Mở đường cho TP HCM tăng tốc, vươn tầm: Không xin tiền, chỉ xin cơ chế

2 giờ trướcBài gốc

Ngày 7-6-2016, tại buổi làm việc giữa Ủy ban Tài chính ngân sách của Quốc hội với TP HCM, bà Phan Thị Thắng, Giám đốc Sở Tài chính TP HCM (nay là Thứ trưởng Bộ Công Thương) thẳng thắn chia sẻ: "TP HCM chưa bao giờ xin Trung ương tiền, chỉ xin cơ chế". Gần 10 năm sau, thảo luận tại Kỳ họp thứ 10 của Quốc hội ngày 30-10-2025, đại biểu Quốc hội Phạm Trọng Nhân, Phó Chủ tịch Liên đoàn Lao động TP HCM lại một lần nữa nhắc lại câu nói trên, cho rằng: "Thành phố không xin thêm tiền, cũng không xin ưu đãi, mà xin quyền tự chủ thể chế - quyền tạo nguồn, tạo động lực và chịu trách nhiệm với sự phát triển".

Tạo nguồn lực tài chính bền vững

"TP HCM không xin tiền, chỉ xin cơ chế", có nghĩa là thành phố mong muốn được trao quyền tự chủ, có các chính sách, cơ chế đặc thù đủ mạnh để tự tạo nguồn lực, giải quyết các nút thắt, thúc đẩy phát triển nhanh và bền vững, phát huy vai trò đầu tàu kinh tế, thay vì chỉ trông chờ vào ngân sách hoặc ưu đãi từ Trung ương.

Nói cách khác, đây là mong muốn được trao công cụ thể chế để chủ động hơn trong việc huy động vốn, thu hút đầu tư và phát triển. Để đạt mục tiêu tăng trưởng 10% - 11%/ năm giai đoạn 2025 - 2030, TP HCM cần huy động 8 triệu tỉ đồng vốn đầu tư xã hội, trong khi các nguồn vốn đều chững lại, còn ngân sách mồi bị bó hẹp bởi trần tỉ lệ điều tiết.

Do đó, để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng, cần khai thông các nguồn lực từ TP HCM mà khởi nguồn từ sự tin tưởng trao quyền của Trung ương. Trong bối cảnh Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP HCM (gọi tắt là Nghị quyết 98) đang dần bộc lộ những bất cập và Quốc hội đang nghiên cứu ban hành nghị quyết sửa đổi Nghị quyết 98, sự tin tưởng trao quyền cần được thể hiện mạnh mẽ. Trong đó có việc trao quyền khai thác "giá trị tăng thêm đất đai" quanh hạ tầng giao thông để tạo nguồn lực tài chính bền vững.

Thực tiễn cho thấy tại TP HCM, dọc tuyến metro số 2 (đang làm hạ tầng) có nhiều khu đất công quy mô lớn, pháp lý rõ ràng, như: ô phố 1/82a (26,65 ha), Trung tâm Triển lãm - Thể thao Bảy Hiền (5,1 ha), khu C30 (40,9 ha) và depot Tham Lương. Đây là những vị trí đắc địa, có nhiều tiềm năng phát triển mô hình TOD (phát triển đô thị theo định hướng phát triển giao thông công cộng). Thế nhưng, để đưa quỹ đất này vào khai thác, thành phố cần được phép thu phần giá trị đất đai tăng thêm do metro tạo ra. Nội dung này chưa được đề cập trong Nghị quyết 98.

Ngoài ra, có 3 khoản thu mới cần được chú ý. Đó là thu từ diện tích sàn tăng thêm khi điều chỉnh hệ số sử dụng đất (FAR); thu phần giá trị đất tăng thêm do quy hoạch TOD và đầu tư metro tạo ra; thu phí cải thiện hạ tầng từ các hoạt động thương mại hưởng lợi trong khu vực ga. Nhiều quốc gia đã áp dụng những công cụ này để bù đắp chi phí đầu tư phát triển hạ tầng nhưng ở nước ta, các quy định hiện hành, kể cả trong Nghị quyết 98 đều chưa đề cập việc thu hồi giá trị đất đai tăng thêm. Vì lý do này, thành phố không có căn cứ để thực hiện. Do đó, cần có quy định cho thành phố cơ chế khai thác "giá trị tăng thêm đất đai" quanh hạ tầng giao thông để tạo nguồn lực tài chính bền vững.

TP HCM cần trao quyền khai thác “giá trị tăng thêm đất đai” để phát huy hiệu quả mô hình TOD, nhất là dọc các tuyến metro

Bổ sung quy định bảo vệ người dám nghĩ, dám làm

Gắn với trao quyền là việc bổ sung quy định bảo vệ chuyên gia, nhà khoa học, người lao động dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung.

Kết luận số 14-KL/TW ngày 22-9-2021 của Bộ Chính trị đưa ra yêu cầu bảo vệ cán bộ năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, nhằm tăng cường hiệu quả tổ chức thực hiện. Theo nguyên tắc, người đứng đầu, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động tham gia xây dựng và triển khai các cơ chế, chính sách nếu làm đúng quy trình, không tư lợi nhưng xảy ra thiệt hại do rủi ro khách quan thì được xem xét miễn trách nhiệm. Nhưng Nghị quyết 98 chưa quy định nội dung này.

Luật Cán bộ, công chức năm 2025 và dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) có quy định bảo vệ tương tự nhưng phạm vi chỉ áp dụng cho cán bộ, công chức hoặc viên chức. Trong khi đó, những người dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung còn có cả người lao động, chuyên gia, nhà khoa học - lực lượng mà TP HCM có thể ký hợp đồng thực hiện nhiệm vụ công chức theo cơ chế đặc thù. Điều này rất có ý nghĩa khi thành phố có thể ký hợp đồng thực hiện nhiệm vụ công chức đối với chuyên gia, nhà khoa học theo cơ chế đặc thù. Việc thực hiện những cơ chế mang tính đột phá rất cần sự tham gia, đóng góp về năng lực, trí tuệ của đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học này.

Vì vậy, cần bổ sung vào dự thảo nghị quyết sửa đổi Nghị quyết 98/2023/QH15 quy định bảo vệ những người dám nghĩ, dám làm. Điều này vừa khích lệ tinh thần cán bộ, công chức, viên chức; vừa tạo niềm tin cho chuyên gia, nhà khoa học tham gia các chính sách đột phá, đặc thù, chưa có tiền lệ của thành phố khi nghị quyết mới được thông qua.

Trao quyền quy định các chính sách đặc thù

TP HCM là một trung tâm phát triển lớn của phía Nam, nhất là sau khi sắp xếp đã trở thành một cực phát triển mạnh, có nhiều tiềm lực, nhiều điều kiện để thu hút đầu tư vượt trội. Do đó, cần phải có một thể chế thật sự đặc biệt cho thành phố, trong đó có việc trao quyền quy định các chính sách đặc thù.

Trên cơ sở đó, kiến nghị cho phép thành phố được vận dụng khoản 2, điều 4, Nghị quyết số 206/2025/QH15 của Quốc hội, giao HĐND thành phố được quyền ban hành các quy chế, cơ chế chính sách giải quyết những mâu thuẫn, vướng mắc, khó khăn của pháp luật hiện hành chưa phù hợp với thực tiễn thành phố; đồng thời báo cáo Quốc hội và Chính phủ để điều chỉnh kịp thời các văn bản liên quan.

PGS-TS Cao Vũ Minh (Trưởng Bộ môn Luật Hành chính - Nhà nước Trường ĐH Kinh tế - Luật, ĐHQG TP HCM)

Nguồn NLĐ : https://nld.com.vn/mo-duong-cho-tp-hcm-tang-toc-vuon-tam-khong-xin-tien-chi-xin-co-che-196251209204636572.htm