Muốn giữ chân nhân tài cần có CTĐT xuất sắc, tối thiểu 50% giáo sư giỏi từ nước ngoài tham gia

2 giờ trướcBài gốc

Theo thống kê của Bộ giáo dục và Đào tạo, phần lớn các em học sinh đạt thành tích cao tại các kỳ thi quốc tế như Olympic đều đi du học và nhiều em ở lại nước ngoài sau khi tốt nghiệp.

Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng, nguyên nhân dẫn tới việc này là do Việt Nam chưa có cơ chế đào tạo thu hút, bồi dưỡng đặc thù dành cho các đối tượng tài năng này.

Bên cạnh đó, do chưa có cơ chế tuyển dụng, đãi ngộ xứng đáng, môi trường làm việc phù hợp cho các đối tượng này sau khi hoàn thành chương trình đại học, thạc sĩ, tiến sĩ, dẫn đến nhiều em học sinh muốn quay lại cống hiến cho đất nước nhưng còn ngại ngần.

Ngoài ra, chưa xây dựng được mạng lưới liên hệ với các em học sinh sau khi đạt thành tích để huy động phục vụ cho quá trình đổi mới và phát triển của đất nước.

Theo đại diện một số cơ sở giáo dục đại học, việc hầu hết học sinh đạt thành tích cao tại các kỳ thi quốc tế như Olympic đều đi học ở nước ngoài và ở lại dẫn tới hiện tượng chảy máu chất xám tại Việt Nam. Để hạn chế hiện tượng này, cần có các chương trình đào tạo đại học, sau đại học xuất sắc trong nước đi kèm với các chính sách thu hút đội ngũ giảng viên giỏi từ nước ngoài tham gia giảng dạy các chương trình này.

Thu hút giảng viên giỏi từ nước ngoài là yếu tố cần thiết để hạn chế hiện tượng chảy máu chất xám

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Nguyễn Văn Huy - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Huế bày tỏ, hiện tượng chảy máu chất xám ở Việt Nam ngày càng diễn ra rõ rệt khi nhiều học sinh, sinh viên lựa chọn làm việc, nghiên cứu hoặc định cư ở nước ngoài.

Trong khi đó, các vị trí việc làm quan trọng trong nước đang thiếu vắng những người có vai trò dẫn dắt, đổi mới trong đào tạo và nghiên cứu. Điều này dẫn tới sự thiếu hụt nguồn nhân lực có trình độ cao trong các lĩnh vực chiến lược như: Khoa học, Công nghệ, Y tế, Giáo dục. Đồng thời, làm chậm quá trình hiện đại hóa, giảm sức cạnh tranh quốc gia và tạo áp lực lên các cơ sở đào tạo trong việc “bù đắp” khoảng trống nhân lực này.

Trước thực trạng trên, thầy Huy cho rằng, Việt Nam cần nhanh chóng có đội ngũ giảng dạy chất lượng cùng các chương trình đào tạo đại học, sau đại học xuất sắc trong nước để thu hút và giữ chân học sinh đạt giải Olympic vào học tập và nghiên cứu. Điều này cũng được thể hiện rõ qua Nghị quyết 71-NQ/TW (Nghị quyết 71) ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, khi Nghị quyết này nêu rõ việc tuyển dụng ít nhất 2.000 giảng viên giỏi từ nước ngoài đến và giảng dạy tại Việt Nam. Đây chính là đội ngũ nòng cốt giảng dạy chương trình xuất sắc, tài năng đại học và sau đại học.

Để thực hiện mục tiêu này của Nghị quyết 71, nhiều cơ sở giáo dục đại học cho rằng nên ưu tiên tuyển dụng giảng viên nước ngoài xuất sắc trong các lĩnh vực mà Việt Nam cần nhân lực chất lượng cao như: Trí tuệ nhân tạo, Khoa học dữ liệu, An ninh mạng, Công nghệ sinh học, Vật liệu mới, Năng lượng tái tạo, Khoa học sức khỏe, Kinh tế số và Quản trị đổi mới.

Đồng thời, giảng viên nước ngoài xuất sắc phải đáp ứng các tiêu chuẩn rõ ràng như: có bằng tiến sĩ từ các cơ sở uy tín quốc tế, có công trình nghiên cứu chất lượng trong 5 năm gần nhất, hay có kinh nghiệm giảng dạy đại học hoặc sau đại học bằng tiếng Anh cùng khả năng hợp tác nghiên cứu quốc tế.

Ngoài việc giảng dạy, giảng viên cần tham gia vào nghiên cứu khoa học, dẫn dắt nhóm nghiên cứu và tham gia dự án hợp tác và phát triển chương trình đào tạo chung. Khi kết hợp giảng dạy với nghiên cứu, đội ngũ giảng viên giỏi này sẽ mang lại giá trị lan tỏa, thúc đẩy đổi mới phương pháp, nâng cao chất lượng đào tạo và xây dựng năng lực nội sinh cho các trường đại học của Việt Nam.

Tiến sĩ Nguyễn Văn Huy, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Huế. Ảnh: NVCC

Cùng chung ý kiến, theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Thoa - Trưởng phòng Phòng Đào tạo đại học và Công tác sinh viên, Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế cho rằng, hiện tượng chảy máu chất xám ảnh hưởng trực tiếp đến đội ngũ nghiên cứu trong trường đại học và giảng viên đại học. Bởi các trường đại học rất cần những người có kinh nghiệm quốc tế để xây dựng nhóm nghiên cứu mạnh, đổi mới chương trình đào tạo và hội nhập với chuẩn mực toàn cầu. Khi lực lượng này thiếu hụt, sự phát triển của giáo dục đại học bị chậm lại, kéo theo năng lực đổi mới sáng tạo quốc gia cũng bị hạn chế.

Do đó, chủ trương tuyển ít nhất 2.000 giảng viên giỏi từ nước ngoài theo Nghị quyết 71 là một bước đi chiến lược, góp phần hạn chế hiện tượng chảy máu chất xám hiện nay tại Việt Nam. Song, việc thu hút giảng viên giỏi từ nước ngoài cần xác định theo ngành/nghề ưu tiên, có tiêu chuẩn tuyển chọn và cơ chế gắn kết giảng dạy và nghiên cứu.

Trong bối cảnh Việt Nam đang chuyển dịch mạnh sang kinh tế tri thức, công nghiệp công nghệ cao và chuyển đổi số, giảng viên giỏi từ nước ngoài được tuyển chọn cần căn cứ vào những lĩnh vực đất nước có nhu cầu phát triển chiến lược. Trong đó, có thể ưu tiên các lĩnh vực như: Máy tính và Công nghệ thông tin, Tự động hóa, Robot, IoT, Hàng không - Vũ trụ, Năng lượng tái tạo, Kỹ thuật môi trường.

Ngoài ra, cần ưu tiên tuyển tại lĩnh vực khoa học cơ bản gồm các ngành: Toán học, Vật lý, Hóa học, Sinh học phân tử, nhằm xây dựng nền tảng vững chắc cho nghiên cứu ứng dụng và đào tạo tài năng.

Hơn nữa, các khối ngành như: Khoa học giáo dục và đào tạo giáo viên, Đo lường và Đánh giá cũng cần được chú trọng ưu tiên để nâng chất lượng đào tạo giáo viên và nâng tầm giáo dục phổ thông.

Cũng theo cô Thoa, giảng viên giỏi từ nước ngoài cũng cần có các tiêu chuẩn xác định rõ ràng.

Cụ thể, việc xác định nên dựa trên năng lực học thuật gồm: trình độ đào tạo, kinh nghiệm giảng dạy quốc tế, thành tích nghiên cứu khoa học và dẫn dắt nhóm nghiên cứu.

Bên cạnh đó, về năng lực nghiên cứu, giảng viên cần đảm bảo có công bố quốc tế uy tín, chỉ số trích dẫn tốt, từng chủ trì hoặc tham gia đề tài, dự án nghiên cứu có giá trị. Đồng thời, có khả năng giảng dạy theo chuẩn quốc tế, xây dựng môn học mới, chương trình đào tạo mới.

Đặc biệt, để các giảng viên giỏi phát huy hết năng lực, cần quy định rõ việc giảng viên phải gắn với một nhóm nghiên cứu mạnh trong viện nghiên cứu hoặc trường đại học và giảng dạy dựa trên nghiên cứu.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Thoa - Trưởng phòng Phòng Đào tạo đại học và Công tác sinh viên Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế. Ảnh: website nhà trường.

Cùng bàn về vấn đề này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Trung Cang - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kiên Giang cho rằng, để góp phần hạn chế hiện tượng chảy máu chất xám, việc tuyển tối thiểu 2.000 giảng viên giỏi từ nước ngoài theo Nghị quyết 71 là bước đi phù hợp. Song, Việt Nam cần phải xác định rõ những lĩnh vực cần ưu tiên tuyển giảng viên và bám sát các yếu tố như: xu hướng khoa học, công nghệ của thế giới, nhu cầu phát triển quốc gia và những khoảng trống nhân lực mà Việt Nam đang thiếu.

Theo thầy Cang, để đạt mục tiêu Net Zero vào năm 2050 của Việt Nam, việc thu hút giảng viên giỏi từ nước ngoài về giảng dạy các chương trình năng lượng tái tạo, khoa học môi trường, biến đổi khí hậu là rất cần thiết. Điều này phù hợp trong bối cảnh đất nước đang chuyển mình sang kinh tế xanh, đẩy mạnh năng lượng tái tạo và lưu trữ năng lượng, nhưng lực lượng làm việc trong các lĩnh vực này còn hạn chế.

Ngoài ra, để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế, Việt Nam cũng nên thu hút giảng viên giỏi trong các ngành như: Kinh tế số, Tài chính định lượng, Logistics và chuỗi cung ứng, Quản trị đổi mới sáng tạo, bởi đây là những ngành đang có sự thay đổi nhanh chóng và đòi hỏi đội ngũ giảng viên phải có trải nghiệm quốc tế.

Song song với đó, giảng viên giỏi từ nước ngoài cũng cần có các tiêu chuẩn xác định rõ ràng, minh bạch và có phần định lượng.

Trong đó, đội ngũ này nên có các tiêu chuẩn như: có kinh nghiệm giảng dạy tối thiểu 10 năm; đang công tác tại các trường thuộc top 50 thế giới, top 100 châu Á, hoặc top 10 trong các quốc gia có nền khoa học và công nghệ phát triển; có công trình công bố quốc tế xếp hạng Q1, Q2 trong hệ thống WoS; có kinh nghiệm chủ trì hoặc tham gia điều hành các dự án khoa học quốc tế; có kinh nghiệm hướng dẫn nghiên cứu sinh hoặc xây dựng nhóm nghiên cứu.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Trung Cang (áo trắng) - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kiên Giang. Ảnh: NVCC.

Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kiên Giang nhấn mạnh, đội ngũ giảng viên giỏi cần gắn với nghiên cứu khoa học tại các đơn vị tham gia giảng dạy, tránh tình trạng “dạy chay” gây nhàm chán và không phát huy được tài năng của học sinh, sinh viên.

“Giảng viên phải vừa giảng dạy vừa nghiên cứu, bởi nếu chỉ thuyết trình lý thuyết một chiều, thì sẽ không tạo ra giá trị kiến thức mới. Vì vậy, cần yêu cầu giảng viên giỏi từ nước ngoài hướng dẫn, hỗ trợ cho giảng viên trẻ và nghiên cứu sinh xây dựng nhóm nghiên cứu, hướng dẫn đề tài, tập huấn kỹ năng viết bài quốc tế, thiết kế thí nghiệm.

Đồng thời, đội ngũ giảng viên giỏi cũng cần được gắn nhiệm vụ giảng dạy với dự án nghiên cứu của chính họ. Từ đó, giúp người học của đội ngũ giảng viên giỏi có cơ hội tham gia vào các dự án quốc tế thực thụ, thay vì chỉ học lý thuyết”, thầy Cang bày tỏ.

Chương trình đào tạo nhân tài nên có tối thiểu 50% giáo sư giỏi từ nước ngoài tham gia

Theo thầy Nguyễn Trung Cang, để hạn chế hiện tượng chảy máu chất xám, Việt Nam cần có các chương trình đào tạo đại học, sau đại học xuất sắc trong nước đủ sức thu hút, giữ chân các học sinh đạt giải vào học tập và nghiên cứu.

Trong đó, các chương trình đào tạo có tỉ lệ giáo sư nước ngoài cao là hướng đi tốt để tạo ra môi trường đào tạo uy tín, đủ sức giữ chân học sinh giỏi trong nước và thu hút sinh viên quốc tế đến Việt Nam. Giáo sư nước ngoài không nhất thiết phải là người “Tây”. Đó có thể là giáo sư người Việt đang làm việc lâu năm hoặc người Việt mang song tịch sinh sống và làm việc ở nước có nền khoa học công nghệ tiên tiến. Thực tế, đội ngũ này có lợi thế rất lớn là hiểu văn hóa Việt Nam, có mong muốn cống hiến cho đất nước khi quay về với tinh thần trách nhiệm cao.

Tỉ lệ giáo sư nước ngoài tham gia giảng dạy nên đạt mức tối thiểu 50%, giúp sinh viên được tiếp cận phương pháp giảng dạy hiện đại, cập nhật xu hướng thế giới và được tiếp cận tri thức chuẩn quốc tế, đặc biệt là những lĩnh vực đang thay đổi từng ngày. Đồng thời, việc tiếp xúc với đội ngũ trí thức giỏi từ nhiều quốc gia cũng giúp sinh viên nâng cao năng lực ngoại ngữ, phản biện, kỹ năng giải quyết vấn đề, vốn là những kỹ năng quan trọng cho nguồn nhân lực chất lượng cao.

Tuy nhiên, để đạt mục tiêu đào tạo tài năng, thì đội ngũ giáo sư giỏi từ nước ngoài phải là những người giỏi thực chất, là giáo sư đầu ngành và đang làm việc trong môi trường khoa học tiên tiến. Song song với đó, cần có những chế độ, chính sách để thu hút được giáo sư từ nước ngoài về Việt Nam tham gia giảng dạy và nghiên cứu.

Trong đó, nên tạo điều kiện để đội ngũ này tham gia hoặc chủ trì các đề tài, dự án khoa học và công nghệ trọng điểm. Đồng thời, được ghi nhận đầy đủ đóng góp khoa học cùng các cơ chế trọng dụng rõ ràng, minh bạch.

Mặt khác, phải xây dựng cơ chế giảng dạy, nghiên cứu linh hoạt. Không nhất thiết yêu cầu giảng viên giỏi làm toàn thời gian tại Việt Nam, thay vào đó có thể áp dụng mô hình làm việc theo đợt, theo học kỳ hoặc theo dự án phù hợp với lịch trình của giảng viên.

Trong khi đó, theo thầy Nguyễn Văn Huy, để thu hút học sinh sau khi đạt thành tích cao tại các kỳ thi quốc tế như Olympic quay trở về cống hiến cho đất nước, cần lưu ý ở 3 khía cạnh.

Ảnh minh họa: Báo điện tử Chính phủ.

Về học tập, cần mở rộng học bổng trong và ngoài nước kèm theo cam kết làm việc. Đồng thời, kiến tạo môi trường nghiên cứu đạt chuẩn quốc tế để học sinh có thành tích cao có điều kiện thuận lợi để phát triển.

Về tài chính, nên áp dụng chế độ đãi ngộ cạnh tranh gồm: lương và phụ cấp đủ sức thu hút. Song song với đó, có chính sách hỗ trợ nhà ở, gia đình của học sinh và kinh phí tài trợ các dự án nghiên cứu.

Về cơ hội thăng tiến, phải bảo đảm cơ chế tuyển dụng minh bạch, trọng dụng nhân tài theo năng lực, có cơ chế bổ nhiệm linh hoạt, tạo điều kiện tham gia lãnh đạo nhóm nghiên cứu, quản lý chương trình và hợp tác quốc tế. Đặc biệt, cần xây dựng môi trường làm việc chuyên nghiệp, tôn trọng sáng tạo để người giỏi có động lực gắn bó lâu dài.

Mạnh Dũng

Nguồn Giáo Dục VN : https://giaoduc.net.vn/muon-giu-chan-nhan-tai-can-co-ctdt-xuat-sac-toi-thieu-50-giao-su-gioi-tu-nuoc-ngoai-tham-gia-post255998.gd