Luật Thống kê sửa đổi và những điểm mới trong tổ chức, vận hành hệ thống thống kê

4 giờ trướcBài gốc

Luật Thống kê sửa đổi, bổ sung vừa được Quốc hội thông qua trong bối cảnh tổ chức bộ máy hành chính đã được sắp xếp theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Bà có thể cho biết những điểm mới quan trọng của Luật, đặc biệt liên quan đến yêu cầu này?

Bà Nguyễn Thị Hương: Luật Thống kê sửa đổi, bổ sung được Quốc hội thông qua có nhiều điểm mới nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển mới của đất nước, đặc biệt là phù hợp với chủ trương sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước, thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp.

Luật được xây dựng trên cơ sở rà soát kỹ lưỡng và tập trung sửa đổi, bổ sung 04 nhóm vấn đề chính. Thứ nhất là nhóm các quy định liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước và tổ chức thống kê nhà nước, tổ chức chính quyền địa phương hai cấp. Thứ hai là nhóm các quy định liên quan đến thanh tra, kiểm tra chuyên ngành thống kê. Thứ ba là nhóm các quy định liên quan đến chuyên môn, nghiệp vụ thống kê phát sinh trong thực tiễn. Thứ tư là nhóm các quy định liên quan đến ứng dụng phương pháp thống kê, công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong hoạt động thống kê nhà nước.

Để bảo đảm tính đồng bộ với chủ trương tinh gọn tổ chức bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, Luật đã thực hiện nhiều sửa đổi quan trọng liên quan đến hệ thống thông tin thống kê và cơ cấu tổ chức thống kê ở địa phương. Trong đó, Luật thay thế hệ thống thông tin thống kê cấp huyện bằng hệ thống thông tin thống kê cấp xã, nhằm bảo đảm có đầy đủ thông tin thống kê về kinh tế – xã hội phục vụ công tác quản lý, điều hành trên địa bàn cấp xã. Cụ thể, Điều 16 (Hệ thống thông tin thống kê cấp huyện) của Luật Thống kê hiện hành đã được thay thế bằng “Điều 16. Hệ thống thông tin thống kê cấp xã” để phù hợp với mô hình chính quyền hai cấp.

Cùng với đó, Luật hoàn thiện Hệ thống thông tin thống kê nhà nước theo hướng đầy đủ, thông suốt từ Trung ương đến cấp xã, từ Bộ, ngành đến Bộ Tài chính và từ sở, ngành đến Thống kê tỉnh, thành phố, phục vụ hiệu quả công tác quản lý, điều hành ở các cấp. Hệ thống thông tin thống kê nhà nước sau khi sửa đổi bao gồm hệ thống thông tin thống kê quốc gia, hệ thống thông tin thống kê bộ, ngành, hệ thống thông tin thống kê cấp tỉnh và hệ thống thông tin thống kê cấp xã.

Luật cũng điều chỉnh các quy định về cơ quan Thống kê ở địa phương theo hướng bãi bỏ các cụm từ liên quan đến “cấp huyện” tại một số điều, đồng thời thay thế bằng “cấp xã” hoặc “cấp cơ sở”. Đồng thời, Luật bổ sung quy định về chế độ báo cáo thống kê cấp xã nhằm bảo đảm thu thập thông tin thống kê phục vụ quản lý, điều hành ở cấp xã. Thẩm quyền ban hành chế độ báo cáo thống kê cấp tỉnh, cấp xã được giao cho Bộ trưởng Bộ Tài chính, và việc bổ sung này không làm phát sinh tăng khối lượng công việc của cấp xã do nội dung sẽ được cơ quan Thống kê cơ sở thực hiện.

Ngoài các nội dung liên quan đến tổ chức bộ máy, Luật còn có những điểm mới quan trọng nhằm nâng cao chất lượng hoạt động thống kê. Cụ thể, Luật đã bổ sung quy định về cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia, nhằm xây dựng một nền tảng dữ liệu thống kê tập trung, thống nhất, đồng bộ, bảo đảm thông tin chính xác, kịp thời, khắc phục tình trạng dữ liệu phân tán, manh mún ở nhiều bộ, ngành, địa phương, đồng thời tăng cường khả năng kết nối và chia sẻ dữ liệu.

Luật cũng bổ sung quy định về hệ thống chỉ tiêu thống kê liên quan đến nhiều ngành, nhiều lĩnh vực, liên kết vùng, nhằm thể chế hóa thực tiễn hoạt động thống kê như các bộ chỉ tiêu về phát triển bền vững, kinh tế số, qua đó tăng tính thống nhất, đồng bộ và khả năng so sánh thông tin. Bên cạnh đó, Luật thay thế cụm từ “Thanh tra chuyên ngành thống kê” bằng “Kiểm tra chuyên ngành thống kê” để phù hợp với Kết luận của Bộ Chính trị về sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra và Luật Thanh tra năm 2025.

Bà Nguyễn Thị Hương - Cục trưởng Cục Thống kê (Bộ Tài chính)

Để đưa Luật vào cuộc sống, Cục Thống kê sẽ tập trung triển khai những nhiệm vụ trọng tâm nào trong thời gian tới, thưa bà?

Bà Nguyễn Thị Hương: Việc đưa Luật Thống kê sửa đổi, bổ sung nhanh chóng đi vào cuộc sống là nhiệm vụ mang tính chiến lược và đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của toàn ngành Thống kê. Với vai trò là người đứng đầu Cục Thống kê, tôi xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm và chúng tôi sẽ triển khai theo ba nhóm đột phá chính.

Thứ nhất là đột phá về nền tảng pháp lý và hướng dẫn nghiệp vụ. Trọng tâm của giai đoạn đầu là thể chế hóa kịp thời các quy định mới của Luật thông qua hệ thống văn bản dưới luật. Chúng tôi sẽ khẩn trương xây dựng và trình ban hành các văn bản quy định chi tiết các điều, khoản được sửa đổi, đặc biệt là các nội dung liên quan đến thu thập, tích hợp và xử lý thông tin trong điều kiện chuyển đổi số. Đồng thời, Luật sửa đổi đã xác định rõ vai trò của cơ quan thống kê cơ sở, vì vậy chúng tôi sẽ hoàn thiện hướng dẫn về vị trí, chức năng, nhiệm vụ và cơ chế phối hợp kỹ thuật giữa cấp xã và cấp tỉnh nhằm bảo đảm thông tin được chuẩn hóa, liên thông. Mặc dù Danh mục chỉ tiêu thống kê quốc gia chưa sửa đổi, Cục Thống kê sẽ triển khai các giải pháp nghiệp vụ nhằm thống nhất cách hiểu, phương pháp tính và nguồn dữ liệu, tránh khác biệt số liệu giữa các ngành và địa phương.

Thứ hai là đột phá về công nghệ, dữ liệu và giảm gánh nặng báo cáo. Đây là trụ cột quan trọng nhất để hiện đại hóa hoạt động thống kê theo tinh thần của Luật sửa đổi. Cục Thống kê sẽ xây dựng cơ sở dữ liệu thống kê quốc gia thống nhất do cơ quan thống kê trung ương chủ trì, bảo đảm kết nối, tích hợp và chuẩn hóa dữ liệu trên phạm vi toàn quốc, phục vụ quản lý nhà nước và nhu cầu của xã hội. Chúng tôi cũng sẽ tăng cường khai thác dữ liệu hành chính từ các bộ, ngành và địa phương; việc sử dụng tối đa nguồn dữ liệu hành chính không chỉ nâng cao chất lượng thông tin mà còn góp phần giảm gánh nặng báo cáo cho doanh nghiệp và người dân. Bên cạnh đó, Cục Thống kê sẽ ưu tiên đầu tư hạ tầng công nghệ, nền tảng lưu trữ và xử lý dữ liệu lớn, đồng thời triển khai các quy định mới về báo cáo thống kê điện tử, hướng tới tự động hóa và nâng cao tính kịp thời của dữ liệu.

Thứ ba là đột phá về tổ chức, đào tạo và triển khai thống kê cấp xã. Luật sửa đổi lần này xác định rõ hơn vai trò của cấp xã, do đó việc triển khai tại cơ sở là điểm then chốt. Cục Thống kê sẽ phân định rõ vai trò giữa cơ quan thống kê cơ sở – đơn vị quản lý, vận hành hệ thống thông tin thống kê cấp xã – và UBND cấp xã trong việc thực hiện công tác thống kê và cung cấp dữ liệu hành chính. Đồng thời, chúng tôi sẽ tổ chức đào tạo, tập huấn kịp thời và liên tục cho đội ngũ công chức kiêm nhiệm làm thống kê cấp xã, tập trung vào kỹ năng thu thập, tổng hợp dữ liệu và sử dụng hệ thống thông tin thống kê theo hướng số hóa, trong bối cảnh cấp xã không phát sinh biên chế chuyên trách. Việc tăng cường giám sát chất lượng dữ liệu, tuân thủ phương pháp luận thống kê và bảo đảm các quy định về bảo mật thông tin cá nhân, bảo vệ dữ liệu theo pháp luật cũng sẽ được chú trọng.

Xin cảm ơn bà.

Luật Thống kê năm 2015 và các văn bản Luật sửa đổi sau đó đã có những tác động tích cực đối với công tác thống kê. Đây là một trong những công cụ quản lý vĩ mô quan trọng, tạo hành lang pháp lý đầy đủ để Hệ thống Thống kê Nhà nước hoạt động thống nhất, chuyên nghiệp, bảo đảm chất lượng thông tin và tăng cường tính minh bạch. Đáng chú ý, tại Quyết định 2014/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 1/12/2021 (về việc phê duyệt Chiến lược Phát triển Thống kê Việt Nam giai đoạn 2021-2030, Tầm nhìn đến năm 2045), có đặt ra nhiệm vụ sửa đổi Luật Thống kê và các văn bản quy phạm pháp luật liên quan theo hướng bảo đảm sự độc lập của hệ thống thống kê tập trung; sử dụng các nguồn dữ liệu lớn, dữ liệu mới cho hoạt động thống kê nhà nước.

Tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV vừa qua, Quốc hội đã biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thống kê với 100% đại biểu có mặt tán thành (440/440). Việc sửa đổi Luật nhằm giảm gánh nặng báo cáo hành chính, tránh trùng lặp thông tin giữa các cấp, các ngành; tăng cường bảo mật, chia sẻ và khai thác dữ liệu thống kê từ các nguồn hành chính; đồng thời đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong hoạt động thống kê nhà nước. Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026.

Thư Kỳ

Nguồn TBNH : https://thoibaonganhang.vn/luat-thong-ke-sua-doi-va-nhung-diem-moi-trong-to-chuc-van-hanh-he-thong-thong-ke-175105.html