Liên kết có tổ chức, theo chuỗi giá trị
Nền tảng của phát triển bền vững nằm sự thay đổi căn cơ trong phương thức sản xuất. Đây chính là mục tiêu cốt lõi của Dự án 3 Phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp bền vững, phát huy tiềm năng, thế mạnh của các vùng miền để sản xuất hàng hóa theo chuỗi giá trị thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025. Theo đó, Khánh Hòa đã áp dụng nhiều chính sách, chương trình, dự án hỗ trợ ra đời nhằm chuyển đổi từ nền sản xuất manh mún, tự phát sang liên kết có tổ chức, theo chuỗi giá trị.
Khu vực trồng sầu riêng ở miền núi Khánh Hòa.
Cụ thể như triển khai chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP), những sản phẩm truyền thống như trà vối, sầu riêng, bưởi da xanh… và các loại trái cây mới được tập trung phát triển gắn với đầu tư kỹ thuật trồng bảo đảm chất lượng. Không chỉ vậy, các đặc sản nổi tiếng cũng được đa dạng hóa sản phẩm chế biến, như sầu riêng, một đặc sản nổi tiếng của miền núi Khánh Hòa được chế biến như sầu riêng sấy, cấp đông để duy trì thương hiệu và giá trị quanh năm. Các sản phẩm khác như măng rừng, chuối sấy… cũng được chú trọng nâng cao chất lượng, bảo đảm nguồn gốc rõ ràng, phù hợp với xu hướng tiêu dùng hiện đại, khắt khe.
Thông tin từ Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Khánh Hòa cho thấy, thời gian qua, nhờ triển khai hiệu quả Chương trình, một số hợp tác xã đã được hỗ trợ đầu tư mở rộng, hoàn thiện quy trình sản xuất, đăng ký vùng trồng. Thay vì mô hình sản xuất truyền thống, bước đầu bà con đã ứng dụng khoa học, công nghệ để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm.
Theo Giám đốc Hợp tác xã Nông nghiệp xanh Khánh Trung, xã Tây Khánh Vĩnh Lê Thị Kim Thanh, sau nhiều năm ươm mầm, chăm sóc, ngoài bưởi da xanh, nhiều loại cây ăn quả khác như vú sữa mica, ổi ruby cũng phát triển mạnh. Năm 2024, hợp tác xã đã có 2 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 3 sao. Tất cả cây trồng đều được chăm sóc theo phương pháp hữu cơ, không dùng hóa chất hay phân bón hóa học. Quá trình Hợp tác xã làm ra các sản phẩm đạt chứng nhận OCOP đều được chính quyền quan tâm hướng dẫn, hỗ trợ làm thế nào bảo đảm chất lượng và năng suất cao.
Hay tại xã Khánh Vĩnh, nhiều mô hình liên kết giữa nông dân - hợp tác xã - doanh nghiệp cũng mang lại hiệu quả rõ rệt. Đơn cử như mô hình sản xuất bưởi da xanh gắn với tiêu thụ sản phẩm do Công ty TNHH Xuất nhập khẩu trái cây và nông sản Ngân Nguyễn. Mô hình giúp bà con đồng bào dân tộc thiểu số địa phương nâng cao năng suất, chất lượng, đồng thời thay đổi tập quán canh tác cũ, đưa nông sản từng bước đáp ứng yêu cầu của thị trường.
Tại xã Bác Ái, Hợp tác xã Nông nghiệp dịch vụ Phước Chính liên kết hơn 200 hộ dân trong khu vực sản xuất gạo và các loại đậu, bắp, góp phần khẳng định uy tín cho sản vật địa phương và mở rộng thị trường tiêu thụ.
Xây dựng thương hiệu, mở rộng thị trường
Theo thống kê của Sở Nông nghiệp và Môi trường Khánh Hòa, toàn tỉnh hiện có khoảng 600 sản phẩm OCOP. Các loại trái cây và nông sản đều được gắn nhãn hiệu OCOP và mã số vùng trồng. Từ nguồn lực thực hiện Chương trình, các sản phẩm nông nghiệp của Khánh Hòa được nâng tầm để tăng giá trị kinh tế, đồng thời hướng tới chuẩn quốc tế nhằm mục tiêu xuất khẩu. Cùng với đó, việc mở rộng thị trường tiêu thụ với đa dạng sản phẩm cũng được triển khai đồng thời với các chương trình liên kết với cơ sở tiêu thụ như các hệ thống siêu thị…
Bằng cách liên kết các hộ nông dân trong hợp tác xã, Khánh Hòa từng bước thúc đẩy, mang lại hiệu quả rõ rệt trong sản xuất nông nghiệp.
Thời gian qua, nông sản miền núi Khánh Hòa đối mặt không ít khó khăn như quy mô sản xuất nhỏ, thiếu chứng nhận tiêu chuẩn quốc tế, năng lực cạnh tranh chưa cao. Theo các chuyên gia, với xuất phát điểm như vậy, để tận dụng tiềm năng, nâng tầm giá trị nông sản, việc xây dựng thương hiệu, mở rộng thị trường trong giai đoạn tới là một giải pháp cơ bản để phát triển nông nghiệp tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi Khánh Hòa. Để làm được điều này, cần tiếp tục củng cố và nhân rộng các mô hình liên kết sản xuất tiêu thụ. Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ trong canh tác và chế biến, phát triển sản phẩm chế biến sâu nhằm nâng cao giá trị gia tăng. Đồng thời, tập trung xây dựng nhãn hiệu tập thể, truy xuất nguồn gốc bằng mã QR…
Bên cạnh các chính sách hỗ trợ các chủ thể OCOP, cần tăng cường hướng dẫn, trang bị cho bà con xây dựng, kết nối thương mại điện tử. Đặc biệt, cần tạo điều kiện khuyến khích nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp liên kết chuỗi, vừa bảo đảm nguồn nguyên liệu ổn định, vừa tạo tiền đề hình thành các vùng sản xuất tập trung, quy mô lớn, góp phần phát triển kinh tế bền vững.
Ngoài ra, việc lồng ghép phát triển sản phẩm OCOP với du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái cũng là hướng đi để tăng hiệu quả đầu ra và giá trị trải nghiệm. Với sự tổng hợp nguồn lực, sự vào cuộc mạnh mẽ của chính quyền và sự bắt tay giữa doanh nghiệp, nông dân… là cách đưa nông sản miền núi vươn xa.
Thanh Mai