi con bằng sữa mẹ
- Bỏ qua sữa non
Sữa non là loại sữa mẹ tiết ra vào tuần đầu sau khi sinh. Nó có màu vàng sậm, sánh, rất giàu protein. Một số bà mẹ thấy màu sắc sữa non có vẻ không… đẹp nên đã bỏ đi không cho bé bú là một sai lầm lớn. Dù mẹ bé có ít sữa hay không có ý định nuôi bé bằng sữa mẹ thì lời khuyên của các chuyên gia vẫn là: nhất định phải cho bé được bú sữa non.
- Cho ăn trước khi cho bú
Không cho bé bú sữa công thức hoặc uống nước đường trước khi cho bé bú mẹ.
- Dễ dàng từ bỏ việc cho bé bú
Có thể khi mới bắt đầu cho bé bú các mẹ sẽ gặp không ít khó khăn, nhưng điều này chưa chắc là do mẹ thiếu sữa mà có thể do vài nguyên nhân khách quan gây nên. Vì vậy mẹ không nên dễ dàng từ bỏ.
- Cho bé bú quá lâu
Không nên cho bé bú quá lâu. Thời gian bú mỗi bầu vú là khoảng 10 phút.
- Cho bé bú khi đang tức giận
Không nên cho bé bú khi mẹ đang tức giận vì việc mẹ cáu có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh giao cảm khiến một lượng lớn noradrenalin được phóng thích ra, đồng thời rất nhiều adrenaline cũng tiết ra. Khi hai loại chất này tiết ra quá nhiều, cơ thể mẹ sẽ xuất hiện một số hiện tượng như: tim đập nhanh, mạch máu bị thu nhỏ, huyết áp tăng cao ảnh hưởng đến chất lượng sữa.
Sau khi mẹ tức giận trong cơ thể mẹ có tiết ra một loại độc tố. Nếu bé thường xuyên bú loại sữa có chất độc hại này các chức năng của một số cơ quan nội tạng quan trọng như: tim, gan, thận, lá lách có thể bị ảnh hưởng khiến cho khả năng kháng bệnh của bé không tốt, chức năng tiêu hóa suy giảm, bé sẽ chậm phát triển.
SKĐS