Nâng tầm gạo đỏ Măng Bút

6 giờ trướcBài gốc

Ở Kon Plông, lúa gạo đỏ (gạo lứt) là một trong những sản phẩm nông nghiệp đặc trưng.

Măng Bút là xã đặc biệt khó khăn của huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum. Ở Kon Plông, lúa gạo đỏ (gạo lứt) là một trong những sản phẩm nông nghiệp đặc trưng. Đây là giống lúa truyền thống của đồng bào các DTTS trên địa bàn huyện Kon Plông nói chung, đồng bào Xơ Đăng xã Măng Bút nói riêng.

Gạo đỏ có bề ngoài màu đỏ, kích thước hạt nhỏ và dài vẫn còn nguyên lớp cám, ruột trắng. Gạo đỏ chứa nhiều dưỡng chất có lợi cho sức khỏe như vitamin, khoáng chất, protein cần thiết cho cơ thể, nhờ đó giúp cơ thể có sức khỏe tốt. Ngoài ra, còn cung cấp chất xơ dồi dào, ngăn ngừa ung thư đường ruột, chống cholesterol xấu và ngăn ngừa gây ra hiện tượng đông máu... Gạo rang xong có thể nấu nước uống thay nước lọc hàng ngày, xay thành bột làm các loại bánh, vo nấu thành cơm, cháo, rang,...

Người Xơ Đăng gọi Lúa gạo đỏ “bao prang”, đây là giống lúa đỏ nguyên chủng được lưu giữ từ đời này sang đời khác. Người Xơ Đăng mỗi năm chỉ trồng được một mùa, thường vào tháng 2 dương lịch, sau Tết Nguyên đán, đồng bào làm đất và gieo mạ. Khi đất “ăn nước” xong thì tháng 4 bắt đầu cấy. Thời gian sinh trưởng của lúa 6 tháng, kể từ lúc cấy lúa đến độ lạnh tháng 10, tháng 11 về là lúc thu hoạch.

Cây lúa cho gạo đỏ chỉ thích sống trên vùng ruộng đất khô cằn, không có nước tưới và từ đầu đến cuối vụ “chỉ hưởng nước trời”

Cây lúa cho gạo đỏ chỉ thích sống trên vùng ruộng đất khô cằn, không có nước tưới và từ đầu đến cuối vụ “chỉ hưởng nước trời”. Lúa cấy xuống là tự thân sinh trưởng, phát triển một cách tự nhiên. Đồng bào Xơ Đăng ở đây chỉ bón phân chuồng, không sử dụng thuốc trừ sâu và phân hóa học, làm cỏ mỗi tháng một kỳ, đến khi lúa đỏ ửng trên thân thì ra gặt về. Lạ là là năng suất lúa gạo đỏ luôn ổn định, không bao giờ mất mùa, dù hạn hán hay mưa gió.

Điều đặc biệt nữa của loại gạo đỏ này là ban đầu hạt gạo có màu trắng đục, nhưng khi ngâm ủ thì sẽ chuyển màu đỏ, làm nên thương hiệu đặc trưng của người Xơ Đăng. Gạo đỏ nơi đây được coi là mặt hàng đặc sản vì có hàm lượng dinh dưỡng cao, sản phẩm thuần khiết từ tự nhiên, chất lượng tốt.

Trên thung lũng Măng Bút này, những ngôi làng như Đăk Lanh, Đăk YPai, Đăk Pong, Vang Loa, Măng Buk... đều trồng giống lúa bao prang. Những ống cơm lam, những ghè rượu mùa lễ hội đượm nồng nàn mùi đất được làm từ loại gạo đỏ này, mang theo đó là những tinh túy của đất trời. Loại gạo đỏ này người Xơ Đăng vẫn dùng để dâng cúng, cảm tạ Jàng như món quà từ đất.

Từ nhu cầu của thị trường, địa phương đã ý thức xây dựng thương hiệu gạo đỏ Măng Đen. Đại diện UBND huyện Kon Plông cho biết, trước khi xây dựng thương hiệu, làm nhãn mác đăng ký về gạo đỏ Măng Đen, địa phương đã mang mẫu đi kiểm nghiệm thì loại gạo này được đánh giá có chất lượng cao, tinh khiết hơn hẳn gạo đỏ ở nhiều nơi trong nước...

Từ món quà của đất, lúa gạo đỏ đã được chọn là một trong số sản phẩm đặc trưng của địa phương. Để tạo động lực thúc đẩy thực hiện mục tiêu này, những năm trước, lúa gạo đỏ cũng đã được tỉnh Kon Tum đầu tư xây dựng mô hình, xác định quy trình trồng và chăm sóc trong điều kiện tự nhiên. Cùng với đó, xây dựng chuỗi liên kết từ trồng, chăm sóc lúa gạo đỏ đến sản xuất, tiêu thụ các sản phẩm từ gạo đỏ và quan tâm tạo sự gắn bó, hòa hợp giữa các vùng trồng lúa gạo đỏ lân cận với Măng Bút cũng là điều được chính quyền các cấp quan tâm.

Được sự hướng dẫn của chính quyền địa phương, hiện nay, đồng bào Xơ Đăng không chỉ dùng lúa gạo đỏ làm lương thực, làm rượu cần, mà còn chế biến thành nhiều sản phẩm khác như bún gạo đỏ, bún gạo đỏ đẳng sâm, thanh gạo đỏ siêu hạt, thanh gạo đỏ siêu chà bông và trà gạo đỏ...

Ngày 12/01/2018, UBND tỉnh Kon Tum ban hành Quyết định 39/QĐ-UBND phê duyệt Kế hoạch xây dựng 9 chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ một số sản phẩm nông nghiệp trên địa bàn tỉnh, trong đó có Chuỗi liên kết sản xuất 100 ha lúa gạo đỏ gắn với xây dựng thương hiệu gạo đỏ Măng Đen tại huyện Kon Plông, trọng điểm là tại xã Măng Bút.

Việc xây dựng Kế hoạch nhằm tổ chức lại sản xuất các sản phẩm trồng trọt, chăn nuôi theo hướng đẩy mạnh phát triển các hình thức tổ sản xuất theo mô hình Tổ hợp tác, Hợp tác xã, liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân để thực hiện liên kết sản xuất quy mô lớn, nâng cao giá trị gia tăng cao sản phẩm; hình thành cơ chế liên kết giữa các chủ thể tham gia mô hình liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm gắn với thị trường, bảo đảm an toàn thực phẩm, nguồn gốc xuất xứ và xây dựng thương hiệu sản phẩm.

Lễ ra mắt HTX T'Măng Deeng

Để gia tăng giá trị cũng như thực hiện tốt mô hình chuỗi liên kết, ngày 16/10/2023, HTX T'Măng Deeng được thành lập. Qua 3 tháng đi vào hoạt động với những thành quả ban đầu, ngày 11/1/2024, HTX T'Măng Deeng (xã Măng Buk) chính thức ra mắt.

Sau khi thành lập, các thành viên đã mạnh dạn tham gia các hoạt động tiếp cận thị trường. Tại Chợ phiên Măng Đen (được tổ chức bắt đầu từ tháng 10/2023 vào ngày thứ Bảy và Chủ nhật hàng tuần tại khuôn viên đồi thông, đường Hùng Vương, thị trấn Măng Đen, huyện Kon Plông), HTX T'Măng Deeng đã đăng ký 01 gian hàng tại Chợ phiên. Sản phẩm được trình làng bày bán và giới thiệu tại không gian chợ là cơm làng T'Măng Deeng. Các món ăn trong mẹt cơm làng được chị em chau chuốt, tỉ mỉ lựa chọn từ các sản vật địa phương nhằm giới thiệu được đặc sản của đồng bào dân tộc thiểu số vùng Măng Đen tới với du khách.

Gian hàng của HTX T'Măng Deeng tại chợ phiên Măng Đen, huyện Kon Plông

Để phát triển sản phẩm đặc trưng của địa phương, HTX T'Măng Deeng đã chủ động làm việc với tổ hợp tác sản xuất gạo đỏ ở Măng Bút và chính quyền địa phương cùng rút kinh nghiệm thực tế, đưa ra những hướng đi phù hợp, thiết thực hơn. Trong quá trình khảo sát thị trường, tìm hướng phát triển mới cho sản phẩm gạo đỏ Măng Buk, món bún gạo đỏ và bún gạo đỏ đẳng sâm đã ra đời. Qua 2 tháng khảo nghiệm thị trường, sản phẩm mới được người tiêu dùng chấp nhận và có phản hồi tích cực.

Y Siêu phơi bún để tạo thành sản phẩm khô dễ đóng gói, vận chuyển

Cùng với đó, huyện Kon Plông đã thành lập Tổ hợp tác sản xuất, chế biến sản phẩm từ gạo đỏ truyền thống. Tổ hợp tác được thành lập vào tháng 8/2024, với 10 thành viên là hội viên phụ nữ, đoàn viên thanh niên, do chị Y Siêu làm Tổ trưởng.

Theo chị Ngô Thị Na, Chủ tịch Hội LHPN huyện Kon Plông, việc ra mắt Tổ hợp tác này nhằm giúp cho phụ nữ, thanh niên trên địa bàn thôn Măng Buk nói riêng, xã Măng Bút nói chung cùng nhau hợp tác, hỗ trợ sản xuất hàng hóa, liên kết sản xuất và hỗ trợ lẫn nhau trong tiêu thụ các sản phẩm gạo lứt đỏ trên địa bàn.

Nhà xưởng sản xuất của Tổ hợp tác có diện tích rộng 70m2, bên trong có máy móc, thiết bị hiện đại với tổng kinh phí đầu tư gần 200 triệu đồng. Tổ hợp tác đã xây dựng được vùng nguyên liệu trồng lúa gạo đỏ rộng 2ha và phát triển sản phẩm bún từ gạo đỏ.

Món cơm làng của chị em HTX T'Măng Deeng được đông đảo du khách yêu thích. Ảnh: N.B

Chính quyền các cấp đã hỗ trợ hệ thống máy móc để làm bún, hỗ trợ 1 máy hút chân không định hình, in bao bì, tem nhãn và hỗ trợ một phần gạo đỏ để các thành viên sản xuất. Các thành viên trong Tổ hợp tác cũng đối ứng thêm kinh phí để cùng thực hiện. Hiện tại, bún gạo đỏ của Hợp tác xã được đóng gói bao bì, nhãn mác và bán với giá 60.000 đồng/kg, nếu nhập sỉ có giá 45.000 đồng/kg.

Ông A Vinh - Lãnh đạo UBND xã Măng Bút chia sẻ, đây là thành công bước đầu của Tổ hợp tác. Trong thời gian tới, chính quyền cùng các đơn vị liên quan sẽ tổ chức tập huấn giúp Tổ hợp tác nâng cao kiến thức về bán hàng, quản lý ngân sách để hoạt động hiệu quả nhất. Đồng thời, trang bị thêm các kiến thức cơ bản để làm ra các sản phẩm đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm và sức khỏe để phục vụ cho người tiêu dùng.

Hợp tác xã, liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân để thực hiện liên kết sản xuất quy mô lớn, nâng cao giá trị gia tăng cao sản phẩm

Nhận thấy tiềm năng phát triển cũng như nhằm gia tăng giá trị cho hạt gạo đỏ Măng Bút, Sở Công Thương Kon Tum đã trích nguồn kinh phí khuyến công địa phương hỗ trợ Công ty TNHH MTV Hoàng Vũ nâng cấp, hoàn thiện dây chuyền chế biến rượu gạo đỏ. Đồng thời, hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện các quy trình đăng ký, xây dựng thương hiệu, giới thiệu thị trường, cơ hội hợp tác với doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh để khai thác và từng bước mở rộng thị phần.

Thời gian tới, để nâng cao giá trị cho hạt gạo đỏ của địa phương, Sở Công Thương và huyện Kon Plông tiếp tục triển khai nhiều chính sách khuyến khích các doanh nghiệp đẩy mạnh chế biến các sản phẩm từ gạo đỏ, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm. Hy vọng, với sự vào cuộc mạnh mẽ của chính quyền địa phương cùng với những hướng đi tích cực của các doanh nghiệp, gạo đỏ Măng Đen sẽ ngày càng khẳng định được vị thế trên thị trường, giá trị hàng hóa từng bước được nâng cao.

Khánh Vy

Nguồn Tạp chí Công thương : https://tapchicongthuong.vn/nang-tam-gao-do-mang-but-141696.htm