NetZero 2050: Việt Nam chạy nước rút trước bài toán kinh tế và thời gian

2 ngày trướcBài gốc

Thách thức kép trên hành trình Net Zero

Trong khuôn khổ thỏa thuận hợp tác chuyển dịch năng lượng công bằng (JETP), các nước phát triển đã cam kết hỗ trợ Việt Nam 15,5 tỷ USD. Tuy nhiên, theo tính toán của Ngân hàng Thế giới (World Bank), tổng nhu cầu tài chính để Việt Nam đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050 lên tới 368 tỷ USD. Khoản hỗ trợ hiện tại chỉ đáp ứng một phần rất nhỏ, cho thấy Việt Nam đang đứng trước một khoảng trống tài chính khổng lồ.

Về mặt lộ trình, Việt Nam đặt mục tiêu đạt đỉnh phát thải vào năm 2035. Song, báo cáo của McKinsey chỉ ra rằng, để hiện thực hóa cam kết Net Zero vào 2050, mốc đạt đỉnh cần được đẩy lên sớm hơn, vào khoảng năm 2030. Việc rút ngắn thời gian này đặt ra áp lực cực lớn lên các ngành kinh tế, đặc biệt là những lĩnh vực tiêu thụ năng lượng cao.

Giao thông là một trong những lĩnh vực có tác động lớn. TS. Hà Quang Anh, Giám đốc Trung tâm Phát thải Carbon thấp (Bộ Tài nguyên và Môi trường), cho biết, giao thông vận tải toàn cầu hiện phát thải khoảng 6 tỷ tấn CO₂ mỗi năm, với 75–85% đến từ giao thông đường bộ. Dự báo riêng tại Việt Nam, đến năm 2030, lĩnh vực giao thông sẽ phát thải khoảng 87–89 triệu tấn CO₂ – một con số rất lớn, đòi hỏi phải có các biện pháp mạnh mẽ để giảm thiểu.

Theo TS. Hà, Việt Nam cần triển khai song song hai hướng: Đầu tiên, tăng cường hấp thụ khí nhà kính, điển hình là trồng rừng. Bên cạnh đó, giảm phát thải trực tiếp từ sản xuất, đặc biệt trong các ngành chủ chốt như năng lượng, giao thông và công nghiệp.

Đánh giá tổng quan hơn, bà Dorsati Madani, chuyên gia kinh tế cấp cao của World Bank, nhận định Việt Nam hiện đang triển khai 5 nhóm chính sách trọng tâm để hướng tới nền kinh tế carbon thấp: Quy hoạch điện VIII, giao thông, nông nghiệp, tiết kiệm năng lượng và sàn giao dịch carbon. Trong đó, lĩnh vực năng lượng – chiếm tới 2/3 tổng phát thải khí nhà kính – giữ vai trò then chốt.

Tuy nhiên, các mô hình dự báo cho thấy, ngay cả khi thực hiện đầy đủ các chính sách hiện hành, mức giảm phát thải đến năm 2030 cũng chỉ đạt 38%, thấp hơn mục tiêu NDC dự kiến là 43,5%. Đáng lo hơn, nếu không có những đột phá về công nghệ, mục tiêu Net Zero vào năm 2050 vẫn sẽ nằm ngoài tầm với.

Bà Madani nhấn mạnh, để vượt qua những thách thức này, Việt Nam cần tăng cường đầu tư vào các lĩnh vực mang tính chiến lược như hệ thống lưu trữ năng lượng (pin), nhiên liệu xanh, lưới điện thông minh và công nghệ thu giữ, sử dụng, lưu trữ carbon (CCUS). Đồng thời, khu vực tư nhân cần được coi là động lực trung tâm trong quá trình chuyển đổi xanh, đặc biệt tại các ngành công nghiệp, năng lượng và giao thông – nơi có tiềm năng cắt giảm phát thải lớn nhất.

Giải pháp dài hạn từ kinh nghiệm quốc tế

Tại Việt Nam, nhiều địa phương chủ động triển khai các biện pháp cụ thể nhằm hiện thực hóa mục tiêu giảm phát thải, đặc biệt là Hà Nội – nơi đang chịu áp lực ô nhiễm không khí ngày càng gia tăng. Theo báo cáo của Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội (tháng 3/2024), có đến 56,1% ô nhiễm không khí trong thành phố xuất phát từ hoạt động giao thông – chủ yếu đến từ gần 7 triệu xe máy chưa được kiểm soát khí thải và hơn 800.000 ô tô chạy xăng dầu.

Hà Nội đặt mục tiêu sử dụng 100% xe buýt điện, năng lượng xanh vào năm 2030. (Nguồn: Thanh Trà)

Ông Nguyễn Đình Hoa – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội – nhấn mạnh, thành phố đang tập trung thúc đẩy giao thông xanh như xe buýt điện, làn đường cho xe đạp, khu vực đi bộ và các tuyến metro. Bên cạnh đó, Hà Nội sẽ thí điểm vùng phát thải thấp tại quận Hoàn Kiếm và Ba Đình, trước khi mở rộng ra toàn thành phố, nhằm kiểm soát ô nhiễm từ phương tiện cá nhân.

Ở tầm chiến lược, các chuyên gia cho rằng Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm quốc tế trong xây dựng hệ thống giao thông xanh.

Theo GS.TS Lê Hùng Lân – Phó Chủ tịch Hội Tự động hóa Việt Nam, Chi hội trưởng Chi hội Tự động hóa Giao thông vận tải và Logistics – cho biết, Việt Nam cần khẩn trương chuyển đổi phương thức giao thông theo hướng thân thiện môi trường, sử dụng điện, nhiên liệu tổng hợp, sinh học hoặc hydro. Đồng thời, cần đầu tư đồng bộ hạ tầng cho người đi bộ và xe đạp, phát triển hệ thống giao thông công cộng chất lượng cao, và áp dụng các công cụ điều tiết kinh tế như thu phí nội đô, kiểm soát đỗ xe và quản lý vùng phát thải thấp.

GS.TS Lê Hùng Lân chia sẻ: “Giao thông xanh là giải pháp cốt lõi để giảm phát thải. Liên minh châu Âu (EU) đặt mục tiêu giảm 90% lượng khí thải nhà kính từ giao thông vào năm 2050. Hiện nay, lượng phát thải CO₂ bình quân đầu người tại EU thấp hơn Trung Quốc 40% và thấp hơn Mỹ tới 59%.”

Tại Việt Nam, Chính phủ đã đề ra mục tiêu chiến lược nhằm giảm phát thải CO₂, trong đó lĩnh vực giao thông được xác định là một trọng tâm ưu tiên. Theo lộ trình đặt ra, đến năm 2030, 50% phương tiện giao thông sẽ chuyển sang sử dụng điện, và đến năm 2050, toàn bộ phương tiện sẽ hoạt động bằng điện hoặc năng lượng xanh. Nếu thực hiện đúng tiến độ, quá trình này được kỳ vọng sẽ giúp Việt Nam giảm khoảng 5,3 triệu tấn CO₂ vào năm 2030 (tương đương 8% tổng mục tiêu quốc gia), và lên tới 226 triệu tấn CO₂ vào năm 2050 – chiếm khoảng 60% mục tiêu cắt giảm phát thải dài hạn.

Thanh Trà

Nguồn VTC : https://vtcnews.vn/netzero-2050-viet-nam-chay-nuoc-rut-truoc-bai-toan-kinh-te-va-thoi-gian-ar946562.html