Luật Đường sắt (sửa đổi): Kỳ vọng nhiều đột phá

5 giờ trướcBài gốc

Là một trong những dự án luật quan trọng được Quốc hội thảo luận, xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 9, Luật Đường sắt (sửa đổi) với nhiều quy định mới được bổ sung theo hướng cởi mở hơn về phân cấp, ưu đãi đầu tư và phát triển công nghiệp đường sắt được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho việc xây dựng một hệ thống đường sắt hiện đại, đồng bộ. Đồng thời, luật sửa đổi cũng hướng tới thúc đẩy xã hội hóa nguồn lực, phát triển công nghiệp nội địa và đưa đường sắt trở thành trụ cột trong chiến lược hạ tầng quốc gia giai đoạn mới.

Gỡ điểm nghẽn pháp lý

Hệ thống đường sắt Việt Nam đã hình thành hơn 140 năm và từng phát huy vai trò quan trọng trong nhiều giai đoạn phát triển đất nước. Tuy nhiên, trong thời gian dài, lĩnh vực này chưa được quan tâm đầu tư tương xứng; hạ tầng kỹ thuật lạc hậu, nhiều dự án phụ thuộc lớn vào nguồn vốn và công nghệ nhập khẩu.

Tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Dự án Luật Đường sắt (sửa đổi) được Chính phủ trình Quốc hội với nhiều nội dung đổi mới, trong đó nổi bật là việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, tăng cường phân quyền cho địa phương, tạo hành lang pháp lý linh hoạt, thực tiễn để phát triển hạ tầng đường sắt trong giai đoạn tới.

Theo đó, Dự thảo Luật bổ sung các quy định nhằm huy động tối đa nguồn lực xã hội tham gia đầu tư hạ tầng đường sắt, cho phép áp dụng đa dạng các hình thức hợp đồng như BT, BOT, BTO, BLT... Địa phương được sử dụng ngân sách để tham gia giải phóng mặt bằng, đầu tư một số hạng mục thuộc kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia. Đồng thời, quy định rõ trách nhiệm của các chủ thể trong đầu tư, đặc biệt với các công trình kết nối giữa đường sắt quốc gia, địa phương và đường bộ.

Đặc biệt, để đơn giản hóa thủ tục, dự thảo cho phép áp dụng thiết kế kỹ thuật tổng thể thay cho thiết kế cơ sở; UBND cấp tỉnh được quyết định đầu tư các dự án đường sắt đô thị mà không cần trình thủ tục chủ trương đầu tư. Bên cạnh đó, luật hóa cơ chế khai thác quỹ đất quanh nhà ga nhằm huy động thêm nguồn lực phát triển hạ tầng.

Luật Đường sắt (sửa đổi) được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho việc xây dựng một hệ thống đường sắt hiện đại, đồng bộ.

Dự thảo phân loại hệ thống đường sắt thành quốc gia, địa phương (gồm đường sắt đô thị và thông thường) và chuyên dùng. Quy định mới tháo gỡ vướng mắc về quản lý tài sản kết cấu hạ tầng do Nhà nước đầu tư; bổ sung cơ chế cho thuê, nhượng quyền khai thác tài sản nhằm thu hút doanh nghiệp tham gia quản lý và vận hành. Ngoài ra, dự thảo cũng cập nhật quy định phân loại ga đường sắt và cho phép mở rộng các hoạt động dịch vụ trong khu ga để tăng hiệu quả khai thác.

Sửa đổi các quy định về đăng kiểm phương tiện, cấp phép lái tàu, giao Bộ Xây dựng hướng dẫn chi tiết để phù hợp từng loại hình. Bổ sung yêu cầu duy trì hệ thống quản lý an toàn trong vận hành đường sắt, đặc biệt đối với các tuyến có yêu cầu kỹ thuật cao. Đồng thời, cắt giảm một số thủ tục liên quan đến chứng nhận an toàn để tạo thuận lợi cho nhà đầu tư.

Luật quy định rõ việc bảo đảm kết nối đồng bộ giữa đường sắt với các phương thức vận tải khác; yêu cầu các cảng hàng không, cảng biển, cảng cạn phải có quy hoạch kết nối đường sắt. Chủ đầu tư các dự án cảng bắt buộc dành quỹ đất và đầu tư hạ tầng kết nối đường sắt.

Dự thảo bổ sung quy định ưu tiên phát triển sản phẩm công nghệ cao trong lĩnh vực đường sắt, yêu cầu nhà thầu quốc tế chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực. Đồng thời, tạo cơ chế đặt hàng, giao nhiệm vụ nghiên cứu – sản xuất trong nước, hình thành trung tâm nghiên cứu chuyên sâu về công nghệ đường sắt.

Từ 20 thủ tục hành chính trong luật năm 2017, dự thảo chỉ giữ lại 6, cắt giảm 4, sửa đổi 10 thủ tục. Đồng thời, phân quyền cho địa phương thực hiện các thủ tục liên quan đến cấp phép, đăng kiểm, quản lý vận hành đường sắt chuyên dùng và địa phương. Một số thẩm quyền của Thủ tướng được chuyển cho Bộ trưởng Bộ Xây dựng, giúp tăng tính chủ động và linh hoạt trong triển khai.

Chờ đợi những đổi mới

Sau 50 năm giải phóng đất nước, chúng ta vẫn chưa thể tự chủ về khoa học công nghệ, chưa làm chủ được lĩnh vực quan trọng này. Vì vậy, việc đề xuất sửa đổi toàn diện Luật Đường sắt nhằm tháo gỡ những điểm nghẽn về pháp luật được nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm và kỳ vọng.

Đánh giá cao chủ trương sửa đổi Luật Đường sắt trong bối cảnh Việt Nam đang đứng trước sức ép phải bắt kịp xu thế phát triển vượt bậc của giao thông đường sắt thế giới, đại biểu Lê Hữu Kiên, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Thanh Hóa nhấn mạnh, các chính sách đặc thù trong dự thảo luật đều rất mới, có thể chưa có tiền lệ nên cần phải được rà soát kỹ để tránh bị lợi dụng.

“Cần phải thận trọng từ khâu xây dựng cơ chế chính sách đến quy hoạch, lựa chọn nhà thầu, công nghệ… để hệ thống đường sắt được đầu tư hiệu quả, hiện đại, chi phí hợp lý và vận hành thông minh”, đại biểu Lê Hữu Kiên nêu rõ.

Đồng quan điểm về tầm quan trọng trong việc quy định rõ hoạt động kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt, đại biểu Hoàng Minh Hiếu, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An cho rằng: Đây là cơ sở pháp lý để khai thác hiệu quả tài sản công, minh bạch hóa đầu tư, thu hút nguồn lực từ khu vực tư nhân. Đồng thời đề xuất cần làm rõ cơ chế chuyển giao giữa nhà đầu tư xây dựng và doanh nghiệp vận hành, cũng như quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan. Ngoài ra, dự thảo luật cần nghiêm cấm hành vi tự mở lối đi qua đường sắt, giao chính quyền địa phương chịu trách nhiệm xóa bỏ các lối đi tự phát trong một thời hạn cụ thể sau khi luật có hiệu lực.

Cho ý kiến vào Dự thảo Luật được trình tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, nhiều chuyên gia đề xuất, việc sửa đổi Luật cần xem xét bổ sung các chính sách ưu tiên các doanh nghiệp trong nước tham gia chuỗi cung ứng, khuyến khích sản xuất nội địa các thiết bị như đầu máy, toa xe và đường ray, góp phần tăng cường năng lực sản xuất trong nước và giảm phụ thuộc vào nhập khẩu. Cùng với đó, cần bổ sung quy định về chính sách bồi thường cho hành khách trong trường hợp tàu chậm hoặc hủy chuyến do lỗi của đơn vị vận hành, qua đó nâng cao chất lượng dịch vụ và bảo vệ quyền lợi của người sử dụng.

Nhìn nhận về Dự thảo Luật, đại biểu Trần Văn Tiến, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Phúc khẳng định, việc sửa đổi Luật Đường sắt có ý nghĩa quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội. Dự thảo Luật đã có những quy định đột phá, góp phần xóa bỏ điểm nghẽn, huy động nguồn lực phát triển, thúc đẩy khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong lĩnh vực đường sắt.

Bên cạnh những điểm tích cực, nhằm hoàn thiện và đảm bảo mục tiêu, tầm nhìn chiến lược về phát triển đường sắt, tham gia góp ý Dự thảo Luật (sửa đổi), đại biểu Trần Văn Tiến đề nghị rà soát và làm rõ các quy định mới trong quy hoạch mạng lưới và tuyến đường sắt, bảo đảm không mâu thuẫn với Luật Quy hoạch hiện hành và Dự thảo Luật Quy hoạch đang được sửa đổi. Bên cạnh đó, cần bổ sung các điều khoản quy định nguyên tắc quy hoạch để bảo đảm tính đồng bộ giữa các quy hoạch và trong tổ chức thực hiện.

Đồng thời, cần có cơ chế tham vấn cộng đồng và huy động sự tham gia của các bên liên quan trong quy trình lập quy hoạch. Việc này nhằm bảo đảm tính minh bạch, tiết kiệm nguồn lực và tăng hiệu quả đầu tư, đồng thời phát huy vai trò của kinh tế tư nhân trong phát triển hệ thống đường sắt.

Bài, ảnh: Thiệu Vũ

Nguồn Vĩnh Phúc : https://baovinhphuc.com.vn/tin-tuc/articletype/articleview/articleid/130187//luat-duong-sat-(sua-doi)-ky-vong-nhieu-dot-pha