Lý do châu Âu không thể thay Mỹ trở thành 'phao cứu sinh' cho Ukraine

5 giờ trướcBài gốc

Châu Âu có thể giúp Ukraine đến đâu?

Xét về lý thuyết, việc duy trì sức chiến đấu của Ukraine trong cuộc chiến mà không có sự hỗ trợ từ Mỹ là một thách thức lớn nhưng không phải là bất khả thi đối với châu Âu.

Theo ước tính của Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia Anh (RUSI), chỉ khoảng 20% trang thiết bị quân sự của Ukraine có nguồn gốc từ Mỹ, trong khi 55% được sản xuất trong nước và 25% đến từ châu Âu. Tuy nhiên, vấn đề không chỉ nằm ở số lượng. Viện trợ từ Mỹ bao gồm nhiều hệ thống vũ khí mà châu Âu không có sự thay thế tương đương.

Hệ thống phòng không Patriot. Ảnh: Getty

Một ví dụ điển hình là hệ thống phòng không Patriot. Dù Ukraine sở hữu nhiều loại vũ khí đánh chặn tên lửa và máy bay không người lái (UAV) nhưng mạng lưới phòng không chắp vá này vẫn thiếu những khí tài có tầm quan trọng chiến lược. Trong số đó, Patriot, được trang bị radar tiên tiến và sở hữu tầm bắn xa, đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc đánh chặn các loại tên lửa tối tân nhất của Nga. Việc Patriot biến mất khỏi kho vũ khí Kiev sẽ khiến các đô thị và cơ sở năng lượng của Ukraine ngày càng dễ bị tổn thương trước những cuộc tấn công từ lực lượng Moscow.

Tổng thống Zelensky từng bày tỏ lo ngại về tình trạng thiếu hụt vũ khí trong một cuộc họp báo tháng trước. Ông kể về những cuộc gọi khẩn cấp vào lúc 3-5 giờ sáng, khi các chỉ huy báo cáo rằng họ đã cạn kiệt đạn dược cho Patriot và không còn khả năng đánh chặn những đợt tên lửa Nga đang lao tới.

Mối đe dọa này càng trở nên nghiêm trọng sau hàng loạt cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái của Nga vào cơ sở hạ tầng quan trọng của Ukraine gần đây. Nghị sĩ Ukraine Oleksandra Ustinova - Chủ tịch Ủy ban Giám sát viện trợ vũ khí, lưu ý rằng khác với những cuộc tấn công chủ yếu sử dụng UAV trước đây, Nga có xu hướng triển khai ngày càng nhiều tên lửa hành trình – một loại vũ khí có nguồn cung hạn chế hơn.

Bà Ustinova nhận định: "Họ đang cố gắng làm cạn kiệt hệ thống phòng không của Ukraine và tôi e rằng viễn cảnh đó không còn xa nữa”.

Viện trợ không đến đúng thời điểm

Trên thực tế, Ukraine đã nhận được nhiều viện trợ hơn mức bình thường trong vài tuần đầu khi ông Trump trở lại nhiệm sở, chủ yếu là nhờ chính quyền cựu Tổng thống Biden đã nhanh chóng giải ngân các khoản viện trợ được Quốc hội phê duyệt trước thời điểm chuyển giao quyền lực. Theo các chuyên gia, số tiền viện trợ này có thể giúp Kiev trụ vững trước Nga đến mùa hè năm nay.

Một phần viện trợ được cung cấp cho Kiev dưới dạng tài trợ, cho vay hoặc trợ cấp cho phép nước này mua vũ khí từ các nhà thầu quốc phòng Mỹ. Đây có thể là hình thức viện trợ có khả năng được khôi phục cao nhất, nhờ được đảm bảo bởi các hợp đồng đã ký với các công ty Mỹ. Tuy nhiên, Ukraine vẫn chưa chắc chắn liệu các hợp đồng này có tiếp tục được thực hiện hay không, trong bối cảnh Washington dường như đang quay lưng lại với Kiev.

Về lý thuyết, châu Âu có thể thay thế khoản hỗ trợ này, đặc biệt nếu EU thống nhất một kế hoạch đang được thảo luận nhằm tịch thu tài sản Nga bị đóng băng tại các ngân hàng phương Tây và chuyển giao chúng cho Ukraine. Dù vậy, vẫn chưa rõ liệu chính quyền Mỹ có cho phép các công ty quốc phòng nước này xuất khẩu vũ khí đến Ukraine hay không, ngay cả khi chúng được mua bởi các nước khác.

“Châu Âu có thể mua vũ khí của Mỹ nhưng nếu Washington quyết định không bán, chúng ta sẽ gặp nguy hiểm", Nghị sĩ Ukraine Oleksandra Ustinova cảnh báo.

Ngoại trừ hệ thống phòng không Patriot, nhiều loại vũ khí mà Ukraine từng mua từ Mỹ có thể được thay thế bằng các sản phẩm tương tự do châu Âu sản xuất. Tuy nhiên, vấn đề cốt lõi nằm ở thời gian. Ukraine hiện chỉ mới nhận được một phần nhỏ số vũ khí đã đặt hàng từ những tháng đầu sau khi xung đột với Nga bùng nổ.

“Nếu một quốc gia đặt hàng vũ khí ngày hôm nay, họ sẽ không nhận được lô hàng đầu tiên trong ít nhất hai năm nữa. Có thể sẽ mất thêm một năm nữa để hoàn tất đơn hàng và đó vẫn là một dự báo lạc quan", ông Mark Cancian, chuyên gia quốc phòng thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, nhận định.

Tổng thống Ukraine Zelensky. Ảnh: Getty

Nhà Trắng cũng hỗ trợ Ukraine thông qua thông qua Quyền rút vốn của tổng thống (Presidental Drawdown Authorities-PDA) và Chương trình hỗ trợ an ninh Ukraine (USAI), cho phép người đứng đầu Nhà Trắng chuyển trực tiếp vũ khí từ kho dự trữ của quân đội Mỹ, sau đó cấp ngân sách cho Lầu Năm Góc để bù đắp lại khoảng trống. Hiện chính quyền Trump vẫn còn khoảng 4 tỷ USD trong quỹ này nhưng có vẻ như số tiền sẽ không được sử dụng trong tương lai gần.

Đây là một lĩnh vực mà châu Âu khó có thể thay thế Mỹ. Sau nhiều năm cắt giảm quân sự hậu Chiến tranh Lạnh, các nước châu Âu không có đủ kho dự trữ để gửi lượng lớn vũ khí đến Ukraine. Cho tới nay, quy mô kho vũ khí của các quốc gia không được công khai nhưng ông Nick Reynolds, chuyên gia về Chiến tranh trên bộ tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng Hoàng gia Anh (RUSI), nhận định rằng "các nước châu Âu không có đủ lượng vũ khí dự trữ".

Dù phương Tây đã tăng đáng kể chi tiêu quốc phòng trong những năm gần đây, với 23/32 thành viên NATO hiện đạt mức cam kết 2% GDP, so với chỉ 3 nước cách đây một thập kỷ nhưng phần lớn vũ khí được sản xuất trong giai đoạn này đã được chuyển thẳng đến Ukraine. Đức từng tuyên bố về một "bước ngoặt" trong chính sách quốc phòng sau khi xung đột Nga-Ukraine bùng nổ nhưng hiện nay, số lượng lữ đoàn sẵn sàng chiến đấu của nước này đã giảm mạnh, do phần lớn trang thiết bị đã được viện trợ cho Kiev.

“Châu Âu đã có tiến bộ trong việc sản xuất đạn dược”, bà Katherine Dahlstrand, chuyên gia tại Trung tâm Đánh giá Chiến lược và Ngân sách, nhận xét. “Nhưng câu hỏi đặt ra là họ có thể cung cấp chúng nhanh đến mức nào và liệu Ukraine có thể chờ đợi được hay không".

Thiếu hụt đạn dược cũng là vấn đề đặc biệt nghiêm trọng với Kiev. Dù trọng tậm của cuộc xung đột hiện nay đang xoay quanh các hệ thống vũ khí công nghệ cao – từ máy bay không người lái AI đến tiêm kích phản lực – nhưng đạn pháo 155mm vẫn được xem là quan trọng nhất. Cả Ukraine và Nga đều sử dụng chúng với tốc độ tiêu hao chưa từng thấy trong nhiều thập kỷ.

Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan từng gọi bài toán cung cấp đạn pháo 155mm cho Ukraine là “thách thức lớn” trong xung đột hiện nay. Trớ trêu thay, Mỹ vừa đạt được mục tiêu sản xuất 100.000 quả đạn mỗi tháng – một bước nhảy vọt từ mức dưới 14.000 quả trước xung đột – đúng vào thời điểm nước này quyết định cắt viện trợ cho Kiev.

Châu Âu sẵn sàng cho đi bao nhiêu?

Vấn đề củng cố năng lực phòng thủ của châu Âu và tăng cường viện trợ Ukraine là hai câu chuyện riêng biệt, dù chúng thường được thảo luận cùng nhau. Trong một số trường hợp, hai mục tiêu này thậm chí có thể mâu thuẫn với nhau.

Khi các nước châu Âu đang nỗ lực tăng cường năng lực quân sự của chính mình – một xu hướng có thể diễn ra nhanh hơn trong bối cảnh ông Trump tiếp tục hoài nghi về cam kết của Mỹ với NATO – họ có thể vô tình cạnh tranh với Ukraine để giành lấy các hợp đồng quốc phòng.

Năm ngoái, Đan Mạch đã gây chú ý khi tuyên bố gửi toàn bộ kho đạn pháo của mình tới Ukraine. Tuy nhiên, các quốc gia khác, đặc biệt là những nước giáp biên giới Nga hoặc có quân đội triển khai rộng rãi ở nước ngoài, có thể không sẵn sàng làm điều tương tự.

Về lâu dài, châu Âu có thể huy động đủ ngân sách và vũ khí cần thiết. Nhưng trong ngắn hạn, khi phải cân đối giữa an ninh quốc gia và mục tiêu hỗ trợ Ukraine, các chính phủ sẽ phải đối mặt với câu hỏi: họ sẵn sàng chấp nhận rủi ro đến mức nào?

Sự phát triển của máy bay không người lái trên chiến trường có vẻ là một tin tốt cho Ukraine, bởi nước này sản xuất được nhiều UAV trong nước. Tuy nhiên, theo chuyên gia Nick Reynolds, nhu cầu về pháo binh vẫn không thể thay thế.

“Pháo binh có lợi thế hơn máy bay không người lái ở chỗ nó có thể nhanh chóng tạo ra hỏa lực hủy diệt trên diện rộng" ông Reynolds nhận định.

Ukraine đã cảm nhận rõ điều này vào đầu năm 2024, khi Quốc hội Mỹ trì hoãn phê duyệt gói viện trợ mới đã buộc quân đội Ukraine phải tiết kiệm đạn pháo, dẫn đến việc Nga có lợi thế hỏa lực lên tới 10-1.

“Vì thiếu đạn dược, chúng tôi đã mất Avdiivka và một số khu định cư nhỏ, đồng thời hứng chịu tổn thất nặng nề về nhân lực… Tất cả những điều này có thể đã tránh được nếu chúng tôi được hỗ trợ kịp thời”, nghị sĩ Ukraine Yehor Cherniev chia sẻ với Vox vào tháng 4 năm ngoái.

Hiện vẫn có khả năng các chuyến hàng và hợp đồng mua bán vũ khí sẽ được nối lại, có lẽ là cùng thời điểm Ukraine và Nga bước vào các cuộc đàm phán ngừng bắn sau cuộc gặp giữa Mỹ và Ukraine tại Saudi Arabia trong tuần này.

Diệp Thảo/VOV.VN Theo Vox, Newsweek

Nguồn VOV : https://vov.vn/the-gioi/quan-sat/ly-do-chau-au-khong-the-thay-my-tro-thanh-phao-cuu-sinh-cho-ukraine-post1160362.vov