Theo mô hình mới, cấp xã hiện không chỉ làm các phần việc cũ, mà còn đảm nhiệm thêm nhiều nhiệm vụ của cấp quận, huyện cũ và một phần chức năng của cấp tỉnh, thành. Cấp xã giờ đây phải xử lý gần như toàn bộ hồ sơ, thủ tục mà trước đây cấp huyện thực hiện; đồng thời là cấp gần dân nhất, trực tiếp thực thi các chính sách an sinh, phát triển kinh tế - xã hội. Được phân quyền nhiều hơn và rõ ràng hơn, xét về khối lượng và tính chất công việc, cấp xã giờ đây gần như tương đương cấp huyện cũ.
Sau sáp nhập, có tình trạng nơi thừa cán bộ, nơi thiếu người có chuyên môn. Có xã, phường thừa kế toán, có xã, phường thiếu kỹ sư địa chính, cán bộ môi trường, cán bộ quản lý giáo dục. Thực tế này bắt nguồn từ việc sáp nhập cơ học, nghĩa là một số xã, phường gộp lại trong khi chưa thể cân đối được các cán bộ chuyên môn.
Theo khảo sát của một địa phương tại phía Nam, công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng (BT,GPMB) là vấn đề nhiều xã, phường gặp vướng mắc, dẫn tới đầu tư công giải ngân chậm. Vì vậy, Sở Nội vụ phối hợp Sở Nông nghiệp và Môi trường đã tổ chức lớp tập huấn công tác BT,GPMB cho hàng ngàn cán bộ, công chức (CBCC). Ngoài học trực tiếp, chương trình còn được truyền hình trực tuyến đến các xã, phường, đặc khu. Các học viên được cập nhật quy định mới của Luật Đất đai, thảo luận, giải đáp những tình huống cụ thể trong xác định giá đất, đền bù, bố trí tái định cư… Đại diện Sở Nội vụ địa phương này cho biết đang rà soát, đề xuất điều động CBCC từ nơi thừa sang nơi thiếu, đồng thời tổ chức các khóa tập huấn để bồi dưỡng năng lực thực tiễn; phối hợp mở các chương trình bồi dưỡng đào tạo chuyên sâu theo từng lĩnh vực cho CBCC.
Những cách làm như nêu trên, là khá linh hoạt, sáng tạo, tận dụng được nguồn nhân lực sẵn có, giải quyết được những vấn đề trước mắt. Việc bồi dưỡng trình độ chuyên môn, đào tạo lại theo vị trí việc làm giúp CBCC không chỉ bổ sung kiến thức, nâng cao kỹ năng, mà còn hiểu được yêu cầu thực tế của từng địa bàn dân cư.
Tuy nhiên, về dài hạn, Trung ương cần có những quy định cụ thể về các vấn đề này, để áp dụng thống nhất trên cả nước, tạo căn cứ pháp lý cho các địa phương mạnh dạn thực hiện. Tùy đặc thù từng phường, xã, địa phương có thể lựa chọn những lĩnh vực trọng tâm để lưu ý vấn đề CBCC đảm nhận nhiệm vụ. Trong trường hợp thiếu nhân lực chuyên môn, cũng cần cân nhắc việc phân cấp quyền tuyển dụng để cấp xã chủ động giải quyết vấn đề nhân lực. Nếu thiếu người có chuyên môn, cấp xã cần được xem xét được phép ký hợp đồng tạm thời hoặc thuê khoán người, để giải quyết công việc trước mắt. Nếu những người này hoàn thành tốt nhiệm vụ và có nguyện vọng cống hiến gắn bó, có thể được ưu tiên tuyển dụng CBCC. Cũng cần cân nhắc có cơ chế mới thử việc nhanh, đánh giá nhanh, sa thải nhanh, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào kỳ thi tuyển công chức truyền thống. Khi thực hiện những giải pháp này, cấp xã, phường chắc chắn sẽ lớn lên, thực hiện tốt vai trò của một cấp hành chính, phát huy tối đa hiệu quả mô hình CQĐP2C.
Bùi Chánh Yên