Mật mã chưa có lời giải tại trụ sở CIA

2 giờ trướcBài gốc

“Kryptos” nghệ sĩ Jim Sanborn tạo ra và đặt tại trụ sở Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) ở Langley, Virginia. Đây không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật đơn thuần. Ẩn trong đó là một thông điệp được mã hóa - đúng như tên gọi của nó trong tiếng Hy Lạp, nghĩa là “ẩn giấu”.

“Kryptos là một trong những mật mã nổi tiếng nhất thế giới vẫn chưa có lời giải”, nhà mật mã học Elonka Dunin – người dẫn đầu cộng đồng quốc tế nỗ lực giải mã - cho biết.

Một phần của tác phẩm.

Phần chính của tác phẩm cao khoảng 3,6 mét, dài 6 mét, gồm một khúc gỗ hóa thạch và một dải đồng uốn cong như tờ giấy in. Trên dải đồng đó, Sanborn khắc thủ công khoảng 1.800 ký tự tưởng chừng ngẫu nhiên, ví dụ như “EMUFPHZLRFA”. Tuy nhiên, với chìa khóa giải mã đúng, chúng ẩn chứa bốn thông điệp.

Đến nay, ba trong số bốn phần đã được các chuyên gia tại CIA và Cơ quan An ninh Quốc gia Mỹ (NSA) giải mã. Phần còn lại - chỉ gồm 97 ký tự - vẫn là một bí ẩn chưa ai giải được.

Vì sao CIA lại có một tác phẩm nghệ thuật?

Sau vụ bê bối Watergate những năm 1970, CIA bị chỉ trích nặng nề. Cơ quan này cần một hình ảnh “mềm mại” hơn.

Trong thập niên 1980, chính phủ Mỹ tài trợ cho nhiều tác phẩm nghệ thuật tại trụ sở mới của CIA. Sanborn - khi ấy chưa từng làm việc cho chính phủ - đã gửi đề xuất lấy cảm hứng từ tiểu thuyết điệp báo của John le Carré. Ông muốn tạo ra một “thực tại thay thế” trong CIA: vừa có yếu tố thiên nhiên và tĩnh lặng, vừa có một bí ẩn để nhân viên suy ngẫm.

Sanborn cùng cựu lãnh đạo Trung tâm Mật mã CIA, Ed Scheidt, đã thiết kế những lớp mã ngày càng khó. Các thông điệp đầu tiên được khắc bằng Morse code, dễ nhận ra với những “bậc thầy quân sự” ra vào trụ sở. Nhưng càng về sau, độ khó tăng lên như bóc từng lớp hành.

Quả đúng như dự tính, phải mất gần một thập kỷ, các chuyên gia mới lần lượt giải được ba phần đầu. Người đầu tiên thành công là David Stein, một nhà phân tích CIA, khi giải mã bằng… bút chì và giấy năm 1998. Một năm sau, Jim Gillogly - nhà khoa học máy tính ở California - công bố lời giải công khai nhờ thuật toán máy tính. NSA sau đó cũng xác nhận đã giải được các phần này.

Nhưng phần cuối cùng – “K4” – vẫn chưa ai chinh phục được.

Tác phẩm độc đáo đặt tại trụ sở CIA.

Bí mật mang xuống mồ

Các đoạn mật mã của Sanborn đôi khi cố ý sai chính tả, nhưng đều có thể là manh mối. Phần đầu tiên giải ra câu: “Giữa sự chuyển sắc tinh tế và sự thiếu vắng ánh sáng nằm ẩn giấu ý nghĩa của ảo giác (iqlusion)".

Phần hai chứa tọa độ trụ sở CIA cùng những câu hỏi gợi mở. Phần ba dẫn đến một trích dẫn của Howard Carter - nhà khảo cổ phát hiện lăng mộ vua Tutankhamun.

Đặc biệt, một câu hỏi trong phần hai gợi ý về một bí mật chôn giấu ngoài kia, và chỉ “WW” biết chính xác. “WW” là William Webster, Giám đốc CIA khi Kryptos ra đời. Vào ngày khánh thành, Sanborn trao cho Webster một phong bì niêm sáp chứa toàn bộ lời giải. Ông từng gọi đây là “bí mật khó giữ nhất đời mình”. Webster qua đời vào tháng 8/2025, và đến nay vẫn chưa ai biết nơi cất giữ phong bì.

Sanborn khẳng định lời giải cho “K4” thực sự tồn tại, bất chấp hoài nghi từ nhiều phía.

Từ bí ẩn của CIA đến cơn sốt toàn cầu

Ban đầu, Kryptos chỉ nổi tiếng trong cộng đồng mật mã. Nhưng đến 2003, khi Dan Brown lồng ghép nó vào tiểu thuyết Mật mã Da Vinci và sau đó là Biểu tượng thất truyền, tác phẩm lập tức thành hiện tượng. Suốt hai ngày, Kryptos trở thành chủ đề được tìm kiếm nhiều nhất trên Google toàn cầu. Sanborn bị người hâm mộ gọi điện, gửi email dồn dập, thậm chí có người mang cả tập hồ sơ đến tận nhà để “trình bày lời giải”.

Sau gần 35 năm đối mặt với hàng ngàn nỗ lực giải mã, Sanborn tuyên bố sẽ bán đấu giá lời giải phần “K4” cho mục đích từ thiện. Ông hy vọng người mua sẽ tiếp tục giữ bí mật, để huyền thoại này còn kéo dài.

“Tôi đã cố gắng quên đi những gì mình viết trong ‘K4’”, Sanborn nói. “Nếu chính tôi không nhớ, thì cũng không thể vô tình tiết lộ. Càng biết ít, tôi càng an toàn”.

Phương Anh (Nguồn: History.com )

Nguồn VTC : https://vtcnews.vn/mat-ma-chua-co-loi-giai-tai-tru-so-cia-ar961649.html