Một bộ sách giáo khoa: Con đường ngắn nhất để bảo đảm công bằng và chất lượng

6 giờ trướcBài gốc

Đây không chỉ là một mốc kỹ thuật, mà là một quyết định chính trị phản ánh mong muốn chấm dứt tình trạng phân mảnh, xây dựng niềm tin xã hội, và bảo đảm công bằng trong tiếp cận tri thức.

3 bộ sách không nhiều khác biệt

Hiện nay, cả nước vẫn đang sử dụng đồng thời ba bộ sách giáo khoa (SGK) khác nhau. Cùng một chương trình, nhưng có đến 3 bộ SGK thực chất theo một số chuyên gia nói không có sự khác biệt nhiều về nội dung, cấu trúc, và cách tiếp cận và chưa thể hiện đặc trưng của SGK hiện đại, có chăng khác biệt nằm ở hình thức màu mè, trang trí, khổ giấy và chất liệu... Học sinh chuyển trường dễ bị hẫng hụt kiến thức, giáo viên mất thời gian bù đắp, phụ huynh thì băn khoăn trước lựa chọn.

Câu hỏi đặt ra: một hệ thống giáo dục có thể coi là công bằng khi xuất phát điểm của học sinh lại phụ thuộc vào cuốn sách mà các em cầm trên tay? Một bộ SGK thống nhất sẽ đặt tất cả học sinh trên cùng một nền bằng phẳng. Dù ở miền núi hay thành thị, các em đều được học một mặt bằng tri thức chung. Đó chính là tiền đề của công bằng học tập – và rộng hơn, công bằng xã hội.

Nhưng không chỉ dừng ở công bằng, chất lượng giáo dục còn đòi hỏi tính nhất quán. Một bộ SGK phải là một chỉnh thể mạch lạc từ lớp 1 đến lớp 12. Kiến thức gieo mầm ở lớp nhỏ phải được phát triển ở lớp lớn, các môn học phải đối thoại với nhau qua những chủ đề chung.

Ghép nối các bài từ nhiều bộ sách khác nhau tưởng như linh hoạt, nhưng thực chất phá vỡ tính chỉnh thể dòng chảy tri thức, khiến học sinh và giáo viên rơi vào tình thế chắp vá. Vậy có thể kỳ vọng vào một kết quả học tập bền vững khi tri thức bị đứt gãy như thế?

Cần có tiêu chí để chọn 1 bộ SGK trong số 3 bộ hiện có. Ảnh: Tấn Thạnh

Nên chọn một bộ đã có sẵn

Niềm tin xã hội cũng là một yếu tố quan trọng. Phụ huynh đã nhiều năm lo lắng, so sánh, tranh luận xem bộ nào tốt hơn. Sự thiếu dứt khoát trong lựa chọn dễ khiến niềm tin bị xói mòn. Ngược lại, một quyết định rõ ràng – chọn ra một bộ tốt nhất trong ba bộ hiện hành – sẽ đem lại sự an tâm. Phụ huynh biết con mình không thiệt thòi, giáo viên yên tâm chuẩn bị, và xã hội cảm nhận được quyết tâm đổi mới là thật. Chẳng phải một thông điệp dứt khoát như thế sẽ mạnh mẽ hơn mọi lời hứa suông?

Một khía cạnh khác là hiệu quả sử dụng nguồn lực. Mỗi bộ SGK kéo theo chi phí in ấn, vận chuyển, tập huấn, và cả việc xây dựng đề kiểm tra, ngân hàng câu hỏi. Ba bộ nghĩa là ba lần nhân lên gánh nặng này. Trong khi đó, một bộ thống nhất sẽ giúp ngân sách tập trung cho những việc quan trọng hơn: bồi dưỡng giáo viên, phát triển học liệu số, hỗ trợ học sinh vùng khó. Vậy chúng ta có thể biện minh thế nào cho sự lãng phí nguồn lực xã hội khi duy trì ba đường ray song song mà hiệu quả học tập không khác biệt bao nhiêu?

Đừng quên rằng giáo viên chính là người gánh chịu trực tiếp những hệ quả của sự phân mảnh. Họ không nên bị biến thành “người dò đường” giữa nhiều bộ sách, mà cần được toàn tâm sáng tạo trong lớp học. Một bộ SGK rõ ràng, có học liệu đi kèm, sẽ trả lại cho thầy cô điều quý giá nhất: thời gian và năng lượng để dạy học trò tốt hơn.

Và câu hỏi đặt ra là: chúng ta muốn giáo viên của mình là những người sáng tạo hay những người mãi loay hoay trong mê cung sách vở khác nhau? Quan trọng hơn, Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 và cần được điều chỉnh năm 2025. SGK cần ăn khớp với những điều chỉnh này.

Viết mới trong vòng một năm là bất khả thi, còn ghép chắp vá thì thiếu tính logic. Phương án duy nhất hợp lý là chọn trong ba bộ hiện có, sau đó chỉnh sửa phù hợp. Đây là con đường vừa kịp tiến độ, vừa giảm xáo trộn cho lớp học.

Một nỗi lo thường thấy là: thống nhất SGK có triệt tiêu sáng tạo không? Câu trả lời là không. SGK thống nhất chỉ quy định phần “lõi” chung. Trên nền tảng đó, giáo viên và nhà trường vẫn có thể đa dạng hóa phương pháp, bổ sung học liệu địa phương, tổ chức các dự án liên môn. Thống nhất SGK chính là để sáng tạo có chỗ bám rễ, chứ không phải để bó buộc sự sáng tạo.

Như vậy, ba kịch bản đã rõ ràng. Ghép nối: không ổn. Viết mới gấp: bất khả thi. Lựa chọn một bộ trong ba bộ hiện hành: khả thi nhất, hợp lý nhất, đúng tinh thần Nghị quyết 71, phù hợp với kế hoạch của Chính phủ. Vấn đề còn lại chỉ là: chọn bộ nào, dựa trên tiêu chí nào, và công bố ra sao để xã hội đồng thuận. Đã đến lúc lớp học cần sự ổn định. Con đường ngắn nhất để ổn định là một bộ SGK thống nhất, được lựa chọn minh bạch, vì lợi ích của người học và tương lai giáo dục quốc gia.

TS Hoàng Ngọc Vinh

Nguồn NLĐ : https://nld.com.vn/mot-bo-sach-giao-khoa-con-duong-ngan-nhat-de-bao-dam-cong-bang-va-chat-luong-196250918185358482.htm