Một hệ thống Patriot của quân đội Mỹ tại Ba Lan, năm 2022. Ảnh: Reuters.
Hôm 23/6, giới chức Iran tuyên bố đã phóng loạt tên lửa nhằm vào căn cứ Al Udeid của Mỹ trên lãnh thổ Qatar. Đây là động thái đáp trả việc Mỹ không kích ba cơ sở hạt nhân của Iran một ngày trước đó.
Dù vậy, chỉ một tên lửa của Iran tiếp cận được mục tiêu, đánh trúng một tòa nhà gần căn cứ nhưng không gây hại cho các khí tài quân sự. Cả phía Qatar và Mỹ đều cho biết không ghi nhận thiệt hại về người.
Một số hình ảnh và video được đăng tải trên mạng xã hội cho thấy ánh sáng từ các tên lửa đánh chặn rực sáng bầu trời đêm Doha. Một hình ảnh khác cho thấy mảnh vỡ của một tên lửa Patriot, dường như đã tham gia nhiệm vụ đánh chặn, rơi xuống mặt đất.
Một phần nguyên nhân thành công của tên lửa Patriot là Iran đã thông báo trước khi tiến hành tấn công, giúp Mỹ và Qatar có thời gian chuẩn bị. Dù vậy, không thể không ghi nhận hiệu quả của hệ thống tên lửa Patriot trong đánh chặn các tên lửa của Iran.
Xương sống của phòng không Mỹ
Ông Dougal Robertson, chuyên gia tại hãng tư vấn quốc phòng Felix Advisory và là cựu sĩ quan tình báo Australia, cho rằng tên lửa Patriot được thiết kế để đánh chặn các tên lửa như vậy. Hơn nữa, do số lượng tên lửa Iran phóng ra không nhiều, thách thức mà quân đội Mỹ đối mặt không quá lớn.
“Trong trường hợp này, nhiệm vụ đặt ra với tên lửa Patriot tương đối đơn giản. Do số lượng vũ khí khá ít, kể cả khi không được báo trước, Mỹ vẫn có thể nhanh chóng phát hiện”, ông Robertson nói với ABC.
Ông Robertson cho biết Patriot PAC-3 - bản cập nhật mới nhất của Patriot - có khả năng dẫn đường cao, giúp các tên lửa này có thể trực tiếp đánh trúng tên lửa tấn công từ trên cao, phá hủy mục tiêu bằng động năng.
Hệ thống tên lửa Patriot đã là một trong những “xương sống” của thế trận phòng không Mỹ, có thể chống lại từ tên lửa đạn đạo, máy bay tới UAV. Mỗi hệ thống bao gồm radar, trung tâm chỉ huy và tối đa 8 bệ phóng, mỗi bệ phóng có 16 tên lửa.
Tên lửa Patriot khai hỏa. Ảnh: Reuters.
Cơ chế đánh chặn của tên lửa Patriot là đâm thẳng, tiêu diệt mục tiêu bằng động năng - thay vì bằng hệ thống kích nổ, giúp đảm bảo độ chính xác, cũng như giảm nguy cơ các mảnh vụn gây hại cho nhân sự dưới mặt đất.
Phiên bản nâng cấp PAC-3 MSE có tầm bắn trên 35 km và khả năng cơ động cao hơn, giúp chống trả các tên lửa có quỹ đạo phức tạp hơn.
Phiên bản này được thiết kế để đối phó với các loại tên lửa hiện đại của Iran như Fateh-110 hay Zulfiqar, vốn bay ở tốc độ cao nhưng với quỹ đạo có thể dự đoán.
Radar AN/MPQ-65 trong hệ thống tên lửa Patriot có khả năng phát hiện các mục tiêu cách xa tới 150 km, cung cấp dữ liệu theo thời gian thực để trung tâm chỉ huy phản ứng nhanh chóng.
Phòng ngự nhiều lớp
Iran được cho sở hữu kho tên lửa đạn đạo lớn và đa dạng hàng đầu tại khu vực Trung Đông.
Các loại tên lửa đạn đạo thường di chuyển tới độ cao đáng kể trước khi đâm nhanh xuống mục tiêu. Do đó, việc đánh chặn không hề dễ dàng.
“Thông thường, khoảng 2-3 tên lửa Patriot sẽ được phóng để đảm bảo chúng đánh trúng mục tiêu”, ông Robertson nói.
Bản thân lực lượng Mỹ tại khu vực cũng đã được đặt trong trạng thái cảnh báo cao, theo Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng liên quân Mỹ Dan Caine. Mỹ “đã hoàn toàn sẵn sàng đáp trả mọi động thái tấn công trả đũa của Iran và các đồng minh”, tướng Caine nói hôm 22/6, sau khi Mỹ không kích ba cơ sở hạt nhân Iran.
Chia sẻ với Reuters, giới chức Mỹ cho biết các máy bay không được bảo quản trong nhà chứa đủ cứng cáp đã được đưa khỏi căn cứ Al Udeid. Trong khi đó, một số tàu hải quân Mỹ cũng đã rời khỏi căn cứ.
Các vệt sáng trên bầu trời nhìn từ Doha, Qatar khi Iran tấn công căn cứ Al Udeid. Ảnh: Reuters.
Ông Robertson chỉ ra Mỹ có hệ thống phòng thủ tích hợp ở khu vực, sẵn sàng phản ứng nếu Iran tấn công.
“Hệ thống này bao gồm các tàu ở Vịnh Ba Tư, các khí tài trên không và radar trên mặt đất”, ông nói. “Họ sẽ biết được nguy cơ đến từ đâu và đoán gần đúng hướng”.
Đương nhiên, cái giá của công tác phòng thủ là không hề rẻ. Một tên lửa PAC-3 MSE có chi phí lên tới 4-6 triệu USD.
Ngoài Patriot, Qatar còn sở hữu tên lửa NASAMS do Na Uy và Mỹ cùng sản xuất, tên lửa Rapier của Anh và tên lửa Roland của Pháp - Đức. Ngoài ra, Qatar hồi tháng 5 cũng đã công bố kế hoạch mua hệ thống tên lửa THAAD của Mỹ. Thông tin này khi đó được đích thân Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố.
Tên lửa Iran nhắm vào căn cứ không quân Mỹ tại Qatar Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) sau đó xác nhận họ đã khởi động chiến dịch tên lửa có tên "Thông điệp Chiến thắng", với mục tiêu nhắm vào các căn cứ quân sự Mỹ tại Iraq và Qatar vào tối ngày 23/6