Một bộ sách giáo khoa thống nhất: Cú hích mang tính lịch sử, kiến tạo sự công bằng giáo dục

4 giờ trướcBài gốc

Dùng một bộ sách giáo khoa thống nhất cột mốc quyết định tương lai giáo dục. (Ảnh: Bá Hải)

Gỡ nút thắt từ thực tiễn bất cập

Nghị quyết số 71-NQ/TW (Nghị quyết 71) của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo đặt ra yêu cầu sử dụng một bộ sách giáo khoa (SGK) thống nhất toàn quốc. Đây là quyết định đúng đắn, có ý nghĩa lâu dài, ảnh hưởng đến tương lai của giáo dục Việt Nam.

Đây còn được đánh giá là một bước ngoặt có ý nghĩa lịch sử, nhằm kiến tạo sự công bằng, chất lượng và sự đồng thuận xã hội thông qua giáo dục. Nó thể hiện rõ quan điểm của Đảng ta: Giáo dục phải là công cụ góp phần củng cố khối đại đoàn kết, xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, xóa bỏ mọi chênh lệch quá lớn về chất lượng học tập giữa các vùng miền.

Chủ trương "một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa" theo Chương trình Giáo dục phổ thông (GDPT) 2018 ban đầu được kỳ vọng sẽ tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh, phong phú hóa tài liệu học tập và nâng cao chất lượng. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai đã bộc lộ những hạn chế, bất cập không thể phủ nhận, trở thành rào cản cho sự phát triển đồng đều của nền giáo dục.

Việc có nhiều bộ SGK dẫn đến sự phân tán nguồn lực một cách đáng kể. Từ khâu thẩm định, tập huấn giáo viên, in ấn cho đến khâu lựa chọn sách tại các trường học đều trở nên phức tạp và tốn kém. Giáo viên phải đối mặt với áp lực lớn khi phải nghiên cứu, so sánh và soạn giáo án cho nhiều phiên bản sách, làm giảm đáng kể thời gian dành cho việc đổi mới phương pháp giảng dạy và tương tác với học sinh.

Dù cùng theo một chương trình nhưng sự khác biệt trong cách diễn đạt, ví dụ, bài tập và cấu trúc kiến thức của các bộ sách đã tạo ra sự thiếu thống nhất. Điều này gây khó khăn trong việc chuẩn hóa chất lượng dạy và học, đặc biệt trong việc xây dựng các đề thi chung, như kỳ thi tốt nghiệp THPT. Sự khác biệt này dễ gây tranh cãi về tính công bằng, bởi học sinh học theo các bộ sách khác nhau có thể gặp phải những ưu thế hoặc bất lợi nhất định khi tiếp cận đề thi chung.

Ngoài ra, chủ trương nhiều bộ sách đã vô tình làm gia tăng sự phân hóa về chất lượng tài liệu học tập giữa các địa phương. Nhiều người cho rằng, việc quy định một bộ SGK sử dụng thống nhất toàn quốc là giải pháp tốt để mà bảo đảm công bằng, phù hợp thực tiễn Việt Nam, nhưng cần bổ sung tính linh hoạt cho vùng dân tộc thiểu số, vùng khó khăn.

"Quyết định sử dụng một bộ SGK thống nhất toàn quốc là một cú hích mang tính lịch sử, thể hiện sự quyết tâm mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước trong việc tạo ra một nền giáo dục vững mạnh, công bằng".

Chia sẻ với Báo Thế giới và Việt Nam, ĐBQH. Nguyễn Thị Việt Nga, Ủy viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cho rằng, sau thời gian triển khai “một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa”, chúng ta đã có những trải nghiệm và rút ra nhiều bài học quý báu. Tuy nhiên, mô hình này cũng bộc lộ bất cập, nhất là sự chênh lệch, thiếu thống nhất trong thực tiễn giảng dạy.

Nghị quyết 71 đưa ra giải pháp “một bộ sách thống nhất toàn quốc” chính là nhằm khắc phục tình trạng đó, đồng thời vẫn bảo đảm sự linh hoạt thông qua các phần mở để địa phương, nhà trường bổ sung nội dung phù hợp. Nói cách khác, đây không phải là sự phủ định, mà là sự kế thừa và điều chỉnh, để mô hình sách giáo khoa phù hợp hơn với thực tiễn và yêu cầu phát triển hiện nay.

Theo bà Nguyễn Thị Việt Nga, ngành Giáo dục cần tập trung vào ba chữ “chất lượng”: Chất lượng chương trình và sách giáo khoa, bảo đảm khoa học, hiện đại, gắn với thực tiễn; chất lượng đội ngũ giáo viên để họ thực sự trở thành linh hồn của đổi mới; chất lượng quản trị giáo dục, nghĩa là phải minh bạch, hiệu quả, chống bệnh thành tích và đặc biệt là lấy học sinh làm trung tâm.

Thể hiện tầm nhìn xa

Việc chuyển hướng sang một bộ SGK thống nhất toàn quốc là một quyết định chiến lược, thể hiện tầm nhìn xa của Đảng và Nhà nước nhằm đạt được các mục tiêu cốt lõi, lâu dài của nền giáo dục. Thứ nhất, đảm bảo tính thống nhất trong hệ giá trị quốc gia. SGK là công cụ quan trọng bậc nhất để truyền tải hệ giá trị cốt lõi, lịch sử, văn hóa, lý tưởng cách mạng và bản sắc dân tộc.

Quyết định sử dụng một bộ sách thống nhất khẳng định nguyên tắc: Giáo dục phải góp phần củng cố sự đồng thuận xã hội, xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện. Một bộ sách thống nhất, được biên soạn và kiểm duyệt chặt chẽ, sẽ kiến tạo một hệ tri thức chung cho mọi học sinh Việt Nam. Việc này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự đa dạng thông tin hiện nay.

Thứ hai, mục tiêu quan trọng nhất của sự thống nhất là bảo đảm tính công bằng về cơ hội tiếp cận giáo dục chất lượng cao. Một bộ SGK thống nhất sẽ được đầu tư nguồn lực biên soạn ở mức cao nhất, trở thành chuẩn mực chất lượng tối thiểu mà mọi học sinh đều được thụ hưởng. Thống nhất SGK là biện pháp mạnh mẽ nhất để xóa bỏ sự chênh lệch chất lượng giữa các địa phương. Khi mọi học sinh được tiếp cận với cùng một nguồn tài liệu chuẩn mực, cơ hội phát triển của các em sẽ bình đẳng hơn rất nhiều.

Thứ ba, việc tập trung nguồn lực vào một bộ sách giúp Bộ Giáo dục và Đào tạo dễ dàng quản lý, kiểm soát chất lượng nội dung cốt lõi, đảm bảo tính chính thống, chuẩn mực của kiến thức truyền đạt. Khi chỉ có một bộ SGK, công tác tập huấn giáo viên sẽ được triển khai đồng bộ, sâu sát và hiệu quả hơn, tránh tình trạng mỗi địa phương, mỗi trường học phải tự xoay xở với nhiều phiên bản sách khác nhau. Điều này giúp giáo viên có thêm thời gian và tâm huyết để chuyên tâm vào việc đổi mới phương pháp giảng dạy, hướng tới mục tiêu phát triển năng lực người học.

ĐBQH. Nguyễn Thị Việt Nga nhận định, việc chuyển từ chủ trương dùng nhiều bộ SGK về một bộ thống nhất nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập. (Nguồn: Quốc hội)

Để Nghị quyết đi vào cuộc sống hiệu quả, cần có một lộ trình triển khai khoa học và sự đồng lòng của toàn xã hội. Thách thức lớn nhất là làm sao để bộ sách thống nhất không trở nên cứng nhắc. Bộ SGK mới phải được thiết kế theo hướng mở, khuyến khích sự sáng tạo của giáo viên. Thống nhất SGK không có nghĩa là một chiều trong phương pháp giảng dạy. Thay vào đó, phải tạo ra một khung kiến thức chất lượng nhưng cho phép các nhà trường và giáo viên vận dụng linh hoạt trong việc bổ sung tài liệu tham khảo, đa dạng hóa phương pháp sư phạm để phù hợp với đặc thù vùng miền và năng lực học sinh.

Đồng thời, việc biên soạn bộ SGK thống nhất phải là sự kết hợp, kế thừa những ưu điểm của các bộ sách hiện hành, loại bỏ nội dung không phù hợp. Quá trình này cần phải được thực hiện một cách minh bạch, công khai, lấy ý kiến rộng rãi từ các nhà khoa học, nhà giáo, phụ huynh và toàn xã hội để lấy lại niềm tin, đảm bảo tính khách quan và khoa học cao nhất.

Ngoài ra, cần có một kế hoạch chi tiết, bài bản, có sự hỗ trợ của các trường đại học sư phạm để đảm bảo giáo viên không chỉ hiểu nội dung mà còn làm chủ được phương pháp giảng dạy, chuyển tải được tinh thần đổi mới của bộ sách thống nhất.

Dưới góc nhìn của mình, PGS.TS Bùi Mạnh Hùng, Điều phối viên chính Ban Phát triển Chương trình giáo dục phổ thông 2018, Tổng Chủ biên SGK Ngữ văn cho rằng, quá trình biên soạn bộ sách thống nhất đòi hỏi sự chuẩn bị công phu, không thể làm vội vàng.

Bộ sách mới cần được nâng cấp, sáng tạo; AI chỉ hỗ trợ một phần, cốt lõi vẫn là trí tuệ và tâm huyết của đội ngũ tác giả; cần có thái độ nghiêm túc, tránh tâm lý làm cho kịp tiến độ hành chính mà coi nhẹ chất lượng học liệu. Trước khi bắt tay biên soạn, cũng cần rà soát, điều chỉnh Chương trình giáo dục phổ thông 2018 dựa trên thực tiễn dạy học và ý kiến của giáo viên, chuyên gia.

Có thể nói, quyết định sử dụng một bộ SGK thống nhất toàn quốc là một "cú hích" mang tính lịch sử, thể hiện sự quyết tâm mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước trong việc tạo ra một nền giáo dục vững mạnh, công bằng và dân chủ. Nó là bước ngoặt thể hiện rõ quan điểm: Giáo dục phải là nền tảng củng cố sự đồng thuận xã hội, đảm bảo mọi công dân Việt Nam đều được trang bị hệ giá trị và chuẩn kiến thức đồng nhất.

Bộ SGK thống nhất sẽ giúp định hình một thế hệ công dân có kiến thức nền tảng vững chắc. Sự thành công của quyết định này đòi hỏi sự đồng lòng, ủng hộ và giám sát chặt chẽ của toàn xã hội để biến chủ trương đúng đắn thành thành tựu rực rỡ, mở ra một tương lai tươi sáng, bền vững cho nền giáo dục.

Mới đây, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Trong đó, đối với giáo dục phổ thông, Bộ Chính trị yêu cầu rà soát, đánh giá việc triển khai Chương trình giáo dục phổ thông; bảo đảm cung cấp một bộ SGK thống nhất toàn quốc, phấn đấu tới năm 2030 cung cấp miễn phí SGK cho tất cả học sinh; đồng thời, thực hiện đồng bộ các giải pháp để khắc phục tình trạng dạy thêm, học thêm tràn lan.

Kim Thoa

Nguồn TG&VN : https://baoquocte.vn/mot-bo-sach-giao-khoa-thong-nhat-cu-hich-mang-tinh-lich-su-kien-tao-su-cong-bang-giao-duc-329592.html