NBC News hôm 26/9 dẫn lời 4 nguồn tin giấu tên am hiểu tình hình cho biết giới chức Lầu Năm Góc đang thảo luận về khả năng triển khai máy bay không người lái (UAV) để tập kích các thành viên và thủ lĩnh băng đảng ma túy, cũng như xưởng điều chế ma túy bên trong lãnh thổ Venezuela.
Các nguồn tin nhấn mạnh rằng Tổng thống Donald Trump chưa phê duyệt kế hoạch, nhưng tiết lộ rằng hoạt động không kích có thể diễn ra trong vòng vài tuần từ khi có lệnh.
Hai nguồn tin và một quan chức nắm rõ nội dung thảo luận thêm rằng Mỹ gần đây leo thang hoạt động quân sự ở Biển Caribe một phần vì đánh giá "Tổng thống Nicolas Maduro không hành động đủ để ngăn chặn dòng ma túy được vận chuyển từ lãnh thổ Venezuela".
Các nguồn tin cũng nói rằng Mỹ và Venezuela đang đàm phán thông qua các bên trung gian ở Trung Đông.
Khi được hỏi về thông tin trên, Nhà Trắng nhắc lại tuyên bố trước đó của Tổng thống Trump. "Chúng ta hãy chờ xem điều gì sẽ xảy ra. Nhiều thành viên băng đảng, tội phạm buôn bán ma túy và ma túy đang được đưa từ Venezuela đến Mỹ. Điều đó không thể chấp nhận được", Nhà Trắng cho hay.
Tin tức về khả năng sử dụng UAV vũ trang nhằm vào các mục tiêu liên quan ma túy ở Venezuela xuất hiện trong bối cảnh Mỹ tăng cường hiện diện tuần tra trên biển Caribe, mở rộng hợp tác tình báo với một số quốc gia khu vực và thực hiện nhiều đợt truy quét hải trình bị tình nghi.
Về mặt tác chiến, UAV vũ trang có những lợi thế rõ rệt: chi phí thấp hơn so với máy bay có người lái, khả năng hoạt động dai sức, thời gian lưu trữ trên mục tiêu dài, độ chính xác cao khi sử dụng vũ khí dẫn đường, và giảm rủi ro đối với lực lượng triển khai.
Với các UAV tối tân, việc tấn công chớp nhoáng vào kho chứa, khu chế biến hoặc đoàn xe vận chuyển—những mục tiêu di động—về lý thuyết có thể gây gián đoạn đáng kể cho hoạt động của băng nhóm tội phạm.
Tuy nhiên, giữa lợi ích tác chiến và rủi ro pháp lý – chính trị tồn tại những khoảng cách lớn. Hành động quân sự xuyên biên giới mà không có sự cho phép của chính phủ sở tại thường bị xem là vi phạm chủ quyền.
Nếu Mỹ dùng UAV tấn công sâu trong lãnh thổ Venezuela mà không có thỏa thuận song phương hoặc nghị quyết quốc tế, Caracas có thể coi đó là hành động xâm lược, kêu gọi phản ứng ngoại giao mạnh mẽ, hoặc thậm chí đáp trả quân sự.
Ở cấp vùng, các nước Mỹ Latin vốn nhạy cảm với can thiệp quân sự dễ phản đối mạnh mẽ, làm suy yếu vị thế chính trị của Mỹ trong khu vực và gây tổn hại cho sự hợp tác lâu dài về an ninh.
Vấn đề pháp lý quốc tế đặt ra thêm thách thức: lý lẽ “tự vệ mở rộng” do một số quan điểm nêu ra (khi các hoạt động tội phạm gây thiệt hại an ninh cho nước khác) hiếm khi được công nhận rộng rãi.
Để biện minh, Mỹ cần bằng chứng chặt chẽ rằng các nhóm ma túy là mối đe dọa trực tiếp và rằng mọi phương án hành pháp khác đều không hiệu quả.
Kịch bản thiếu minh bạch, nếu triển khai, có thể tạo tiền lệ nguy hiểm, khiến các quốc gia khác viện dẫn lý do chống tội phạm để can thiệp vũ lực.
Về tác động chiến thuật, UAV vũ trang có thể phá hủy cơ sở chế biến, kho hàng hoặc đoàn vận tải, nhưng kinh nghiệm chống tội phạm cho thấy hệ quả lâu dài không chắc chắn.
Mạng lưới ma túy có tính thích nghi cao: một tổ chức bị đánh sập có thể phân tán, tái cấu trúc hoặc nhường chỗ cho các tổ chức khác, đôi khi hoạt động tinh vi hơn.
Do vậy, đòn tấn công bằng UAV có thể đem lại thành công tức thời nhưng không đảm bảo triệt tiêu nguồn cung nếu không kèm theo biện pháp tài chính, thực thi pháp luật đa quốc gia và chương trình giảm cầu.
Nguy cơ gây thương vong dân sự cũng là câu chuyện không thể bỏ qua. Nhiều cơ sở liên quan ma túy nằm gần khu dân cư hoặc được ngụy trang trong khu vực dân sinh.
Mọi sai sót về tình báo hoặc lệch mục tiêu đều có thể gây chết người vô tội, làm trầm trọng thêm khủng hoảng nhân đạo và dẫn tới phản ứng pháp lý đối với bên tấn công. Khi dân sự thiệt mạng, hậu quả chính trị đối với Mỹ sẽ nặng nề hơn nhiều so với lợi ích tác chiến ban đầu.
Khía cạnh công nghệ và an ninh mạng, UAV phụ thuộc nặng vào liên kết dữ liệu, dẫn đường vệ tinh và hệ thống trinh sát. Trong môi trường bị nhiễu điện tử hoặc có tấn công mạng, UAV có thể bị gây nhiễu, đánh lừa hoặc thậm chí bị chiếm điều khiển.
Bọn tội phạm cũng có thể tìm cách phòng bị: tăng ngụy trang, di chuyển vào vùng rừng rậm, sử dụng phương tiện ngầm hoặc đổi lịch di chuyển để né tránh. Chính vì vậy, hiệu quả thực tế của các cuộc tấn công bằng UAV phụ thuộc vào chất lượng tình báo, phối hợp đa nền tảng (UAV trinh sát, vệ tinh, HUMINT) và năng lực tác chiến điện tử.
Về quan hệ khu vực, một chiến dịch UAV đơn phương có thể thúc đẩy Venezuela tìm đến các đối tác như Nga, Iran hay Trung Quốc để nhận sự hỗ trợ quân sự và chính trị, điều này sẽ làm gia tăng cạnh tranh quyền lực ở Tây bán cầu.
Các nước láng giềng có thể lo ngại tính bất ổn lan rộng, làm tổn hại thương mại, đầu tư và hợp tác an ninh khu vực.
Đồng thời, Mỹ sẽ phải đối mặt với làn sóng phản đối ngoại giao và truyền thông, làm khó cho các sáng kiến ngoại giao khác trong tương lai.
Vì vậy, nếu Washington nghiêm túc cân nhắc phương án dùng UAV, đó phải là một phần trong chiến lược toàn diện: kết hợp hành pháp – quân sự – tài chính – phát triển.
Trước khi tấn công phải có bằng chứng minh bạch, kế hoạch giảm thiểu thiệt hại dân sự, cơ chế hợp tác với các nước láng giềng, và chương trình dài hạn nhằm cắt nguồn tài chính của các băng nhóm.
Hợp tác với cơ quan thực thi pháp luật quốc tế, nâng cao năng lực điều tra tài chính và hỗ trợ phát triển kinh tế địa phương là phần không thể thiếu để biến tác động tức thời thành thay đổi bền vững.
Việt Hùng
Theo NBC News, Reuters