Lũ lịch sử Lạc Dương tháng 11/2025: Giải mã 'điểm gãy' sinh thái trên lưu vực Đa Nhim

3 giờ trướcBài gốc

Khảo sát hiện trường và phân tích địa hình - thủy văn cho thấy trận lũ lịch sử này không đơn thuần là hiện tượng khí tượng. Nó là kết quả của một chuỗi biến đổi âm thầm trong lưu vực, từ suy giảm rừng đầu nguồn đến cấu trúc địa hình đặc thù và biến đổi khí hậu làm tăng cực đoan mưa.

Ảnh nguồn báo Thanh Niên

Lưu vực Đa Nhim: “Cỗ máy dẫn nước dốc đứng” dễ tổn thương

Từ đỉnh Lang Biang - Bidoup, nước mưa theo hàng chục suối lớn nhỏ đổ xuống khu vực Đạ Nhim, Đạ Sar và Đạ Chais. Lưu vực này có ba đặc điểm kỹ thuật khiến khả năng xuất hiện lũ lớn cực nhanh: (1) Độ dốc lưu vực lớn; (2) Chiều dài dòng ngắn; (3) Thiếu vùng trũng và đồng bằng đệm.

Những đặc điểm này khiến lưu vực Đa Nhim vốn nằm trong nhóm nguy cơ cao về lũ quét. Nhưng năm 2025, nguy cơ không chỉ đến từ tự nhiên mà còn do các nguyên nhân sau:

“Lỗ thủng rừng” - điểm yếu lớn nhất của lưu vực

Trong chuyến khảo sát vào Đạ Sar, điều dễ nhận thấy nhất là những khoảng trống rừng ở các sườn dốc từng bị tác động mạnh giai đoạn 2016 - 2020. Nhiều diện tích rừng thông tự nhiên bị chết khô, vàng lá; một số khu rừng bị xâm lấn, thậm chí có nơi mất trắng một thời gian trước khi được trồng lại.

Lũ quét khu vực Đạ Sar

Rừng trồng non không thể làm nhiệm vụ của rừng nguyên sinh. Các chuyên gia thủy văn giải thích: Rừng tự nhiên có tán dày 3-5 tầng, rễ sâu 3-7 m; rừng trồng chỉ có tán đơn tầng, rễ nông; khả năng giữ nước giảm 40-60%.

Trong trận mưa 19-20/11, điều đó thể hiện rõ: suối đổi dòng, đá lớn bị cuốn trôi, đường dân sinh bị xóa trắng. Ông Konso Ha Sem cho biết: “Nước lên nhanh đến mức không kịp trở tay. Lũ kéo đi cả đất rẫy mấy đời nhà tôi”.

Lũ quét khu vực Đạ Chais

Tổ hợp thời tiết cực đoan: chất xúc tác của thảm họa

Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia Mai Văn Khiêm cho biết, đợt mưa lũ từ 15-21/11 là kết quả của tổ hợp nhiều hình thái thời tiết cực đoan.

Trên cao, nhiễu động trong đới gió Đông trên độ cao từ 1.500-5.000m hoạt động mạnh, kết hợp với không khí lạnh cường độ rất mạnh, đặc biệt từ đêm 17/11, tạo nên vùng hội tụ ẩm từ tầng thấp đến tầng cao.

Hơi nước từ Biển Đông liên tục được vận chuyển vào đất liền Trung Bộ và Tây Nguyên, trong khi địa hình Trường Sơn đóng vai trò “chắn gió,” kích thích đối lưu phát triển mạnh và duy trì mưa kéo dài. Lượng mưa phổ biến từ 800-1.700 mm ở nhiều nơi, vượt xa khả năng tiêu thoát tự nhiên.

Ngoài yếu tố thời tiết, đặc điểm địa hình và thủy văn của Trung Bộ cũng làm tăng nguy cơ lũ lớn. Các lưu vực sông ngắn, độ dốc lớn khiến nước mưa tập trung nhanh về hạ lưu, dẫn đến lũ lên nhanh chỉ trong vài giờ, cộng với triều cường dâng cao, khiến việc tiêu thoát nước diễn ra chậm.

Lũ quét gây sạt lở bờ sông

Lượng mưa tại nhiều nơi ở Trung Bộ - Bắc Tây Nguyên tăng cao. Riêng xã Lạc Dương nhận trên 190 mm cộng với lưu vực suy yếu, tác động trở nên nghiêm trọng nước dồn rất nhanh về các sông suối gây lũ đột biến vào đêm ngày 20/11/2025.

Cơn lũ khu vực xã Lạc Dương vừa qua không chỉ ảnh hưởng đến con người, lũ còn tác động tiêu cực đến tài nguyên thiên nhiên và hệ sinh thái. Dòng nước lũ chảy xiết mang theo bùn đất, đá tảng và rác thải phá vỡ cấu trúc đất đai khiến nhiều khu vực canh tác bị bồi lấp, xói mòn hoặc mất lớp đất màu. Việc phục hồi đất nông nghiệp sau lũ là quá trình tốn kém và mất nhiều thời gian.

Lũ quét gây sạt lở bờ sông

Ngoài ra, các hệ sinh thái rừng, sông suối và đồng ruộng cũng chịu tổn thương nặng nề với cây cối bị bật gốc hoặc gãy đổ hàng loạt, động vật hoang dã mất nơi cư trú, hệ sinh vật trong đất bị suy giảm, ảnh hưởng đến độ màu mỡ và sự phát triển của cây trồng.

Nguồn nước sau lũ thường bị ô nhiễm nghiêm trọng do chất thải sinh hoạt, xác động vật và các chất hóa học từ nông nghiệp bị cuốn trôi. Điều này làm ảnh hưởng đến sinh hoạt và còn đe dọa sức khỏe cộng đồng nếu không được xử lý kịp thời.

Lũ quét gây sạt lở bờ sông

Qua phân tích trên cho thấy trận lũ tháng 11/2025 là hệ quả tổng hợp của: suy yếu rừng đầu nguồn, địa hình dốc và khí hậu cực đoan. Trong lưu vực nhỏ - dốc - hẹp, mưa chỉ là mồi lửa; rừng mới là van điều tiết thật sự. Nếu không phục hồi mạnh thảm thực vật và cải thiện hệ thống cảnh báo sớm, các trận lũ tương tự hoàn toàn có thể lặp lại. Mong rằng trong thời gian tới các cơ quan chức năng có các biện pháp khôi phục rừng tự nhiên, cải thiện hệ sinh thái để giảm thiểu tác động của thời tiết cực đoan.

Nguồn Lâm Đồng : https://baolamdong.vn/lu-lich-su-lac-duong-thang-11-2025-giai-ma-diem-gay-sinh-thai-tren-luu-vuc-da-nhim-408966.html