'Mưa đỏ' dừng bước ở Oscar không có gì là bất ngờ

3 giờ trướcBài gốc

Một khung hình ấn tượng trong phim "Mưa đỏ"

Ngày 17.12 (theo giờ Việt Nam), Viện Hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ (AMPAS) công bố danh sách rút gọn các hạng mục của Oscar 2025. Ở hạng mục Phim quốc tế xuất sắc, 15 phim được công bố không có Mưa đỏ - đại diện của Việt Nam. Kết quả này chính thức khép lại hành trình, đồng thời cũng khép lại giấc mơ Oscar của Mưa đỏ ở mùa giải năm nay.

Với nhiều người theo dõi hành trình phim Việt tại Oscar, việc Mưa đỏ không đi tiếp không phải là kết quả quá bất ngờ. Đặt trong toàn cảnh hành trình nhiều thập niên của điện ảnh Việt tại giải thưởng này, kết quả ấy phản ánh đúng thực tế và nằm trong quỹ đạo đã lặp lại suốt nhiều năm qua.

Oscar chưa bao giờ là sân chơi dành cho những nỗ lực đơn lẻ. Đây là hệ thống ghi nhận thành quả tích lũy của cả một nền điện ảnh, nơi ngôn ngữ kể chuyện, tư duy thẩm mỹ và cách tiếp cận quốc tế phải được xây dựng đủ lâu, đủ sâu và đủ nhất quán.

Với điện ảnh Việt, hành trình ấy đến nay vẫn chủ yếu mang tính tìm kiếm và thử nghiệm, chưa hình thành một lộ trình ổn định. Trong bối cảnh đó, việc một bộ phim dừng bước từ sớm không phải là điều khó hiểu.

Một cảnh trong phim "Mưa đỏ"

Suốt hơn ba thập niên tham gia Oscar, điện ảnh Việt đã nhiều lần lựa chọn phim đại diện, trải dài từ phim nghệ thuật, phim lịch sử, phim chiến tranh cho đến phim thương mại. Tuy nhiên, kết quả gần như không thay đổi. Ngoài một trường hợp đặc biệt, phần lớn các bộ phim đều dừng lại trước vòng đề cử chính thức.

Chuỗi kết quả lặp đi lặp lại này cho thấy vấn đề không nằm ở riêng Mưa đỏ, mà nằm ở cách chúng ta tiếp cận Oscar như một mục tiêu mang tính thời điểm, thay vì coi đó là kết quả của một quá trình dài hạn.

Mưa đỏ bước vào cuộc đua với nhiều lợi thế dễ nhận thấy. Đó là một bộ phim chiến tranh được đầu tư nghiêm túc, có quy mô sản xuất lớn, khai thác một giai đoạn lịch sử nhiều chất liệu và tạo được hiệu ứng xã hội trong nước.

Việc bộ phim được lựa chọn đại diện Việt Nam dự Oscar thể hiện mong muốn tìm kiếm một tác phẩm đủ tầm vóc để giới thiệu câu chuyện lịch sử và ký ức chiến tranh của người Việt ra bên ngoài. Tuy nhiên, chính tại đây, sự khác biệt về tiêu chí đánh giá lại trở nên rõ ràng.

Thứ trưởng Bộ VHTTDL Tạ Quang Đông chia sẻ lý do chọn "Mưa đỏ" đi dự Oscar - Clip: Tiểu Vũ

Oscar không đánh giá phim dựa trên quy mô lịch sử hay ý nghĩa biểu tượng trong phạm vi một quốc gia. Hội đồng xét chọn của AMPAS tập trung nhiều hơn vào khả năng chuyển hóa chất liệu bản địa thành một câu chuyện mang tính phổ quát, có thể đối thoại với khán giả đến từ những bối cảnh văn hóa khác nhau. Đây là thách thức không chỉ riêng với Mưa đỏ, mà là bài toán chung của phần lớn phim Việt trong nhiều năm qua.

Trong xu hướng chung những năm gần đây, các tác phẩm được đánh giá cao tại Oscar thường không đặt chiến tranh ở vị trí trung tâm của câu chuyện. Chiến tranh chỉ còn là bối cảnh để làm nổi bật thân phận con người, những tổn thương nội tâm và những câu hỏi mang tính nhân văn rộng hơn.

Với Mưa đỏ, trọng tâm vẫn nghiêng nhiều về việc tái hiện không khí và quy mô của chiến tranh, trong khi chiều sâu nội tâm và những xung đột mang tính phổ quát chưa thực sự trở thành điểm nhấn. Điều này khiến bộ phim gặp khó trong việc tạo ra sự đồng cảm rộng rãi vượt ra ngoài bối cảnh lịch sử Việt Nam.

Hình ảnh người lính trong phim "Mưa đỏ"

Thực tế này không chỉ xuất hiện với điện ảnh Việt. Nhìn sang các nền điện ảnh châu Á từng giành được Oscar trong những năm qua, có thể thấy họ đều đi theo một chiến lược khá rõ ràng và nhất quán. Từ Ngọa hổ tàng long của Lý An, A Separation của Iran, Parasite của Hàn Quốc cho đến Drive My Car của Nhật Bản, các bộ phim được vinh danh đều không tiếp cận Oscar bằng tham vọng đại diện quốc gia hay kể lại lịch sử dân tộc theo nghĩa trực diện.

Điểm chung của những tác phẩm này là lựa chọn những câu chuyện rất cụ thể, rất bản địa, nhưng được kể bằng một ngôn ngữ điện ảnh tiết chế và tinh luyện, tập trung vào số phận con người hơn là bối cảnh.

Gia đình, giai cấp, đạo đức, cô đơn, khủng hoảng bản sắc hay sự đổ vỡ của các mối quan hệ cá nhân trở thành trung tâm, trong khi yếu tố xã hội hay lịch sử chỉ đóng vai trò làm nền. Chính cách tiếp cận ấy giúp các bộ phim châu Á khi bước ra Oscar không bị đọc như những lát cắt văn hóa xa lạ, mà trở thành những trải nghiệm có thể được cảm nhận ở nhiều nền văn hóa khác nhau.

Ê kíp "Mưa đỏ" giành giải Bông sen vàng tại LHP Việt Nam 2025 - Ảnh: Tiểu Vũ

Bên cạnh lựa chọn đề tài, chiến lược đi Oscar của các nền điện ảnh châu Á thành công cũng mang tính dài hơi. Họ không trông chờ vào một bộ phim đơn lẻ, mà xây dựng sự hiện diện liên tục thông qua các liên hoan phim quốc tế, hệ thống phát hành bài bản và mối quan hệ bền bỉ với giới phê bình. Oscar đến với họ như một kết quả tất yếu của quá trình tích lũy, chứ không phải phần thưởng cho một nỗ lực mang tính thời điểm.

Trở lại với điện ảnh Việt, một yếu tố khác cũng cần được nhìn nhận là sự thiếu ổn định trong cách lựa chọn phim đại diện đi Oscar. Qua từng năm, tiêu chí lựa chọn liên tục thay đổi. Có thời điểm ưu tiên phim nghệ thuật, có lúc chọn phim lịch sử, có lúc lại đặt kỳ vọng vào phim thương mại thành công trong nước.

Mỗi bộ phim được gửi đi gần như là một quyết định riêng lẻ, thiếu sự kế thừa về thẩm mỹ và chưa nằm trong một chiến lược dài hạn nhằm định vị hình ảnh điện ảnh Việt trên trường quốc tế. Khi chưa có một hướng đi nhất quán, việc phim dừng bước từ sớm là điều dễ xảy ra.

Đoàn phim "Mưa đỏ" tham gia tuần “Điện ảnh Việt Nam - Hành trình ánh sáng” tại Paris, Pháp

Oscar không trao giải cho sự cố gắng mang tính ngắn hạn, cũng không phải là nơi ghi nhận những mong muốn đại diện mang tính biểu trưng. Đây là cuộc chơi của những nền điện ảnh đã xây dựng được bản sắc rõ ràng và kiên trì theo đuổi trong nhiều năm. Thành công của họ không đến từ một bộ phim đơn lẻ, mà từ cả một dòng chảy thẩm mỹ được bồi đắp liên tục. So với điều đó, điện ảnh Việt vẫn đang trong quá trình hình thành và hoàn thiện diện mạo của mình.

Việc Mưa đỏ xuất hiện trong danh sách các phim đủ điều kiện tranh giải đã là một bước tiến về mặt hiện diện. Tuy nhiên, từ đó đến danh sách rút gọn hay đề cử chính thức là một khoảng cách rất lớn. Khoảng cách này không thể được lấp đầy chỉ bằng quy mô sản xuất, đề tài lịch sử hay mức độ quan tâm trong nước, mà đòi hỏi sự chuẩn bị bài bản hơn về phát hành quốc tế, tiếp cận giới chuyên môn và cách kể chuyện mang tính toàn cầu.

Đặt trong bối cảnh ấy, nếu Mưa đỏ đi sâu vào Top 15 hay đề cử chính thức, đó mới là điều bất ngờ. Bởi điều đó sẽ đi ngược lại toàn bộ quỹ đạo mà điện ảnh Việt đã trải qua suốt nhiều thập niên qua. Thực tế không mang tính phủ nhận, mà chỉ cho thấy chúng ta đang đứng ở đâu trong cuộc chơi này.

Đạo diễn Đặng Thái Huyền phát biểu tại hội Phát triển công nghiệp điện ảnh trong kỷ nguyên mới - Ảnh: Tiểu Vũ

Điều đáng bàn không phải là Mưa đỏ có vào Oscar hay không, mà là cách chúng ta nhìn nhận kết quả ấy. Nếu mỗi lần phim Việt dừng bước lại được xem như một thất bại cần biện minh, giấc mơ Oscar sẽ tiếp tục bị đặt trong những kỳ vọng ngắn hạn và cảm tính. Ngược lại, nếu coi đây là dữ liệu thực tế để phân tích và điều chỉnh, mỗi lần dừng bước có thể trở thành một bài học cần thiết cho một hành trình dài hơn.

Mưa đỏ không thất bại với tư cách một bộ phim trong nước. Bộ phim đã hoàn thành vai trò của mình với khán giả Việt và góp thêm một dấu mốc vào hành trình Oscar của điện ảnh Việt. Việc dừng lại trước vòng đề cử chính thức chỉ nhắc lại một thực tế quen thuộc: Oscar không phải là đích đến của một tác phẩm riêng lẻ, mà là kết quả của cả một nền điện ảnh đã tích lũy đủ lâu về tư duy, thẩm mỹ và cách tiếp cận quốc tế.

Chính từ thực tế đó, kỳ vọng dành cho phim Việt nếu thực sự muốn tiến xa hơn tại Oscar cũng cần được đặt lại. Không phải bằng những lựa chọn mang tính thời điểm, mà bằng một tư duy làm phim hướng đến ngôn ngữ kể chuyện có khả năng đối thoại rộng hơn, một chiến lược phát hành và hiện diện quốc tế bài bản hơn, cùng sự kiên trì xây dựng bản sắc thẩm mỹ ổn định.

Khi những nền tảng ấy được hình thành một cách nhất quán, giấc mơ Oscar của phim Việt sẽ không còn phụ thuộc vào một bộ phim cụ thể, mà có cơ hội trở thành một hành trình thực chất, dài hơi và bền vững hơn.

Tiểu Vũ

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/mua-do-dung-buoc-o-oscar-khong-co-gi-la-bat-ngo-242478.html