Luật hóa 'chấp nhận rủi ro' nhưng phải có giải pháp ngăn lạm dụng

5 giờ trướcBài gốc

Bộ trưởng Bộ KH-CN Nguyễn Mạnh Hùng trao đổi với các đại biểu Quốc hội tại phiên thảo luận về dự án Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, chiều 13-5. Ảnh: QUANG PHÚC

Thảo luận về dự án luật, ý kiến các đại biểu (ĐB) Quốc hội vẫn còn băn khoăn ở nhiều nội dung.

ĐB Trần Khánh Thu (Thái Bình) và nhiều ĐB quan tâm đến vấn đề chấp nhận rủi ro trong hoạt động khoa học - công nghệ (KH-CN) và đổi mới sáng tạo.

ĐB Trần Khánh Thu cho rằng, các nội dung về cơ chế chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu KH-CN và hoạt động đổi mới sáng tạo còn chung chung. Ví dụ, dự thảo quy định không bị truy cứu trách nhiệm hành chính hoặc trách nhiệm dân sự đối với những thiệt hại gây ra cho Nhà nước nếu đã tuân thủ đầy đủ quy trình, quy định trong quá trình triển khai và không có hành vi gian lận, vi phạm pháp luật hoặc sử dụng sai mục tiêu, phạm vi kinh phí, đồng thời nêu, Chính phủ sẽ quy định chi tiết điều này.

Tuy nhiên, dự thảo yêu cầu Chính phủ quy định về tiêu chí xác định rủi ro, đánh giá quá trình tuân thủ mà không nói quy trình, quy định là gì để cá nhân, tổ chức, cá nhân khi thực hiện về KH-CN, đổi mới sáng tạo phải chấp hành. Và, quan trọng nữa là cơ quan, tổ chức nào là người xác định đúng quy trình, quy định này…

Đại biểu Trần Khánh Thu (Thái Bình). Ảnh: QUANG PHÚC

ĐB Trần Khánh Thu phân tích, nghiên cứu khoa học sẽ có 2 hướng, một là thành công, hai là thất bại. Thất bại là điều nhà nghiên cứu phải chấp nhận rủi ro, nhưng có trường hợp nhà nghiên cứu biết hướng nghiên cứu đó có nguy cơ thất bại mà vẫn "cố đấm ăn xôi", cứ lao vào để làm bằng được.

Do vậy, ĐB cho rằng, nếu không quy định rõ quy trình, quy định sẽ dẫn đến việc dễ bị hiểu sai và có thể bị lợi dụng gây thất thoát, lãng phí ngân sách nhà nước. Dự thảo nên bổ sung nguyên tắc tối thiểu về các tiêu chí đánh giá rủi ro khoa học hợp lý; có quy trình thẩm định và phê duyệt rủi ro; đơn vị có thẩm quyền xác định rủi ro rõ ràng trong văn bản hướng dẫn thi hành luật.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Dương). Ảnh: QUANG PHÚC

ĐB Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Dương) cũng hoàn toàn ủng hộ việc luật hóa tinh thần “chấp nhận rủi ro”, vì bản chất của nghiên cứu và đổi mới sáng tạo là chấp nhận thất bại có kiểm soát. Tuy nhiên, nếu không có cơ chế minh bạch, quy định này dễ bị lạm dụng.

Do đó, ĐB đề nghị làm rõ ranh giới giữa rủi ro chấp nhận được (ví dụ sai số mô hình, thất bại thử nghiệm...) và sai phạm không thể miễn trừ (gian lận, đạo đức nghiên cứu yếu kém...).

Đồng thời, cần thành lập hội đồng đánh giá rủi ro có chuyên môn sâu và độc lập; thiết lập quỹ riêng cho nghiên cứu mạo hiểm, vận hành theo cơ chế “đầu tư rủi ro công”, đánh giá dựa trên tiềm năng sáng tạo chứ không chỉ là đầu ra hữu hình.

ĐB Trần Thị Nhị Hà (Hà Nội) đề nghị bổ sung nội dung quy định rõ trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu các cơ quan nhà nước, tổ chức, đơn vị phải trực tiếp phụ trách, lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện các nhiệm vụ KH-CN và đổi mới sáng tạo, chịu trách nhiệm trực tiếp trước cấp ủy và cấp trên về kết quả triển khai.

Bởi thực tiễn đã chứng minh, ở những ngành, lĩnh vực, địa phương hay đơn vị mà người đứng đầu thể hiện vai trò tiên phong trong nâng cao năng lực số, ứng dụng công nghệ và thúc đẩy đổi mới sáng tạo, thì hoạt động KH-CN tại đó có nhiều chuyển biến rõ rệt.

Về đặt hàng nghiên cứu khoa học trong nước, ĐB Nhị Hà cho rằng, đây là một cơ chế mang tính chất đi trước đón đầu, góp phần quan trọng vào việc chủ động nguồn lực nghiên cứu, giảm phụ thuộc vào công nghệ nhập khẩu.

Tuy nhiên, dự thảo chưa thể hiện rõ tính bắt buộc và tính định hướng, dẫn đến nguy cơ hình thức trong thực hiện và khó tạo ra chuyển biến thực chất.

ĐB cho rằng, cần quy định hàng năm, các bộ, ngành, địa phương có trách nhiệm ban hành danh mục sản phẩm khoa học và công nghệ cần đặt hàng, mô tả rõ đầu ra, địa chỉ ứng dụng, tiêu chí đánh giá kết quả. Danh mục này không chỉ tập hợp các vấn đề cần nghiên cứu, mà cần được xây dựng từ thực tiễn quản lý, từ các yêu cầu cấp thiết đặt ra trong phát triển kinh tế - xã hội.

Bên cạnh đó, cần quy định tối thiểu 20% kinh phí sự nghiệp KH-CN năm của các bộ, ngành, địa phương phải dành cho đặt hàng các sản phẩm KH-CN trong nước. Việc quy định rõ ràng một tỷ lệ bắt buộc sẽ tạo động lực và áp lực thực hiện, thay vì chỉ khuyến khích tự nguyện như hiện nay.

Các đại biểu dự phiên thảo luận chiều 13-5. Ảnh: QUANG PHÚC

Bên cạnh đó, các ý kiến cũng đề nghị làm rõ tiêu chí xác định nhân tài trong khoa học và đổi mới sáng tạo; đề nghị Nhà nước bảo đảm chi cho hoạt động KH-CN, đổi mới sáng tạo trung bình ít nhất 3% tổng chi ngân sách nhà nước thay vì 2% như dự thảo nêu...

PHAN THẢO

Nguồn SGGP : https://sggp.org.vn/luat-hoa-chap-nhan-rui-ro-nhung-phai-co-giai-phap-ngan-lam-dung-post795071.html