Mỹ và thế giới sẽ chịu tác động ra sao nếu eo biển Hormuz bị phong tỏa?

6 giờ trướcBài gốc

Jask, còn được gọi là Bandar-e Jask, là một thị trấn cảng phía nam Iran, nằm trên Vịnh Oman, ngay bên ngoài Eo biển Hormuz. Ảnh: Getty.

Các nhà lập pháp Iran đã bỏ phiếu ủng hộ việc đóng cửa eo biển Hormuz – tuyến hàng hải huyết mạch toàn cầu cho hoạt động vận chuyển dầu khí – nhằm đáp trả các cuộc không kích của Mỹ nhắm vào ba cơ sở hạt nhân của Iran 21/6. Nếu được Lãnh tụ Tối cao Ayatollah Ali Khamenei chấp thuận, động thái này có thể làm gián đoạn thị trường năng lượng và đẩy giá dầu tăng vọt trên toàn cầu, trong đó có cả thị trường Mỹ.

Sau khi Mỹ tiến hành không kích các cơ sở hạt nhân tại Isfahan, Fordow và Natanz, cộng đồng quốc tế đang theo dõi sát sao phản ứng tiếp theo của Iran. Một trong những phương án đáp trả mà Tehran cân nhắc chính là đóng cửa eo biển Hormuz, khu vực có vị trí chiến lược trên bản đồ năng lượng toàn cầu.

Eo biển này kết nối Vịnh Ba Tư với Vịnh Oman và Biển Arab. Tại điểm hẹp nhất, eo chỉ rộng khoảng 34 km, với hai luồng giao thông hàng hải chính, mỗi chiều rộng khoảng 3,2 km.

Tầm ảnh hưởng lớn

Khoảng 20% lượng dầu giao dịch trên thị trường toàn cầu được vận chuyển qua eo biển này, nên bất kỳ sự gián đoạn nào cũng có thể khiến giá dầu tăng mạnh.

Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA), chỉ riêng trong quý đầu tiên của năm tài khóa 2025, mỗi ngày có gần 15 triệu thùng dầu thô và dầu ngưng tụ, cùng khoảng 8 triệu thùng sản phẩm dầu mỏ được vận chuyển qua eo biển Hormuz.

Với sản lượng vận chuyển lớn như vậy, eo biển Hormuz từ lâu đã giữ vai trò then chốt trong mạng lưới cung ứng năng lượng toàn cầu. Nếu bị phong tỏa, thế giới hầu như không có tuyến hàng hải nào khả thi để thay thế. Trung bình, khoảng 20 triệu thùng dầu các loại đi qua eo biển này mỗi ngày, tương đương gần 20% tổng mức tiêu thụ dầu toàn cầu.

Ngay trước khi Mỹ tiến hành các cuộc không kích nhằm vào cơ sở hạt nhân của Iran, giá dầu Brent đã bắt đầu tăng – từ 69 USD/thùng vào ngày 12/6 lên 74 USD vào ngày 13/6. Đến tối 22/6, giá tiếp tục nhảy vọt thêm 4%, chạm mốc 80 USD/thùng, theo số liệu từ Financial Times.

Sơ đồ thể hiện lưu lượng tàu thuyền đi qua eo biển Hormuz. Ảnh: AFP.

Dù phần lớn, khoảng 80%, lượng dầu vận chuyển qua Hormuz được xuất sang các thị trường châu Á, Mỹ vẫn nhập khẩu khoảng 2 triệu thùng mỗi ngày từ tuyến hàng hải này. Do đó, nếu Iran thực sự tiến hành phong tỏa eo biển theo đề xuất mà Quốc hội nước này vừa bỏ phiếu ủng hộ, các nước châu Á sẽ chịu tác động lớn nhất, nhưng nước Mỹ cũng không tránh khỏi hệ lụy.

Cần lưu ý, dù có ảnh hưởng đáng kể đến an ninh khu vực, Iran không phải là quốc gia xuất khẩu dầu lớn nhất đi qua Hormuz – vị trí đó thuộc về Arab Saudi.

Một số chuyên gia cảnh báo rằng, nếu Tehran quyết định chặn eo biển, giá dầu có thể sẽ tăng vọt từ 30 đến 50% chỉ trong thời gian ngắn, kéo theo giá xăng bán lẻ tăng mạnh trên toàn cầu.

“Giá dầu có thể tăng gấp đôi, vượt ngưỡng 100 USD/thùng. Tuy nhiên, chưa rõ cú sốc đó sẽ kéo dài bao lâu”, Marko Papic, Giám đốc chiến lược của BCA Research, cho biết hôm 22/6. Ông cũng nhận định rằng nếu Iran phong tỏa eo biển, nước này sẽ đối mặt với sức ép rất lớn từ cộng đồng quốc tế, khiến giá dầu khó duy trì ở mức quá cao trong thời gian dài.

Dù vậy, ông Papic cũng đưa ra cảnh báo rằng tác động dây chuyền đối với nền kinh tế Mỹ không thể xem nhẹ: “Điều này có thể làm suy giảm niềm tin trong nước, khiến các doanh nghiệp trì hoãn kế hoạch đầu tư, và cuối cùng ảnh hưởng đến tâm lý thị trường – không chỉ đối với cổ phiếu, mà cả đối với thị trường lao động”.

Cùng chung quan điểm, Greg Kennedy, Giám đốc Nhóm nghiên cứu Xung đột Kinh tế và Cạnh tranh tại Đại học King’s College London, cho rằng nếu Iran sử dụng quyền kiểm soát eo Hormuz để gây sức ép, đồng thời tấn công cơ sở hạ tầng dầu mỏ của Mỹ trong khu vực, điều đó sẽ khiến giá cả tăng mạnh và dấy lên nghi ngại sâu sắc về tính an toàn và ổn định của nguồn cung năng lượng.

Ông nói thêm: “Việc thiếu thông tin về thời gian kéo dài của tình trạng này sẽ khiến các quốc gia khác đẩy mạnh tích trữ hoặc mua trước, từ đó làm gia tăng cạnh tranh và tiếp tục đẩy giá lên cao hơn nữa”.

Ngay cả trong thời kỳ căng thẳng nhất của cuộc chiến Iran–Iraq, Tehran vẫn tránh đi đến bước phong tỏa eo biển Hormuz. Nếu lựa chọn đó được thực hiện lần này, nó sẽ đánh dấu một bước ngoặt hiếm có và đầy rủi ro trên cả khía cạnh chiến lược lẫn kinh tế toàn cầu.

Tàu Stena Impero bị bắt giữ và tạm giữ từ ngày 19/7 đến ngày 21/7/2019 tại Bandar Abbas, Iran khi tàu này đi qua Eo biển Hormuz. Ảnh: Getty.

Giới quan sát nói gì?

Ông Greg Kennedy nhấn mạnh với Newsweek: “Đây không còn là một hành động giới hạn trong khu vực Vịnh Ba Tư, nó có thể tạo ra những làn sóng chấn động chiến lược lan ra toàn cầu”.

Cùng quan điểm, ông Jorge Léon, trưởng bộ phận phân tích địa chính trị tại hãng tư vấn năng lượng Rystad, nhận định trên Financial Times: “Nếu Iran phản ứng bằng các cuộc tấn công trực tiếp hoặc nhắm vào hạ tầng dầu mỏ trong khu vực, giá dầu sẽ tăng đột biến. Ngay cả khi chưa có đòn trả đũa ngay lập tức, thị trường vẫn sẽ định giá rủi ro địa chính trị ở mức cao hơn”.

Spencer Hakimian, nhà sáng lập quỹ Tolou Capital Management, viết trên mạng xã hội X vào thứ Bảy tuần trước: “Hiện có gần 50 tàu chở dầu lớn đang gấp rút rời khỏi eo biển Hormuz. Có vẻ ngành dầu mỏ đang chuẩn bị cho khả năng tuyến đường này bị phong tỏa trong vài ngày tới”.

Brian Krassenstein, người có hơn 900.000 người theo dõi trên X, cảnh báo hôm Chủ nhật: “Nếu eo biển bị phong tỏa, người dân Mỹ có thể sẽ chứng kiến giá xăng vọt lên mức 5 đến 7 USD/gallon, tùy thuộc vào thời gian kéo dài. Nguy cơ leo thang quân sự cũng sẽ tăng cao. Hải quân Mỹ và các đồng minh có thể sẽ can thiệp. Sự chậm trễ của các tàu chở dầu sẽ ảnh hưởng đến nguồn cung dầu, khí hóa lỏng và các mặt hàng liên quan”.

Mọi quyết định cuối cùng về phản ứng của Iran – dù là đàm phán, đóng cửa eo biển hay một lựa chọn khác – sẽ do Lãnh tụ tối cao Ayatollah Ali Khamenei định đoạt. Cuộc bỏ phiếu tại Quốc hội Iran chỉ mang tính khuyến nghị, không có giá trị ràng buộc với nhà lãnh đạo tối cao của nước này.

Nhật Anh

Nguồn VietTimes : https://viettimes.vn/my-va-the-gioi-se-chiu-tac-dong-ra-sao-neu-eo-bien-hormuz-bi-phong-toa-post186805.html