Não trẻ thay đổi ra sao sau hàng nghìn giờ ngồi trước màn hình?

5 giờ trướcBài gốc

Nghiên cứu phát hiện trẻ có thời gian sử dụng màn hình nhiều có vỏ não mỏng hơn ở một số khu vực then chốt.

Trong bối cảnh trẻ em dành ngày càng nhiều thời gian trước màn hình, đặc biệt sau đại dịch COVID-19, một nghiên cứu quy mô lớn tại Mỹ đã cung cấp những dữ liệu đáng chú ý về sự phát triển não bộ. Theo đó, thời gian sử dụng thiết bị điện tử kéo dài liên quan đến những thay đổi có thể đo lường được trong cấu trúc và chức năng não trẻ em, đồng thời gợi mở mối liên hệ với các biểu hiện giống rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD).

Nghiên cứu do các nhà khoa học Đại học Fukui (Nhật Bản) thực hiện dựa trên 10.116 trẻ từ 9 - 10 tuổi tại thời điểm khởi đầu và 7.880 trẻ được theo dõi thêm hai năm sau đó, sử dụng dữ liệu từ chương trình “Adolescent Brain Cognitive Development” (ABCD) - dự án theo dõi não bộ trẻ em quy mô lớn nhất tại Mỹ hiện nay.

Với các bản chụp cộng hưởng từ (MRI) độ phân giải cao, nhóm nghiên cứu phát hiện trẻ có thời gian sử dụng màn hình nhiều hơn - bao gồm xem truyền hình, chơi điện tử, dùng điện thoại thông minh - có vỏ não mỏng hơn ở một số khu vực then chốt. Đây là những vùng tham gia kiểm soát chú ý, trí nhớ làm việc, linh hoạt nhận thức và khả năng kiểm soát hành vi. Ba vùng não chịu ảnh hưởng rõ nhất gồm:

Thùy thái dương phải, liên quan đến ngôn ngữ và nhận thức xã hội;

Hồi trán trên trái, chịu trách nhiệm duy trì chú ý và xử lý thông tin;

Hồi trán giữa phần trước trái, hỗ trợ khả năng linh hoạt nhận thức và ra quyết định.

Nghiên cứu ghi nhận trẻ có thời gian dùng thiết bị kéo dài ở thời điểm ban đầu có nhiều dấu hiệu tăng động giảm chú ý hơn sau đó. Ảnh: Getty Images

Những biến đổi này không xuất hiện ngẫu nhiên, mà trùng khớp với các vùng não thường hoạt động khác biệt ở trẻ có biểu hiện tăng động giảm chú ý. Ngoài ra, ở thời điểm ban đầu, trẻ sử dụng màn hình nhiều hơn cũng có thể tích nhỏ hơn của nhân đuôi phải (putamen) - cấu trúc đóng vai trò quan trọng trong xử lý phần thưởng. Điều này khiến một số chuyên gia đặt câu hỏi liệu việc thường xuyên tiếp xúc với các kích thích nhanh và phần thưởng tức thời từ thiết bị có thể khiến trẻ dễ tìm kiếm sự hài lòng ngay lập tức.

Trong hai năm theo dõi, nghiên cứu ghi nhận trẻ có thời gian dùng thiết bị kéo dài ở thời điểm ban đầu có nhiều dấu hiệu tăng động giảm chú ý hơn sau đó. Mối liên hệ này vẫn tồn tại ngay cả khi đã xét đến các yếu tố như độ tuổi, giới tính, thu nhập gia đình, thời lượng ngủ hay mức độ vận động.

Thời gian dùng thiết bị có thể tác động đến tốc độ phát triển vỏ não - khu vực đảm nhiệm các chức năng điều hành như tập trung, lập kế hoạch và kiểm soát xung động. Ảnh: Shutterstock

Đặc biệt, sự giảm thể tích vỏ não tổng thể được xác định là yếu tố trung gian một phần giữa thời gian dùng màn hình và sự gia tăng triệu chứng tăng động giảm chú ý. Điều này gợi mở giả thuyết: thời gian dùng thiết bị có thể tác động đến tốc độ phát triển vỏ não - khu vực đảm nhiệm các chức năng điều hành như tập trung, lập kế hoạch và kiểm soát xung động.

Tuy vậy, nhóm nghiên cứu nhấn mạnh mức độ tác động là nhỏ đối với từng cá nhân. Trẻ có khó khăn chú ý vốn dĩ có xu hướng dành nhiều thời gian trước màn hình, do đó khó xác định hoàn toàn màn hình là nguyên nhân trực tiếp gây thay đổi não bộ hay hành vi.

Nhiều câu hỏi vẫn còn bỏ ngỏ

So với các nghiên cứu trước chủ yếu chỉ đánh giá tại một thời điểm, công trình này có điểm mới là theo dõi quỹ đạo phát triển não bộ thực tế. Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng lưu ý một số giới hạn:

Thời gian sử dụng màn hình được tự báo cáo, có nguy cơ sai lệch;

Nghiên cứu không phân loại nội dung, trong khi xem chương trình giáo dục khác xa với chơi trò chơi tốc độ nhanh;

Một số khía cạnh quan trọng như kết nối chức năng giữa các vùng não, bối cảnh sử dụng thiết bị hay việc màn hình thay thế hoạt động nào chưa được đo lường.

Nghiên cứu cung cấp thêm bằng chứng để các gia đình cân nhắc thói quen sử dụng thiết bị của trẻ. Ảnh: Shutterstock

Do đó, kết luận nhân - quả vẫn còn cần nhiều nghiên cứu chuyên sâu hơn, đặc biệt về cách não bộ trẻ xử lý kích thích số ở mức độ vi mô.

Gợi ý dành cho phụ huynh

Dù chưa thể xác định màn hình là yếu tố gây ra thay đổi cấu trúc não, nghiên cứu cung cấp thêm bằng chứng để các gia đình cân nhắc thói quen sử dụng thiết bị của trẻ trong giai đoạn phát triển quan trọng. Các chuyên gia khuyến nghị:

Cân bằng thời gian giữa màn hình và các hoạt động thiết yếu như ngủ, vận động, giao tiếp trực tiếp;

Định hướng trẻ sử dụng thiết bị vì mục đích học tập hoặc sáng tạo, tránh phụ thuộc vào nội dung gây kích thích nhanh;

Thiết lập thời gian dùng thiết bị phù hợp theo độ tuổi;

Theo dõi sát sao những trẻ có biểu hiện mất tập trung, dễ xao nhãng.

Thời điểm 9 - 12 tuổi là giai đoạn não bộ tái cấu trúc mạnh mẽ, do đó các yếu tố môi trường, bao gồm việc sử dụng thiết bị điện tử, có thể để lại tác động lâu dài.

Trẻ cần được hướng dẫn cân bằng thời gian giữa màn hình và các hoạt động thiết yếu như ngủ, vận động, giao tiếp trực tiếp.

Mặc dù những phát hiện từ nghiên cứu còn cần được kiểm chứng thêm ở các nhóm đối tượng khác nhau, chúng vẫn cho thấy nhu cầu cấp thiết phải nhìn nhận lại cách trẻ em tương tác với môi trường số trong giai đoạn phát triển quan trọng của não bộ. Việc thiết lập thói quen sử dụng thiết bị lành mạnh, kết hợp giáo dục kỹ năng số, sự đồng hành của gia đình và nhà trường, cùng các khuyến nghị dựa trên bằng chứng khoa học sẽ giúp giảm thiểu rủi ro tiềm ẩn.

Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, mục tiêu không phải loại bỏ màn hình khỏi đời sống trẻ em, mà hướng tới một môi trường công nghệ an toàn, cân bằng và hỗ trợ sự phát triển toàn diện của thế hệ tương lai.

Hồng Nhung

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/nao-tre-thay-doi-ra-sao-sau-hang-nghin-gio-ngoi-truoc-man-hinh-10396824.html