Qatar đã giúp dàn xếp lệnh ngừng bắn Iran - Israel như thế nào?

6 giờ trướcBài gốc

Tên lửa Iran nhắm vào căn cứ không quân Mỹ tại Qatar Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) sau đó xác nhận họ đã khởi động chiến dịch tên lửa có tên "Thông điệp Chiến thắng", với mục tiêu nhắm vào các căn cứ quân sự Mỹ tại Iraq và Qatar vào tối ngày 23/6

Tối muộn ngày 23/6, trong một phòng họp màu tím đặc trưng, giới chức Qatar triệu tập phóng viên để phản đối vụ Iran nã tên lửa vào căn cứ Al Udeid - cơ sở quân sự Mỹ nằm giữa sa mạc phía tây Doha.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Qatar, ông Majed al-Ansari, tuyên bố nước này “có quyền đáp trả”, đồng thời kêu gọi giảm leo thang và bắt đầu đàm phán hòa bình giữa Iran và Israel.

Song trên thực tế, trước thời điểm đó, Qatar đã âm thầm vào cuộc, giữ vai trò trung gian giữa đồng minh Mỹ của Israel và chính quyền Iran - một nỗ lực ngoại giao hậu trường thể hiện rõ lập trường “thực tế và khéo léo” của quốc gia vùng Vịnh nhỏ bé này.

“Diễn biến này cho thấy Qatar có thể chịu đòn nhưng vẫn hành xử thực tế”, bà Sanam Vakil, Giám đốc Chương trình Trung Đông - Bắc Phi tại Viện Chatham House (Anh), nhận định.

Vừa là mục tiêu bị tấn công, vừa làm người dàn xếp

Sau khi Mỹ ra tay không kích các cơ sở hạt nhân của Iran nhằm đáp trả căng thẳng leo thang trong khu vực vào sáng 22/6, Iran lập tức đáp trả bằng loạt tên lửa nhắm vào căn cứ Al Udeid - nơi Mỹ đặt hàng nghìn binh sĩ và là đầu não chiến lược trong khu vực.

Tuy nhiên, theo Thiếu tướng Shayeq Misfer al-Hajri, Phó Tổng tham mưu trưởng liên quân Qatar, gần như toàn bộ tên lửa đã bị đánh chặn, và chính quyền Doha biết trước rằng cuộc tấn công sẽ xảy ra.

Ngày hôm sau, Qatar triệu tập đại sứ Iran tại Doha nhưng không công bố bất kỳ biện pháp trừng phạt nào - động thái được giới quan sát cho là “một phần của kịch bản được tính toán kỹ lưỡng”, theo cựu Đại sứ Anh tại Qatar, ông Nicholas Hopton.

Trong hai tuần căng thẳng giữa Iran và Israel, các nước vùng Vịnh, trong đó có Qatar, theo dõi sát sao và lo ngại sâu sắc về nguy cơ leo thang lan sang lãnh thổ của họ, đặc biệt khi các cơ sở năng lượng chiến lược - vốn là huyết mạch kinh tế - có thể trở thành mục tiêu tiếp theo.

Là quốc gia vùng Vịnh duy trì quan hệ tương đối gần gũi với Iran trong nhiều năm, Qatar tránh đối đầu trực diện. Khác với những nước có quan hệ ngoại giao mong manh với Iran như Saudi Arabia, Bahrain hay quốc giá đang là đối tác thương mại lớn của Tehran là UAE, Qatar được xem là “lựa chọn an toàn” nếu Tehran muốn nhắm vào quân đội Mỹ mà vẫn giữ được cánh cửa đối thoại khu vực.

Theo 3 nhà ngoại giao am hiểu trực tiếp quá trình thương lượng, chính quyền Trump đã yêu cầu Qatar hỗ trợ truyền đạt đề xuất ngừng bắn đến Iran. Tổng thống Trump được cho là đã thông báo với Quốc vương Qatar, Sheikh Tamim bin Hamad al-Thani, rằng Israel đã đồng thuận với đề xuất ngừng bắn do Mỹ đưa ra, New York Times cho biết.

Ngay sau đó, Thủ tướng kiêm Ngoại trưởng Qatar, Sheikh Mohammed bin Abdulrahman al-Thani, đã điện đàm với lãnh đạo Iran, thuyết phục Tehran chấp nhận thỏa thuận ngừng bắn - chỉ vài giờ trước khi lệnh có hiệu lực vào rạng sáng ngày 24/6.

Thủ tướng Sheikh Mohammed bin Abdulrahman al-Thani của Qatar đã giúp làm trung gian cho lệnh ngừng bắn giữa Iran và Israel. Ảnh: Reuters.

Một quan chức cấp cao Nhà Trắng cũng xác nhận vai trò trung gian của quốc vương Qatar trong quá trình thương lượng, song từ chối tiết lộ thêm chi tiết vì chưa được phép phát ngôn công khai.

Đại sứ Iran tại Liên Hợp Quốc, ông Amir-Saeid Iravani, đã gửi lời cảm ơn tới Qatar vì vai trò trung gian trong lệnh ngừng bắn giữa Iran và Israel, tại cuộc họp của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc hôm 24/6, theo thông tin từ CNN.

Cân bằng giữa lên án và đối thoại

Ngoại trưởng Qatar, ông Sultan bin Saad al-Muraikhi, tuyên bố “lên án mạnh mẽ” vụ tấn công, khẳng định Qatar có quyền đáp trả. Nhưng ngay sau đó, Thứ trưởng Ngoại giao Majed al-Ansari lại nhấn mạnh rằng Qatar là một trong những quốc gia đầu tiên cảnh báo về nguy cơ leo thang từ phía Israel - phát ngôn được giới quan sát xem là “nỗ lực giữ thế trung gian khôn ngoan”.

Về phía Iran, Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao tuyên bố vẫn “cam kết duy trì mối quan hệ nồng ấm và mang tính lịch sử” với Qatar. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran cũng khẳng định Tehran sẽ không để “những hành vi gây hấn của Mỹ và Israel” chia rẽ họ với “các quốc gia anh em trong khu vực”.

Giới chuyên gia nhận xét hiếm có một vụ xâm phạm chủ quyền nào lại kèm theo nhiều lời “xin lỗi ngầm” và thiện chí giữ gìn quan hệ đến vậy.

Vai trò của Qatar một lần nữa được chứng minh: là quốc gia duy nhất có thể đối thoại với những “kẻ đối đầu” của Mỹ: từ Taliban, Hamas đến chính Iran. Và hơn thế, Qatar được cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa ở Mỹ tin tưởng - một điều hiếm có với bất kỳ đồng minh nào ở Trung Đông.

Từ khi chiến sự tại Gaza bùng nổ vào tháng 10/2023, Qatar cũng đã đóng vai trò cầu nối giữa Israel và Hamas - nhóm vũ trang thân Iran - góp phần định hình chiến lược đối ngoại trung lập, linh hoạt nhưng hiệu quả.

Tổng thống Trump tại Căn cứ Không quân Al Udeid ở Doha vào tháng 5. Ảnh: Reuters.

Giá trị chiến lược của Qatar cũng được chính đặc phái viên của ông Trump, ông Steve Witkoff, khẳng định trong một cuộc phỏng vấn với Tucker Carlson gần đây.

“Họ không đòi hỏi gì. Họ tự chi trả mọi chi phí cho căn cứ không quân. Không có một đồng nào Mỹ phải bỏ ra. Điều đó rất hiếm”, ông nói.

Khi được hỏi liệu Qatar có phải là "đại diện của Iran", ông Witkoff đáp: “Đúng là họ là một quốc gia Hồi giáo, từng có quan điểm hơi cực đoan, nhưng họ đã điều chỉnh rất nhiều. Điều họ muốn là hòa bình thực sự và họ muốn được công nhận là người kiến tạo hòa bình”.

Thậm chí, cây bút kỳ cựu chuyên về ngoại giao và các vấn đề đối ngoại Patrick Wintour của Guardian đã phải nhận xét về Qatar rằng "hiếm có xung đột nào phức tạp và nghịch lý như cuộc chiến Iran - Israel, và hiếm có quốc gia nào 'đa chiều' như Qatar".

Phương Linh

Nguồn Znews : https://znews.vn/qatar-da-giup-dan-xep-lenh-ngung-ban-iran-israel-nhu-the-nao-post1563544.html