Một tủ sách cho giới khoa học luôn là ước nguyện của người làm KH-CN

17 giờ trướcBài gốc

Theo PGS San, một tủ sách cho giới khoa học công nghệ (KH-CN) là để liên kết các nhà khoa học thành một cộng đồng, tạo động lực sáng tạo cho những ai đã chọn con đường khó khăn này và định hướng cho các thế hệ trẻ về các hoạt động KH-CN tương lai.

Thực trạng khó lập tủ sách KH-CN ở Việt Nam là gì?

Trên thế giới đã có nhiều tủ sách khoa học nổi tiếng với các hình thức khác nhau như: Tôi biết gì của Pháp, Bách khoa Britanica của Anh, hay những nhà xuất bản nổi tiếng của Mỹ... Thậm chí có cả những series sách nặc danh Bourbaki với các ấn phẩm về toán học lừng danh thế giới do các nhà toán học cùng nhau hợp tác viết.

Còn ở Việt Nam, theo PGS-TS Phạm Bích San, có nhiều tủ sách đã hình thành nhưng cho đến nay mới chỉ thành công phần nào với các nhóm xuất bản về văn học và nghệ thuật, còn về KH-CN thì chưa.

Nguồn tài liệu KH-CN tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều hạn chế nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nghiên cứu và đào tạo. Nhiều tủ sách thiếu vắng các ấn phẩm nghiên cứu chuyên sâu, đặc biệt là các sách chuyên khảo và báo cáo nghiên cứu mới nhất trong các lĩnh vực khoa học tiên tiến. Sự thiếu hụt này không chỉ giới hạn ở tài liệu in mà còn cả tài liệu điện tử và cơ sở dữ liệu trực tuyến.

Theo PGS-TS Phạm Bích San, nguồn tài liệu KH-CN tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều hạn chế nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nghiên cứu và đào tạo

Trong khi đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và khai thác tủ sách còn chậm. Nhiều đơn vị vẫn sử dụng phương thức quản lý thủ công hoặc các phần mềm đơn giản, chưa tích hợp được với hệ thống tra cứu trực tuyến và cơ sở dữ liệu số nên việc tra cứu tài liệu trở nên khó khăn, tốn thời gian và không hiệu quả.

Tình trạng số hóa tài liệu còn rất chậm và chưa có chiến lược tổng thể. Tiến độ số hóa bị hạn chế bởi nhiều yếu tố: thiếu kinh phí đầu tư cho thiết bị scan chất lượng cao, thiếu nhân lực có kỹ năng số hóa chuyên nghiệp...

Hạ tầng mạng và lưu trữ dữ liệu còn nhiều hạn chế. Nhiều đơn vị chưa có hệ thống server đủ mạnh để lưu trữ và phục vụ lượng lớn tài liệu số.

Đặc biệt, các tủ sách KH-CN hiện nay thiếu khả năng tương tác và tích hợp với các hệ thống khác. Các tủ sách hoạt động như những "hòn đảo thông tin" độc lập, không thể kết nối với các thư viện, cơ sở dữ liệu hoặc hệ thống quản lý nghiên cứu khác. Điều này làm giảm đáng kể giá trị sử dụng và khả năng phát hiện tài liệu của người dùng.

Thiếu hụt nguồn lực cũng là nguyên nhân cốt lõi. Đội ngũ cán bộ thư viện và quản lý tủ sách còn thiếu về số lượng và chất lượng.
Vấn đề bản quyền và sở hữu trí tuệ là một trong những thách thức phức tạp nhất đối với việc xây dựng và phát triển tủ sách khoa học và công nghệ, đặc biệt trong bối cảnh số hóa và chia sẻ tri thức.

Để hiện thực hóa việc xây dựng và phát triển tủ sách KH-CN

Theo PGS-TS Phạm Bích San, hiện vẫn chưa ai có ý định hình thành một tủ sách về KH-CN xứng tầm với nền khoa học được cho rằng có số lượng rất lớn này và cũng có không ít các nghiên cứu này thiếu một nền khoa học có chất lượng tối thiểu, thiếu một chính danh để xây dựng nên một tủ sách như vậy.

Vốn dĩ, Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) được lập nên để thúc đẩy các hoạt động KH-CN Việt Nam, trong đó các ấn phẩm là cấu thành tối quan trọng phục vụ cho mục đích cao cả đó.

"Định hướng mới của Việt Nam để phát triển vươn mình hiện nay là trông chờ vào sự đột phá của kinh tế tư nhân và dựa hẳn vào KH-CN. Đây là một cơ hôi rất tốt để hình thành một tủ sách KH-CN nước nhà", vị chuyên gia nhấn mạnh.

Hội thảo "Giải pháp xây dựng và phát triển tủ sách khoa học và công nghệ" ngày 9.10

Để hiện thực hóa việc xây dựng và phát triển tủ sách KH-CN, ThS Bùi Thị Thu Hằng - Phó giám đốc phụ trách, Phó tổng biên tập Nhà xuất bản Tri Thức mong muốn hợp tác xây dựng hệ sinh thái xuất bản sách với 93 hội, ngành, các tổ chức, cá nhân trong ngôi nhà chung của VUSTA, nhằm kết nối bền vững, tạo giá trị tinh hoa tri thức khoa học và công nghệ, lan tỏa tri thức trong hệ sinh thái và bạn đọc trong nước và quốc tế.

Theo bà Hằng, lợi ích đầu tiên của việc tham gia hệ sinh thái là được hội tụ, trao đổi, sinh hoạt khoa học; có thể phát sinh sự trao đổi, kinh doanh sách trong hệ sinh thái, thuê chuyên gia khoa học trong trường hợp đơn vị có nhu cầu và có thể tạo ra sự gắn kết với cơ quan chủ quản là VUSTA trong việc trao đổi thông tin có liên quan đến hoạt động khoa học của đơn vị mình.

Tủ sách KH-CN giữ vai trò quan trọng trong hệ sinh thái tri thức của mỗi quốc gia, đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hóa và số hóa thông tin...

Trước hết, tủ sách KH-CN là nơi lưu trữ và bảo tồn di sản tri thức nhân loại. Tủ sách KH-CN chính là cầu nối giữa các thế hệ, lưu giữ những thành tựu khoa học quan trọng từ quá khứ đến hiện tại. Các trường đại học hàng đầu thế giới đều có bộ sưu tập tài liệu khoa học lịch sử phong phú, cho phép các nhà nghiên cứu truy nguyên nguồn gốc và quá trình phát triển của các lý thuyết khoa học.

Thứ hai, tủ sách KH-CN đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ hoạt động nghiên cứu và phát triển. Thực tế cho thấy hầu hết trong các công trình nghiên cứu khoa học trong nước và quốc tế, các nhà khoa học cần tham khảo một số lượng lớn các tài liệu khoa học khác nhau bằng các ngôn ngữ khác nhau...

Thứ ba, tủ sách KH-CN là công cụ không thể thiếu trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Chất lượng đào tạo trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM) phụ thuộc rất lớn vào khả năng tiếp cận tài liệu học tập và nghiên cứu. Sinh viên và học viên cao học cần được trang bị kỹ năng tìm kiếm, đánh giá và sử dụng thông tin khoa học một cách hiệu quả, và tủ sách KH-CN chính là nơi lý tưởng để rèn luyện những kỹ năng này.

Vì vậy, để xây dựng và phát triển tủ sách KH-CN, theo bà Hằng, cần hoàn thiện cơ chế chính sách nhà xuất bản và VUSTA phù hợp với Nghị quyết 57 và tăng cường đầu tư; tận dụng mạng lưới VUSTA xây dựng hệ sinh thái tri thức; xây dựng hệ thống thư viện số hiện đại; phát triển đội ngũ nhân lực chuyên nghiệp; xây dựng văn hóa đọc và nâng cao nhận thức về giá trị tủ sách...

Đặc biệt, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) có thể mang lại thay đổi đột phá trong cách tổ chức và khai thác tủ sách. Hệ thống gợi ý thông minh dựa trên AI có thể phân tích hành vi đọc và đề xuất tài liệu phù hợp. Công nghệ xử lý ngôn ngữ tự nhiên có thể tự động phân loại, gán thẻ từ khóa và tóm tắt tài liệu...

Tuyết Nhung

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/mot-tu-sach-cho-gioi-khoa-hoc-luon-la-uoc-nguyen-cua-nguoi-lam-kh-cn-238629.html