Y học hạt nhân là 'cứu cánh' cho bệnh nhân ung thư?

3 giờ trướcBài gốc

Y học hạt nhân là lĩnh vực y học sử dụng các chất phóng xạ để chẩn đoán và điều trị bệnh. Khác với chẩn đoán hình ảnh thông thường y học hạt nhân không chỉ cho thấy hình thái mà còn phản ánh chức năng sinh lý, sinh hóa của mô và cơ quan.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính mỗi năm trên toàn thế giới có khoảng 19,3 triệu ca mắc mới và gần 10 triệu ca tử vong do ung thư.

Riêng tại Việt Nam, GLOBOCAN 2022 ghi nhận khoảng 182.563 ca mắc mới và 122.690 ca tử vong do ung thư. Điều này đồng nghĩa với việc, mỗi ngày Việt Nam có hơn 500 người được phát hiện mắc ung thư mới gần 340 người tử vong vì căn bệnh này.

Y học hạt nhân là lĩnh vực y học sử dụng các chất phóng xạ để chẩn đoán và điều trị bệnh, đặc biệt là ung thư - Ảnh: minh họa

Y học hạt nhân “Con mắt thứ 3” của bác sĩ

Ung thư đang ngày càng trở thành gánh nặng y tế toàn cầu, ảnh hưởng không chỉ đến sức khỏe mà còn để lại tác động nặng nề về kinh tế – xã hội. Đây là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu, vượt qua nhiều bệnh truyền nhiễm từng được xem là thách thức lớn trong thế kỷ trước.

Điều này đặt ra vấn đề, làm sao để sớm phát hiện sớm, điều trị kịp thời và hiệu quả cao đối với bệnh nhân mắc phải căn bệnh quái ác này.

Theo ThS-BSCK2 Võ Khắc Nam – Trưởng khoa y học hạt nhân, Bệnh viện Ung Bướu TP.HCM các nghiên cứu quốc tế gần đây cho thấy y học hạt nhân không chỉ điều trị mà còn giúp chẩn đoán sớm ung thư. Cụ thể một số thuốc phóng xạ mới có thể phát hiện ung thư giai đoạn sớm như: F-18 FDG, G-68 PSMA...

“Bệnh nhân sử dụng các thuốc phóng xạ trong chẩn đoán và điều trị tại khoa y học hạt nhân đều được đảm bảo tính an toàn theo quy định của Cục an toàn bức xạ”, bác sĩ Nam cho biết.

Trong những năm gần đây, y học hạt nhân là chuyên ngành sử dụng các thuốc phóng xạ trong chẩn đoán và điều trị được đánh giá sẽ mở ra cơ hội cho những bệnh nhân ung thư như: Liệu pháp xạ trị chọn lọc bằng hạt nhân; kỹ thuật “Theranostics” (chẩn đoán – điều trị kép); xạ trị chọn lọc trong gan; các hạt nhân phát tia alpha thế hệ mới; ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong y học hạt nhân…

Trong đó, liệu pháp xạ trị chọn lọc bằng hạt nhân (Targeted Radionuclide Therapy) là gắn đồng vị phóng xạ vào một phân tử có khả năng định hướng (như kháng thể đơn dòng, peptide, hay phân tử nhỏ) để đưa “liều phóng xạ” chính xác đến tế bào ung thư.

Đối với kỹ thuật “Theranostics” là xu hướng mới nhất, cùng một phân tử mang chất gắn đích, khi gắn với đồng vị phóng xạ phát tia gamma hoặc positron dùng để chẩn đoán (PET/CT); khi gắn với đồng vị phát tia beta hoặc alpha dùng để điều trị. Điều này giúp chẩn đoán chính xác – điều trị chính xác – theo dõi chính xác trong cùng một hệ thống.

Nhiều chuyên gia y học hạt nhân còn so sánh ví von rằng, nếu như CT hay MRI là “tấm ảnh chụp cơ thể”, thì y học hạt nhân lại là “đoạn phim” mô tả cách cơ thể vận hành ở mức độ tế bào.

Trong đó, kỹ thuật PET/CT và SPECT/CT được xem là hai công cụ chủ lực. Với độ nhạy và độ chính xác cao, PET/CT có thể phát hiện tổn thương di căn chỉ vài mm, trong khi SPECT/CT hỗ trợ phân tích chức năng của cơ quan như tuyến giáp, tim, xương.

Việc chẩn đoán sớm đồng nghĩa với cơ hội sống sót cao hơn. Với PET/CT, nhiều bệnh nhân ung thư giai đoạn đầu đã được phát hiện và điều trị kịp thời, thay đổi hoàn toàn tiên lượng bệnh.

Các chuyên gia y tế đánh giá y học hạt nhân là “con mắt thứ 3” giúp bác sĩ phát hiện sớm các tổn thương ung thư từ khi mới ở mức tế bào, trước khi có biểu hiện lâm sàng.

Điều này giúp việc điều trị bệnh nhân ung thư hiệu quả nhờ phát hiện sớm, định vị chính xác, theo dõi điều trị, phát hiện tái phát. Phát hiện sớm để phát hiện tổn thương ung thư từ khi mới ở mức tế bào, trước khi có biểu hiện lâm sàng; định vị chính xác để xác định kích thước, vị trí, mức độ lan rộng; theo dõi điều trị để đánh giá hiệu quả hóa trị, xạ trị, phẫu thuật.

Vẫn còn nhiều thách thức

Theo bác sĩ Nam hiện nay có rất nhiều thuốc phóng xạ được sử dụng trong chẩn đoán, và điều trị rộng rãi như: I-131 trong điều trị ung thư tuyến giáp, các thuốc phóng xạ trong điều trị giảm đau di căn xương.

Ngoài ra, các quốc gia trên thế giới đã và đang đưa vào sử dụng một số thuốc phóng xạ mới trong chẩn đoán và điều trị ung thư tuyến tiền liệt, u thần kinh nội tiết như liệu pháp chẩn trị Theranostic.

Ngoài điều trị ung thư, hiện nay y học hạt nhân còn ứng dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau như: Tim mạch, thần kinh, thận - tiết niệu, xương khớp, tiêu hóa, nội tiết và nhi khoa.

Có thể nói, điều trị bằng dược chất phóng xạ đang thay đổi diện mạo của y học ung thư. Đây là minh chứng rõ nét cho xu hướng điều trị cá thể hóa, khi mỗi bệnh nhân được lựa chọn liệu pháp phù hợp nhất.

Tuy nhiên, theo bác sĩ Nam việc triển khai y học hạt nhân tại Việt Nam đang gặp những thách thức, nhất là các nguồn cung thuốc phóng xạ đôi lúc không ổn định do các sự cố về máy móc, nguyên liệu sản xuất...

“Để bệnh nhân ung thư Việt Nam có cơ hội được tiếp cận sớm hơn với các phương pháp điều trị tiên tiến trên thế giới, chúng ta cần sớm cập nhật và đưa vào ứng dụng các phác đồ mới, các thuốc mới và phương pháp điều trị mới đã được các hiệp hội, tổ chức uy tín chấp thuận”, bác sĩ Nam nói.

Hồ Quang

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/y-hoc-hat-nhan-la-cuu-canh-cho-benh-nhan-ung-thu-236431.html