Điểm đáng chú ý là toàn bộ hoạt động này sẽ được thực hiện tại một trung tâm dịch vụ kỹ thuật mới thành lập ngay trên lãnh thổ Belarus, với sự phối hợp trực tiếp của các doanh nghiệp quốc phòng Nga.
Hệ thống phóng tên lửa đất đối không từ hệ thống phòng không S-400. (Nguồn: MW)
Theo thông báo chính thức, trung tâm bảo dưỡng và sửa chữa phòng không này được thành lập trong năm nay và dự kiến sẽ bắt đầu đi vào hoạt động trong những tháng tới. Thỏa thuận đã được ký kết giữa các đại diện được ủy quyền của Almaz-Antey – nhà sản xuất các hệ thống phòng không hàng đầu của Nga và Bộ Quốc phòng Belarus.
Trong vòng 5 năm qua, Nga đã đầu tư đáng kể vào việc củng cố năng lực phòng thủ cho Belarus – một đối tác chiến lược then chốt ở sườn phía tây của Moscow. Sau khi quan hệ giữa Minsk và NATO xấu đi nghiêm trọng vào cuối năm 2020, Belarus nhanh chóng nổi lên như một trong những khách hàng lớn nhất của Nga về trang bị phòng không hiện đại.
Nòng cốt của quá trình hiện đại hóa này là việc Belarus mua nhiều tiểu đoàn hệ thống phòng không tầm xa S-400 Triumf. Theo các nguồn tin chính thức, Không quân Belarus đã tiếp nhận tiểu đoàn S-400 đầu tiên vào năm 2022 và tiểu đoàn thứ hai vào tháng 5/2023. Trước đó, mạng lưới phòng không của nước này chủ yếu dựa vào bảy tiểu đoàn S-300PS do Liên Xô sản xuất, một hệ thống đã dần lạc hậu trước sự phát triển của các loại máy bay thế hệ mới.
Thiếu tướng Andrey Lukyanovich, Tư lệnh Không quân và Lực lượng Phòng không Belarus, cho biết các kíp chiến đấu vận hành S-400 đã được huấn luyện chuyên sâu tại trường bắn Kapustin Yar của Nga và sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ chiến đấu ngay khi cần thiết. Ngoài các hệ thống do Belarus trực tiếp mua sắm, Nga cũng đã triển khai S-400, tiêm kích Su-35S cùng nhiều khí tài tác chiến trên không có giá trị cao khác tới Belarus, qua đó tăng cường đáng kể năng lực phòng không chung của hai nước.
Các hệ thống S-400 của Belarus đã nhiều lần tham gia các cuộc tập trận chung với quân đội Nga, đáng chú ý là vào tháng 5/2022 và gần đây nhất là trong cuộc tập trận chiến lược Zapad 2025 diễn ra vào tháng 9/2025. Những cuộc diễn tập này nhằm kiểm tra khả năng phối hợp tác chiến, cũng như năng lực đối phó với các mối đe dọa công nghệ cao từ phương Tây.
Khả năng phát hiện và đánh chặn máy bay tàng hình của S-400 được đặc biệt chú ý trong bối cảnh NATO ngày càng mở rộng việc triển khai tiêm kích F-35 tại Đông Âu. Ba Lan dự kiến sẽ đưa F-35 vào biên chế trong những năm cuối thập kỷ này, đồng thời đang tìm cách trang bị khả năng tấn công hạt nhân cho loại máy bay này trong khuôn khổ một thỏa thuận chia sẻ hạt nhân mới với Mỹ.
S-400 lần đầu tiên được thử nghiệm trong điều kiện chiến đấu thực tế vào tháng 2/2022 và được cả các nguồn tin Nga lẫn phương Tây đánh giá là đạt hiệu quả cao trên chiến trường Ukraine. Đáng chú ý, hệ thống này cũng đã lần đầu tham chiến trong biên chế của một khách hàng xuất khẩu khi đóng vai trò then chốt trong chiến dịch không kích của Ấn Độ nhằm vào Pakistan hồi tháng 5, được giới lãnh đạo chính trị – quân sự Ấn Độ ghi nhận là đã góp phần vô hiệu hóa nhiều mục tiêu có giá trị cao.
Kể từ khi chính thức đi vào hoạt động năm 2007, S-400 liên tục được hiện đại hóa. Một cột mốc quan trọng là việc tích hợp tên lửa đất đối không tầm xa 40N6 vào khoảng năm 2018. Loại tên lửa này có tầm bắn lên tới 400 km, có khả năng vượt qua độ cong của Trái Đất nhờ sử dụng dữ liệu mục tiêu từ radar tiền phương hoặc các nền tảng radar trên không, chẳng hạn như máy bay cảnh báo sớm A-50U.
Với quỹ đạo bay hai giai đoạn, tên lửa 40N6 có thể vươn lên độ cao gần 30.000 mét trước khi lao xuống tấn công các mục tiêu bay ở độ cao từ 30.000 mét cho tới chỉ vài mét so với mặt đất. Việc tên lửa này đã được sử dụng thành công trong các tình huống chiến đấu thực tế giúp tăng đáng kể uy tín của S-400, đồng thời mang lại cho Belarus khả năng kiểm soát không phận ở khoảng cách rất xa, vươn tới khu vực Baltic và sâu trong lãnh thổ Ba Lan.
Xuân Minh