Theo báo cáo của Bộ NN&MT, tính đến 2024, cả nước có gần 28.000 trang trại được thống kê với giá trị sản xuất bình quân đạt 4 tỷ đồng/năm, diện tích bình quân 3,52ha/trang trại, sử dụng bình quân 3,8 lao động/trang trại. Ước tính tỉ lệ doanh thu của khu vực trang trại đóng góp 9,3% doanh thu, 10,3% GDP, 17,7% kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành Nông nghiệp. Nhiều mô hình trang trại đã phát triển theo hướng tích tụ đất đai, chuyên canh hàng hóa, ứng dụng công nghệ cao, liên kết sản xuất - tiêu thụ theo chuỗi giá trị, kết hợp với hoạt động phi nông nghiệp như du lịch sinh thái, giáo dục trải nghiệm, năng lượng tái tạo.
Tuy nhiên, phần lớn trang trại đang phát triển tự phát, quy mô nhỏ, chất lượng lao động thấp. Nhiều chủ trang trại hạn chế về năng lực quản trị, khả năng tài chính, hiểu biết thị trường, chưa ứng dụng nhiều về khoa học kỹ thuật, công nghệ tiên tiến. Tình trạng vi phạm về đất đai, xây dựng, ô nhiễm môi trường còn phổ biến. Các chính sách hỗ trợ kinh tế trang trại tản mạn ở nhiều văn bản hoặc lồng ghép nên khó khăn trong triển khai, tiếp cận. Nhiều địa phương còn lúng túng trong phân loại, thống kê, quản lý, xử lý sai phạm hoặc hỗ trợ chính sách với trang trại.
Tại cuộc họp nghe báo cáo nội dung dự thảo Nghị định về kinh tế trang trại tổ chức hôm qua (24/10) do Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì, lãnh đạo Chính phủ đã chỉ rõ mô hình trang trại đang phát triển mạnh, thể hiện một phương thức sản xuất tiên tiến hơn so với hộ gia đình, hướng tới sản xuất hàng hóa, chuyên môn hóa, mở rộng quy mô; chuyển từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp, gắn sản xuất với dịch vụ, thương mại và thị trường. Do đó, Nghị định cần định nghĩa, phân loại, xác định rõ mô hình trang trại, từ đó ban hành chính sách phù hợp, khuyến khích những mô hình trang trại mới, hiện đại như: Nông nghiệp hữu cơ, sản xuất lúa phát thải thấp, đa sản phẩm, nông nghiệp sinh thái hoặc kết hợp du lịch - nông nghiệp, gắn với ứng dụng khoa học - công nghệ, chuyển đổi số, quản trị hiện đại và tiêu chí bền vững…
Các mô hình trang trại hiện nay rất phong phú, phản ánh tính chủ động của nông dân và DN. Việc ban hành Nghị định về kinh tế trang trại tạo cơ sở tiếp cận các chính sách ưu đãi, hỗ trợ liên quan; bảo đảm thực hiện quyền và nghĩa vụ của chủ trang trại; bảo đảm thống nhất trong quản lý nhà nước, hạn chế tình trạng phát triển tự phát, đầu cơ và sử dụng đất sai mục đích; có chính sách hỗ trợ phù hợp; thì các mô hình kinh tế trang trại sẽ lan tỏa thành các phong trào toàn quốc, góp phần thay đổi căn bản phương thức sản xuất nông nghiệp, nâng cao năng lực cạnh tranh và đưa nông nghiệp Việt Nam lên vị thế mới.
Nguyễn Trường Giang